Een Lohengrin in coproductie met de Wiener Staatsoper opende afgelopen weekend het seizoen van het Opernhaus Zürich. De regie van huisintendant Andreas Homoki stemde bepaald niet vrolijk. Glanzend was daarentegen Klaus Florian Vogt als de zwanenridder. Ook zonder zilveren uitrusting.

Het seizoen in Zürich startte lauwwarm. Of beter gezegd: opnieuw opgewarmd. Zelden wordt soep, of welk gerecht dan ook, daar beter van en dat geldt ook voor deze productie, die geplaatst in een soort Hofbräu-sfeer (Hofbräu is een bekend bierhuis in München) bepaald niet overtuigender werd.

De demystificerende lezing van Andreas Homoki kon in Wenen al niet op veel enthousiasme rekenen bij publiek en pers, maar mocht niettemin nu het seizoen in Zürich openen. Nu heb ik niets tegen coproducties, en al helemaal niet tegen hoogwaardige samenwerkingen als die met de Wiener Staatsoper, maar ik ben wel van mening dat een operahuis zich verankerd in zijn regio te profileren heeft, in plaats van mee te spelen in de mondiale ‘liga’ van wereldhuizen, zodat op een gegeven moment operahuizen net als McDonals en Starbucks van San Francisco tot Seoul hetzelfde aanbieden.

Wat in Wenen slecht viel, was dat Wagners opera tot een zeer kleine, nuchtere schaal teruggebracht was. Het op zichzelf elegant ontworpen decor van Wolfgang Gussmann toonde een houten bierhal, waarbij de ruggen van de stoelen versierd waren met een hart. Erg Beiers, maar in het geheel niet Zwitsers.

Neem daarbij de ‘Dirndl’ en de ‘Lederhosen’ waar de personages in gekleed gingen en je dacht direct: het is een actuele verwijzing naar het Oktoberfest. Of de enscenering is overgenomen uit een operetteproductie van bijvoorbeeld Im weißen Rößl. En dat bedoel ik niet als compliment.

Het was allemaal erg voorspelbaar en afgezaagd. Als een erg lauw biertje. De emotionaliteit ontbrak volledig. Ik zag een technisch slim maar droog volgens plan gecontrueerd stuk, waarin de regietaal van Homoki duidelijk terug te zien was. Van de voor hem zo typische koorbewegingen tot het strijklicht en de kleurovergangen van de uitstekende lichtman Franck Evin (net als Homoki jarenlang werkzaam bij de Komische Oper Berlin): het was een mij zeer bekend recept. Een directe, zeer ‘wereldlijke’ en bij vlagen banale formule, die geen ruimte bood aan het transcendente, het ongrijpbare van Lohengrin…

Het publiek in Zürich had echter veel geluk dat in de hoofdrol dé Lohengrin-ster van dit moment te zien was: de engelachtige, vocaal gracieuze Klaus Florian Vogt. Zijn interpretatie is zo bijzonder als het maar kan, een mengsel van grote energie en bijna falsetachtige stemvoering. Een groot wonder. Ik meen erin te horen waarom Wagner zo van de muziek van Bellini hield. Daar staat Vogt voor: het vinden van een wagneriaans belcanto.

Een andere richting sloeg helaas de Elsa van Elza van der Heever in, die met haar interpretatie en zang weinig te bieden had. Ze heeft een sterke, vaste stem, die echter weinig expressiviteit en al helemaal geen fascinatie aan de rol van Elsa kon geven. Geen wonder dat het net getrouwde paar niet lang samen bleef: dat was vocaal zo’n tegenstelling.

De razende mezzosopraan Petra Lang zetten een exorbitante, Disney-achtige Ortrud neer. Maar hoezeer ik overdrijving en ‘camp’ op het operatoneel ook kan waarderen, in dit geval moest ik me aansluiten bij de mening van andere toeschouwers, dat een geloofwaardige slechterik meer gediend is bij een spaarzame omgang met schelle vocale effecten, om te vermijden dat het al te lachwekkend wordt.

Met het vinden van de juiste balans had ook de leidende vrouw van de avond, dirigent Simone Young, moeite. Ze wist het klankgeheel niet altijd juist door het kleine operahuis te sturen. Op veel momenten kwam de muziek te luid en onprecies over, wat het koor ook in de problemen bracht. Zelden heb ik zulke chaotische inzetten gehoord als bij deze ongelukkige première.

Een koude start van het nieuwe seizoen dus, en dat precies op het moment dat bekend werd gemaakt dat Andreas Homoki zijn contract tot 2022 verlengd heeft. Het is te hopen dat de komende seizoenen niet alleen geroutineerd, weinig verrassend theater laten zien zoals op deze avond, maar dat er ook plek zal zijn voor kunst, voor het onverwachte en voor ontdekkingen.

Zie voor meer informatie de website van het Opernhaus Zürich.