Regisseur Jetske Mijnssen heeft in het Stadttheater van Bern haar debuut gemaakt met een knappe Traviata van Verdi. De focus in haar regie lag op het drama van de zieltogende Violetta, maar het was de vitaliteit van de koorscènes die het meeste imponeerde.

Bern, de Zwitserse hoofdstad, drukt met haar atmosfeer een belangrijk kenmerk van de Helvetische ziel uit: ze is terughoudend, kalm en discreet. De reiziger merkt dat direct bij aankomst, in de ‘gentillesse’ en ‘flegme’ van de Berner en hun architectonisch zeer consistente, haast monochrome stadsbeeld. De Zwitserse bedaardheid hangt werkelijk in de lucht.

Je ziet die eigenschappen ook terug in het Stadttheater, want het operabedrijf in Bern wil niet met sterren imponeren of met schandalen schreeuwen om de aandacht te trekken. Het is een goed theater, met een doordacht programma en een grote openheid voor impulsen van buiten.

Het is op deze vruchtbare grond dat Jetske Mijnssen haar Berner debuut maakt. De Nederlandse presenteert zich met een Traviata – nog altijd in het kader van het Verdi-jaar. Het is geen makkelijke opgave voor een debuut. Want is er een opera die meer muzikale en scenische verwachtingen schept bij het publiek dan Verdi’s klassieker?

Zelfs als je enkel door films als Pretty Woman een idee hebt van wat La Traviata is, heb je verwachtingen. Je verwacht een romantisch-dramatisch liefdesverhaal in prachtkostuums. Meer dan vijftig keer komen de woorden ‘liefde’ en ‘liefhebben’ voor in het libretto.

Precies daar steekt Mijnssen haar concept in, en wel door dit element te ontkennen. Haar blik richt zich op wat er achter de fraaie coulissen, achter de conventionele perceptie van het werk zit.

Violetta is bij haar een “povera donna, sola, abbandonata, in questo popoloso deserto”. Het decor van Katrin Bombe verbeeldt de situatie waarin ze verkeert op abstrace maar zeer duidelijke wijze. Als een exotisch dier in de dierentuin, als een paradijsvogel met bonte veren (kostuums van Katrin Wittig) is ze tentoongesteld.

Haar leven speelt zich af in een soort box, dat tegelijk een kooi is waaruit ze niet kan ontsnappen. Ik moest aan de prostituees achter de Amsterdamse ramen denken. De hele wereld bekijkt ze, maar niemand weet wat er in hen omgaat.

De liefde van Alfredo kan niets aan de situatie veranderen. Hij is bepaald niet haar ‘bevrijder’; de maatschappelijke druk van buiten is sterker. De feestvierende massa zoekt vertier en kent geen medelijden. Ze is als een wild, intimiderend monster, dat van elk verheerlijkt alfadier op ieder moment een outsider kan maken.

Het regieconcept klinkt rigoureus, als een hardvochtige avond opera. Maar Mijnssen zorgt ook voor een prachtige toef onverwacht plezier: bij Flora’s feest stormen de zigeunermeisjes en matadors plotseling de zaal in, dringen zich tussen de rijen en zetten het publiek aan tot meeklappen, terwijl de leden van het mannenkoor op het toneel met hun zakdoeken de torero’s nadoen.

Het is een erg grappige scène, en ook betekenisvol. Het toont met een praktisch voorbeeld hoe snel enkelingen – waar het publiek ook uit bestaat – tot een niet-persoonlijke, zelfstandig handelende massa kunnen verworden.

De avond bereikt zo een goede balans tussen tot nadenken stemmende momenten en lichte scènes. Daarbij geven Miriam Clark (Violetta), Adriano Graziani (Alfredo) en Michele Govi (Giorgio Germont) zowel overtuigde als overtuigende vertolkingen.

De muzikale leiding van de jonge Mirga Grazinyte-Tyla is uitstekend. Ze is vast de jongste Kappelmeisterin in Zwitserland en weet uit het Berner Symphonieorchester een echt Italiaans idioom te halen, dat ver voorbij de stereotype uitvoeringen gaat, en ook geheel tegen de traagheid en eentonigheid van de Zwitserse hoofdstad indruist!

La Traviata is nog tot en met 16 februari 2014 in Bern te bewonderen. Zie voor meer informatie de website van het Stadttheater Bern.