Eén van de operahoogtepunten in de zomer is het Festival d’Aix-en-Provence in het zuiden van Frankrijk. David Pinedo was er dit jaar bij en doet verslag. In deel drie: Debussy’s Pelléas et Mélisande, verteld als een droom.

Met Katie Mitchells productie van Pelléas et Mélisande leverde het Festival d’Aix-en-Provence een productie van wereldklasse. Deze zorgvuldig geregisseerde en soms gechoreografeerde voorstelling bracht Debussy’s mysterieuze opera volop tot leven. Hoewel de variatie van toneelbeelden aan het begin enigszins verwarde, ontwikkelden Mitchells ideeën zich uiteindelijk tot een droomwereld die een verrijkende kijk gaf op Maeterlincks tekst.

Mitchells gebruik van dubbelgangers, schaduwfiguren en metawaarnemers voorzag deze productie van een mystiek aura, zeer toepasselijk bij Debussy’s muziek. Stéphane Degout en Barbara Hannigan schitterden als de twee hoofdfiguren. Esa-Pekka Salonen leidde de avond voor een uiterst sfeervol Philharmonia Orchestra.

Magisch-realistisch

Waar gaat de tekst van Maeterlincks toneelstuk, dat voortvloeide uit het symbolisme, eigenlijk over? Concreet over de liefde van Pelléas voor Mélisande, die uiteindelijk met Pelléas’ broer Golaud trouwt. Maeterlincks woorden hebben echter ook een veel vagere kant. Hierop lijkt Mitchell het meest haar aandacht te richten. Ze doet dat door alles in een droom te plaatsen.

De eerste twintig minuten keek ik vertwijfeld naar de vage gebeurtenissen op het podium, maar uiteindelijk liet alles zich verklaren door het libretto. De voorstelling was non-lineair in tijd en plaats, maar had toch een voortdurende spanning. Het tot in detail uitgevoerde concept ontnam het publiek alle logica, maar was zeer boeiend en meeslepend.

Mitchell liet de zangers en hun dubbelgangers vaak van rol wisselen. Ze stonden tegelijkertijd op het toneel en deden soms het tegenovergestelde van elkaar. Op andere momenten leken ze verbeeldingen van iets of juist observators van het verhaal. De droom van Mélisande maakte het allemaal mogelijk. Het werd nooit fantasie, maar had eerder een magisch-realistische insteek. Zeker in het begin, toen Mélisandes droom begon en er een boom aan het hoofdeind van het bed groeide.

De productie zou niet van Mitchell zijn zonder de gebruikelijke ‘kamerindeling’. Alleen dit keer was die veel grootser opgezet, in een landhuis met een leeg zwembad als fontein. Met behulp van een gigantisch team van techneuten, dat een verdiend applaus kreeg, droomde het publiek mee met Mélisande.

Onaardse sfeer

Barbara Hannigan betoverde het publiek met haar interpretatie van Mélisande. Ze bracht ware star power in de voor haar op het lijf geschreven rol. Mitchell wist daarbij Hannigans danskwaliteiten goed te benutten: ze bewoog soms alsof haar lijf terugspoelde in tijd. Heel bijzonder. Martin Crimp zorgde er als dramaturg voor dat het nergens te veel werd.

Door de onmogelijke paradoxen op het toneel deed de voorstelling me een beetje aan de films van David Lynch denken. Aan het eind, toen Mélisande op het punt stond te sterven, zong ze dat ze haar armen niet kon optillen. Even later verving Hannigans dubbelganger haar in bed en stond de zangeres met naar de hemel uitgestrekte armen op en verliet ze samen met Pelléas de kamer, via een zonbeschenen vensterbank met open raam. Stierf ze?

Stéphane Degout zong meeslepend als Pelléas. En ook als hij niet zong, was zijn aanwezigheid sterk en had hij veel te doen. Hij portretteerde Pelléas als een gevoelige jongeman, die zich liet meeslepen door zijn liefde voor een mysterieuze vrouw (iets wat zeker niet moeilijk was tegenover Hannigan).

Laurent Naouri bracht een intimiderende Goulod. Hij was aan het begin kleinerend tegenover de jeugdige liefde van zijn jonge halfbroer en liet op de groteske momenten aan het einde zijn wraakzucht overheersen. Zeer dramatisch.

De lange bruine paardenstaart van Chloé Briot gaf haar jongensrol Yniold een vrouwelijke kwaliteit. Met overtuigende onschuld probeerde ze haar vader Goulod te dienen. Het was pijnlijk om te zien hoe hij zijn drift op haar afreageerde. Franz-Josef Selig en Sylvie Brunet-Grupposo zorgden met hun serieuze vertolkingen van Arkel en Geneviève voor een zekere aardsheid in de droom.

Vol mysterie wist Esa-Pekka Salonen de onaardse sfeer van Debussy’s muziek te presenteren, wat de mysterieuze droom prachtig completeerde. Het Philharmonia Orchestra maakte veel indruk met hun verfijnde spel en voortdurende transparantie. Soms klonk het orkest zwoel en zinderend, soms kil en strak. Een warme gloed overheerste in de klank. Salonen wist de stemmen bovendien goed met het orkest te balanceren.

Operaliefhebbers die duidelijkheid of traditie prefereren, moeten deze productie mijns inziens toch een kans geven. Je ervaart Debussy’s opera vanuit verrijkende nieuwe perspectieven. De voorstelling – een grote coproductie met Warschau en Beijing – laat zien wat er kan gebeuren als je een groot budget hebt en dat juist benut. Het Festival d’Aix-en-Provence op zijn best.