De nieuwe Manon Lescaut van de Bayerische Staatsoper was al beroemd voordat er een noot gespeeld was. Anna Netrebko trok zich begin november uit de productie terug, wat tot veel ophef leidde. Maar de show ging door en met Kristine Opolais als vervangster beleefde de productie op 7 december zijn laatste van zeven voorstellingen. Een teleurstelling.

In de vooruitblik op dit seizoen zag het er nog uit als een hoogtepunt in de programmering: Manon Lescaut met Anna Netrebko en Jonas Kaufmann. Er waren weliswaar de nodige operaliefhebbers die met het oog op het nieuwe engagement van regisseur Hans Neuenfels een slecht voorgevoel hadden, maar de vraag naar kaarten leed daar bepaald niet onder. Die was in aanloop naar de première op 15 november gigantisch.

Aan de buitenkant was alles dus koek en ei en de operascene in München zag met zindering uit naar de ongetwijfeld grootse prestaties van deze twee wereldsterren. Achter de coulissen rommelde het echter en twee weken voor de première ontplofte de bom: vanwege “verschillende opvattingen over het werk” (lees: het concept van Neuenfels) haakte Anna Netrebko af en reisde geërgerd weg uit München.

Na mijn bezoek aan de laatste voorstelling van de premièreserie kan ik het besluit van de diva alleszins begrijpen. “De Bayerische Staatsoper staat erom bekend eersteklas muzikale kwaliteit met spannende, moedige regieën te verbinden”, zie intendant Nikolaus Bachler na het vertrek van Netrebko, maar dat statement valt te betwijfelen als je afgaat op deze moeie, irrelevante enscenering.

Decorontwerper Stefan Mayer duidde binnen een donker, troosteloos toneelbeeld met enkele decorstukken de locaties uit de opera aan. Die gereduceerde setting hád kunnen werken, mits Hans Neuenfels Puccini’s meesterwerk in harmonie met de muziek en ingeleefd had gebracht. Maar in plaats daarvan kregen we op het deels met verblindend neonlicht beschenen toneel een trage lezing van het werk te zien, die door zijn plompe kerk- en maatschappijkritiek ieder opkomend spoortje van passie verstikte.

De koorleden waren aan het begin van de avond door kostuumontwerpster Andrea Schmidt-Futterer gestoken in strakke, rubberen kostuums. Ze deden mij denken aan de Teletubbies, wat het geheel tamelijk lachwekkend maakte.

Op eenzelfde manier haalden de door Hans Neuenfels zelf geschreven ingevoegde teksten je uit het verhaal. Ze voegden eigenlijk niks toe, maar werkten gedurende de avond juist uiterst storend.

Het programmaboek repte van een tijdloze enscenering die terug zou gaan op het werk van Antoine François Prévost uit 1731, met zijn ook door Puccini aangegrepen tegenstelling tussen ware liefde en oppervlakkige hoffelijkheid. Slechts zelden werd die belofte echter waargemaakt. Pas in de slotakte, waarin de slapstick verdween en het toneelbeeld rustiger werd, was het mogelijk je enigszins op de zangers en de muziek te concentreren.

Anders dan bij de meeste nieuwe producties van de Bayerische Staatsoper was ik deze avond ook met de muzikale uitvoering niet heel gelukkig. Kristine Opolais, die voor de derde maal een première redde door in te springen, had de ondankbare taak om Netrebko’s rol over te nemen. Ze is een uiterst aantrekkelijke artieste en ze wierp zich met veel overgave op haar partij. Jammer genoeg lukte het haar met haar harde, in de hoogte smalle sopraan en haar gebrek aan ‘italianità’ slechts deels om een geloofwaardige vertolking te geven. Gelukkig groeide ze gedurende de avond en bracht ze haar grote sterfscène, ‘Sola, perduta, abbandonata’, met ontroerende intimiteit.

Ook Jonas Kaufmann kon mij met zijn vertolking van Des Grieux slechts beperkt overtuigen, al besef ik dat ik in die mening wellicht alleen sta. De publiekslieveling zette zijn baritonaal gekleurde tenor zoals gewoonlijk trefzeker in, maar in mijn ogen ontbrak het hem aan elegantie en souplesse om ‘Tra voi belle’ en ‘Donna non vidi mai’ volledig uit de verf te laten komen.

Markus Eiche beleefde als de dubieuze broer van Manon een groot succes. Met zijn slanke bariton, fraaie timbre en moeiteloze hoogte tilde hij zijn rol in vocaal en theatraal opzicht naar een hoger plan.

Roland Bracht lukte het om met zijn statige bas een gedenkwaardige Geronte neer te zetten. Verder vielen Dean Power (Edmondo) en Okka von der Damerau (Un musico) positief op, terwijl het optreden van Ulrich Reß als Maestro di Ballo, gekleed in een kostuum van een weerwolf (?), tot veel opwinding in het publiek leidde. Al kon ik me daar zelf niet in vinden.

Het door Sören Eckhoff ingestudeerde koor zong op een hoog niveau en bewoog ondanks de kostumering met veel uitstraling over het toneel. In de orkestbak van het Bayerische Staatsorchester vond Alain Altinoglu daarentegen maar moeizaam een goede lijn in de partituur. Veel passages klonken bij hem onaf en zonder spanning, zodat veel kleuren en nuancen van Puccini’s muziek niet gehoord werden.

Terwijl de zangers aan het einde van de rit een vriendelijk applaus kregen, zorgde de enscenering al bij de pauze voor schuddende hoofden. Het was misschien beter geweest als de Staatsoper Anna Netrebko niet had laten gaan en er een concertante uitvoering van had gemaakt…