Vorige week ging in Valencia een nieuwe productie van Donizetti’s Lucrezia Borgia in première. Belcantoveteraan Mariella Devia was de grote publiekstrekker van de avond en trakteerde het Valenciaanse publiek op een indrukwekkende gifmengster.

In 2005 werd de Sala Principal van het door Santiago Calatrava ontworpen Palau de les Arts Reina Sofía ingewijd met een spraakmakende productie van Wagners Ring des Nibelungen. Hiermee werd ook meteen een volledig nieuwe operatraditie uit de grond gestampt: op af en toe een productie van een reizend gezelschap na was er tot dan toe op operagebied weinig te beleven in Valencia.

Voor het jonge operahuis is het dan ook de eerste keer dat Donizetti’s Lucrezia Borgia op het programma staat. Het werk, gebaseerd op Victor Hugo’s gelijknamige toneelstuk, is een melodrama pur sang, gebaseerd op de historische figuur Lucrezia Borgia (1480-1519), de (buitenechtelijke) dochter van Paus Alexander VI. Deze telg van het notoire – van origine overigens Valenciaanse – geslacht, is de geschiedenis ingegaan als een moordlustige gifmengster en seksueel ongeremde femme fatale.

Bij Donizetti is Lucrezia een vrouw van middelbare leeftijd, die met haar derde echtgenoot Alfonso d’Este een ongezonde relatie vol wederzijdse achterdocht en wreedheid onderhoudt. De echtelieden beschikken ieder over een eigen leger spionnen en intriganten. Bovendien heeft Lucrezia een groot geheim: ze heeft ooit een buitenechtelijk kind (Gennaro) gekregen en afgestaan.

Wanneer Lucrezia toenadering zoekt tot haar zoon, ontvouwt zich een tragedie. Gennaro voelt zich aangetrokken tot de nieuwe vrouw in zijn leven, maar kan niet bevroeden dat het zijn moeder is. Alfonso d’Este verdenkt Lucrezia van overspel met Gennaro en laat de jongeman vergiftigen, waarna Lucrezia de jonge man snel van een tegengif voorziet en hem maant de stad te verlaten.

Gennaro laat zich door zijn beste vriend Maffio Orsini overhalen om voor zijn vertrek toch nog even mee te gaan naar een feest. Lucrezia heeft echter de wijn vergiftigd om wraak te nemen voor beledigingen die ze ondervonden heeft van Gennaro’s vrienden. Wanneer ze erachter komt dat ook Gennaro aan het gif sterft, probeert ze hem over te halen om wederom tegengif in te nemen. Omdat er niet genoeg is voor het hele gezelschap, weigert Gennaro dit, zelfs wanneer Lucrezia hem onthult dat ze zijn moeder is. Gennaro sterft, Lucrezia raakt over haar toeren en bezwijkt eveneens.

Als Lucrezia Borgia geprogrammeerd wordt, is dit meestal ondanks deze ietwat potsierlijke handeling. De muziek die Donizetti voor de opera heeft gecomponeerd, is namelijk prachtig en de veeleisende titelrol maakt het werk tot een stervehikel, waarin met name wat oudere sopranen kunnen laten zien wat ze in huis hebben.

De ster in Valencia is de inmiddels 68-jarige Italiaanse Mariella Devia, die zich na een glansrijke internationale carrière momenteel voornamelijk beperkt tot optredens dichter bij huis. Ik vreesde persoonlijk wat voor de vocale prestaties van deze diva-op-leeftijd. Een jaar geleden hoorde ik Edita Gruberova nog een Lucrezia zingen vol ademtekorten en valse noten; een muzikaal uiterst onaangename ervaring. Devia bleek echter nog steeds over lange ademteugen te beschikken, waarmee ze indrukwekkend zacht en teder zong. Tevens bleek haar stem nog zeer flexibel, al zitten er wel wat rafelrandjes aan en verliest haar instrument aan glans in veeleisende scènes, zoals de slotaria van de opera.

Devia’s castgenoten waren beduidend jonger en leverden stuk voor stuk schitterende visitekaartjes af op het gebied van belcanto. William Davenport zorgde als Gennaro met zijn warme en flexibele tenor voor groot vocaal genot. Silvia Tro Santafé zong met een warme, volle mezzo een aandoenlijke Maffio Orsini.

De zanger die, naast Devia, op het meeste applaus kon rekenen was de jonge Kroatische bas-bariton Marko Mimica als de wrede, manipulatieve Alfonso d’Este. Hij combineerde subliem acteerwerk met een imponerende donkere, flexibele stem. Een zanger om in de gaten te houden.

De grootste valkuil voor regisseurs die zich aan belcanto wagen vormen de vele reflectieve stukken zang, waarin de handeling volledig stilstaat. Regisseurs trachten deze stilstand – wellicht uit ‘horror vacui’ – op te vullen, maar slaan de plank vaak mis. Regisseur Emilio Sagi omarmt de stilstand op het toneel echter en laat de zangers door middel van een subtiele personenregie ook op deze momenten boeien.

Op andere momenten maakt Sagi zich echter wel schuldig aan wat curieuze ingrepen. Zo wordt Gennaro, wanneer zijn leven gered is door Lucrezia, plots met een hele miniatuurstad omhoog getakeld en zweeft wat potsierlijk boven het podium.

Sagi doet ook iets curieus met de broekenrol van Maffio Orsini. In de tweede akte, wanneer Maffio Gennaro overhaalt om toch nog heel even in de stad te blijven, geven de twee vrienden elkaar aan het slot van hun duet een wat onwennige en zichtbaar ongeplande kus op de mond. Probeert Sagi hier de suggestie van homo-erotische aantrekkingskracht te wekken? Nee, want als in de volgende scène over Maffio gesproken wordt, reppen de boventitels plots in alle beschikbare talen van een ‘zij’. Een uiterst verwarrende en onnodige ingreep.

Onder leiding van chef Fabio Biondi verzorgt het Orquestra de la Communitat Valenciana voor een gedegen begeleiding van de zangers, maar ook niet heel veel meer dan dat.

Lucrezia Borgia is afgelopen zondag live uitgezonden en nog steeds terug te kijken op The Opera Platform. Daarbij moet opgemerkt worden dat de geluidskwaliteit van de opname – en met name de balans tussen zang en orkest – te wensen overlaat.