De nieuwe productie van Lady Macbeth van Mtsensk bij de Bayerische Staatsoper in München is in werkelijk alle opzichten een buitengewone operaervaring. Harry Kupfer en Kirill Petrenko verrichten een wonder.

Lady Macbeth van Mtsensk ging in 1934 in wereldpremière in Leningrad en werd in de jaren zestig voor een uitvoering in de Sovjet-Unie grondig aangepast en aangescherpt. Het was een hartenwens van Generalmusikdirektor Kirill Petrenko om de originele versie van Sjostakovitsjs werk aan het publiek in München te presenteren. Daarbij zou Harry Kupfer de regie moeten voeren. De 81-jarige regisseur zei ja en zo keerde hij na vele jaren weer terug bij de Bayerische Staatsoper.

Kupfer vertrouwt in zijn indrukwekkende enscenering volledig op de kracht van Sjostakovitsjs muziek. Met opulente, fascinerende beelden vertelt hij het verhaal van de mishandelde en vernederde koopmansvrouw Katerina Ismailova, die in haar poging om zichzelf te bevrijden een meervoudige moordenares wordt – precies zoals het in het libretto en de partituur staat.

De regisseur weerstaat de verleiding om de talrijke seks- en geweldsscènes uit de opera overdreven of hyperrealistisch vorm te geven. Hij laat het bij toespelingen. Minder is hier meer – alles wordt in de muziek verteld. Door een intelligente en gedetailleerde personenregie zet Kupfer bovendien meeslepende karakters neer. Alle facetten van hun handelen, goed of slecht, worden voor het publiek invoelbaar gemaakt.

Aan het succes van de enscenering draait ook het fenomenale ontwerp bij. Decorontwerper Hans Schavernoch heeft voor het eerste deel van de avond een imposante fabriekshal, het eigendom van de Ismailovs, op de bühne gezet. Katerina krijgt een deemoedig plekje in een houten barak, die naar boven gelift kan worden.

In het tweede deel van de avond opent de achterwand van de fabriek zich en wordt een bewolkte hemel (projecties: Thomas Reimer) als teken van hoop en bevrijding zichtbaar, terwijl Katerina en haar minnaar Sergej trouwen in prachtige burgerlijke kostuums in de stijl van het ten einde lopende tsarenrijk (ontwerp: Yan Tax). Die hoop blijkt na de arrestatie van Katerina en Sergej slechts een illusie te zijn. De hemel die zichtbaar wordt, vertoont het oneindig uitgestrekte Siberië, waar Katerina na een laatste vernedering van Sergej zichzelf en Sergejs nieuwe geliefde Sonjetka om het leven brengt.

Kampe, Didyk, Kotscherga

In de titelrol overtuigde Anja Kampe volop. Met grote présence en een markante, in alle registers aansprekende dramatische sopraan creëerde ze een veelzijdige Katerina, die niemand koud kon laten.

In Misha Didyk kreeg Kampe een partner die met zijn Slavisch gekleurde tenor optimaal in staat was om een sterke Sergej neer te zetten. Het was werkelijk hartverscheurend hoe hij in de slotakte op vernederende wijze Katerina’s sokken afpakte, om die aan zijn nieuwe liefde Sonjetka – geweldig cynisch gezongen en gespeeld door Anna Lapkovskaja – te geven, als tegenprestatie voor seks.

Een huzarenstukje leverde Anatoli Kotscherga als lustvolle schoonvader Boris. Het was tegelijkertijd fascinerend en triest om te zien hoe Kotscherga, die met enigszins droge bas zong, dit grove karakter diepe menselijke trekken meegaf.

Sergey Skorokhodov gaf de ondankbare rol van Katerina’s man Zinovi Ismailov – door Sjostakovitsj als koud en liefdeloos neergezet – een opvallende vertolking, gezongen met krachtige tenor. Alexander Tsymbaliuk was een luxebezetting voor de corrupte politiechef en oude dwangarbeider. De overige rollen waren uit het eigen ensemble gecast, met uitstekend resultaat.

Het door Sören Eckhoff ingestudeerde koor was in topvorm. De scènes op het landgoed van de Ismailovs werden met pakkend gewicht de zaal in geworpen en de slotakte, waar het koor de veroordeelden vertolkte, was zeer ontroerend.

Kirill Petrenko had de partituur fenomenaal ingestudeerd met het Bayerische Staatsorchester. Met een deel van de blazers in de loges naast het voortoneel kwam het orkest tot een spannende, afwisselende interpretatie, vol kleur. De dissonanten in Sjostakovitsjs meesterlijke orkestratie waren geen doel op zich, maar steeds een uitdrukking van een duistere, dubbelzinnige wereld waarin niets is wat het lijkt en van een maatschappij die op zijn ondergang afstevent.

Zowel de muzikale interpretatie als de enscenering kreeg een enthousiaste ontvangst. Staande ovaties voor één van de beste nieuwe producties in München van de afgelopen jaren!

Lady Macbeth van Mtsensk is in december nog tweemaal te zien en keert in juli 2017 terug voor een eenmalige uitvoering in het kader van de Opernfestspiele in München. Zie voor meer informatie de website van de Bayerische Staatsoper.