De Münchner Opernfestspiele is momenteel ‘in full swing’: een verbluffende verscheidenheid aan producties passeert deze maand de revue. Afgelopen woensdag was het de beurt aan La forza del destino, met Jonas Kaufmann en Anja Harteros als het ongelukkige liefdespaar.

La forza del destino neemt in het oeuvre van Verdi een bijzondere plaats in. De componist, die altijd min of meer binnen de lijnen van de Franse en Italiaanse operatradities had gekleurd, nam voor zijn Sint-Petersburgse opdracht extra vrijheid om te experimenteren.

Dit resulteerde in Forza, een opera waarin Verdi de eenheden van plaats, tijd en handeling losliet ten faveure van een haast postmodern ‘patchwork drama’. Deze gefragmenteerdheid zorgt ervoor dat een regisseur al zijn of haar creativiteit op de opera kan loslaten: een volstrekt realistische enscenering van Forza doet namelijk al snel wat belachelijk aan.

Martin Kušej

De Oostenrijkse regisseur Martin Kušej koos er bij deze productie uit 2013 voor om de gehele handeling na het fatale pistoolschot in Leonora’s geest te situeren. Ze is immers volledig getraumatiseerd door het ongeluk en in het hoofd van een verward persoon wordt juist van de hak op de tak gesprongen. Op papier – wat mij betreft – een prima aanpak, die helaas op het podium niet helemaal uit de verf kwam.

Dat de handeling zich afspeelt in Leonora’s geest wordt duidelijk gemaakt doordat de tafel en stoelen uit de openingsscène gedurende de voorstelling steeds op dezelfde plaats blijven staan, zelfs wanneer de handeling zich lijkt te verplaatsen naar plaatsen die doen denken aan Ground Zero of Abu Ghraib.

Deze continuïteit van meubilair is helaas het enige aan de hand waarvan het publiek zou kunnen afleiden dat alles zich in Leonora’s hoofd afspeelt: verdere hints of aanwijzingen verschaft Kušej niet, waardoor zijn aanpak meer verwarring zaait dan wat mij betreft wenselijk.

Harteros en Kaufmann

Kušejs aanpak ging de emotie van het stuk gelukkig niet uit de weg, waardoor de voorstelling toch meeslepend en ontroerend bleef. Dit kwam ook door de topprestaties van het vocale droompaar Anja Harteros en Jonas Kaufmann.

Harteros, die door persoonlijke omstandigheden helaas nauwelijks buiten München te horen is, zette een prachtige Leonora neer. De sopraan heeft haar instrument zodanig onder controle dat ze haar stem haast lijkt te kunnen kleuren naar de emoties die ze uitdrukt: wanneer haar Leonora overmand wordt door emoties, klinkt haar stem warm en vol, maar wanneer haar Leonora zich gedecideerd probeert te vermannen, produceert ze een koele, metalige klank.

Haar acteerwerk is net zo veelzijdig en indrukwekkend: zelfs als Harteros doodstil staat, gebeurt er van alles in haar ogen. Er zijn weinig operazangers die zó goed kunnen acteren.

Jonas Kaufmann kwam daar behoorlijk dicht in de buurt. Hij ging volledig in zijn rol op en belichaamde op perfecte wijze – met lange lokken – de aantrekkelijke vreemdeling die niet in de wereld van de sobere, rigide Calatrava’s past.

In vocaal opzicht lijkt Kaufmann gemaakt voor de rol van Don Alvaro. Vooral in de intieme, zachte momenten wist hij diep te ontroeren. Ik ken geen enkele andere tenor die vandaag de dag zulke prachtige pianissimi kan produceren en zo perfect gecontroleerd noten kan doen aanzwellen.

Bezetting

Ook de andere rollen waren sterk bezet. Simone Piazzola zong een vocaal sterke Don Carlos, al was zijn acteerwerk wat houterig. Het blijft me verbazen dat Piazzola twee seizoenen geleden in Amsterdam als Il conte di Luna in Il trovatore slechts een vocaal matige prestatie wist te leveren.

Vitalij Kowaljow vertolkte zowel de rol van Il Marchese di Calatrava als die van Padre Guardiano. Als Leonora’s vader zong hij met een kille autoriteit, in de rol van Guardiano klonk hij juist warm en vriendelijk.

Nadia Krasteva zong een warmbloedige, lekker ordinaire Preziosilla. De kleinere rol van Fra Melitone was met Ambrogio Maestri riant bezet.

Het koor en orkest van de Bayerische Staatsoper leverden onder leiding van dirigent Asher Fisch een uitstekende prestatie, zeker gezien de korte repetitieperiode en de grote hoeveelheid verschillende opera’s die het orkest dezer dagen te verhapstukken heeft.

La forza del destino is nog één keer te zien, op zondag 23 juli. Zie voor meer informatie de website van de Bayerische Staatsoper.