Met Carmen boekte de omstreden regisseur Calixto Bieito één van zijn grootste successen. De productie is goed bekend in Europa en bereikte recent de Amerikaanse westkust, waar de San Francisco Opera voor een fraaie uitvoering tekende.

Rauwe seksualiteit, onaangetast door enige vorm van beschaafdheid. Dat is wat Calixto Bieito de toeschouwer biedt in zijn lezing van Carmen. De productie, in San Francisco ingestudeerd door regisseur Joan Anton Rechi, plaatst het stuk van Georges Bizet in de havenstad Ceuta, een Spaanse exclave aan de kust van Noord-Afrika, waar met name soldaten en smokkelaars vertoeven.

Mercé Paloma’s kostuums duiden op het post-Franco-tijdperk, met korte bloemenjurken voor Carmen en Frasquita en een korte broek voor Mercedes. De creaties van decorontwerper Alfons Flores zijn simpel maar doeltreffend, met een enorme vlaggenstok voor de eerste akte en een reusachtige stier voor akte drie. Ook zien we zes antieke Mercedessen – veel gezien in Ceuta – waarmee de zigeuners zich verplaatsen.

Het San Francisco Opera Orchestra speelt de ouverture bij een open gordijn. Yusef Lambert kronkelt als de waard Lillas Pastia over het toneel, flink drinkend uit een grote fles. Als de eerste akte aanvangt, zien we bariton Edward Nelson als korporaal Moralès, die een groep soldaten aanvoert, terwijl een uitgeklede gevangene rondjes om hen heen rent. De enige vrouw in deze omgeving, Micaëla, heeft alle reden om voor haar veiligheid te vrezen. Later zien we een geval van wreedheid als een paar soldaten een vrouw ophijsen aan de vlaggenstok.

Ellie Dehn zingt Micaëla met glorieuze, heldere klanken, waarin echter weinig angst lijkt door te schemeren. Op zeker punt grijpt ze zelfs een zweep en houdt daar Moralès mee op afstand.

Zodra Irene Roberts verschijnt als een seksuele, met zwoele stem gezongen Carmen, is Micaëla’s moment voorbij. Iedere hoop dat Don José de vrouw zal huwen die zijn moeder voor hem in gedachten heeft, lost op in de lucht, zoals de rook uit Carmens sigaret.

Roberts zet haar ‘Habanera’ in een telefooncel in en voert later vastgebonden aan de vlaggenstok de ‘Seguidilla’ uit. Ze zingt met een honingzoet geluid, dat niettemin met gemak is opgewassen tegen de fikse orkestbegeleiding onder dirigent Carlo Montanaro.

Roberts als Carmen, Amina Edris als Frasquita en Renée Rapier als Mercedes zingen en dansen in het tweede bedrijf een bijzonder energiek zigeneurlied in Pastia’s herberg. Edris’ zilveren hoge noten zijn hoogtepunten van de avond. Even later verschijnt Zachary Nelson als onbevreesde en charismatische Torero, die de vrouwen betovert met zijn lied.

Tenor Brian Jagde vertolkt Don José. Hij geeft een perfecte vertolking van de moeilijke aria ‘La fleur que tu m’avais jetée’. Zelfs zijn pianissimo gezongen slotnoot is zacht als zijde.

Na een lyrische uitvoering van de Entr’acte lezen Frasquita en Mercedes hun kaarten en dromen van liefde en rijkdom. Carmen ziet echter dat er voor haar alleen dood in het verschiet ligt. Roberts zingt de passage met rokerige klanken. Als fatalist gelooft Carmen dat ze de dood niet kan ontsnappen. Micaëla staat voor het tegendeel. Ze komt op en beleeft met haar geliefde aria een moment van triomf, voordat ze van het toneel rent.

Bieito’s Carmen eindigt in zekere zin goed. Carmen sterft, José wacht een executie, terwijl Micaëla op zoek kan gaan naar ware liefde. Bieito vertelt het verhaal met bezield realisme en geeft je heel wat mee om over na te denken.