Willy Deckers productie van Lulu is al jaren een gewaardeerde titel in het repertoire van de Wiener Staatsoper. Nu heeft de Duitse regisseur zijn enscenering uitgebreid. Het succes is er niet minder om.

Het doek opent zich en het decor voelt direct vertrouwd, ook al valt in het programmaboek te lezen dat het pas de derde voorstelling van deze enscenering is. Het is enigszins misleidend, want de tijdloze, grandioze en indrukwekkende productie van Willy Decker is al sinds 2000 in Wenen te zien en de goede, samenhangende toneelbeelden hebben een vaste plek in mijn herinnering veroverd.

Wat is er dan nieuw dit keer? Decker regisseerde in 2000 de oorspronkelijke, onvoltooide versie van de opera van Alban Berg en heeft zijn enscenering nu uitgebreid met de door Friedrich Cerha in 1979 afgecomponeerde derde akte.

Het roept natuurlijk direct de vraag op: is zoiets nodig? Is het toegestaan? Waarom moet een andere componist een werk voltooien dat nu eenmaal als fragment overgeleverd is? Over die vragen kun je lang uitweiden. In een paar zinnen kun je zeggen dat Cerha behoedzaam en met veel respect met Bergs muzikale taal omgegaan is. In de geest van Berg, maar met eigen muzikale nuances heeft hij het werk tot een goed einde gebracht.

De opera leunt zwaar op de vertolker van Lulu. In Wenen voldeed de Zweedse Agneta Eichenholz aan alle eisen. Ze heeft een dramatische stem, die tegelijk vleien kan, en wist haar personage in al haar facetten (een lolita, een manipulerende vrouw, een prostituee) geloofwaardig en overtuigend neer te zetten.

De mannen die voor haar vallen, zijn even verschillend als gedenkwaardig. Schigolch – Lulu’s vermeende vader, die haar uitbuit, maar gelijktijdig door haar gebruikt wordt – werd vertolkt door inspringer Wolfgang Bankl, die eigenlijk de Tierbändiger zou zingen. Op formidabele wijze wisselde hij spontaan van rol, zowel theatraal als vocaal overtuigend. De Tierbändiger werd nu vertolkt door bas-bariton Almas Svilpa, debutant bij de Staatsoper. Hij maakte grote indruk.

Beide zangers werden ondersteund door een man die normaliter onvermeld blijft: de ‘maestro suggeritore’ Andreas Abegg, wiens inspanningen om de heren door hun tekst te loodsen in de zaal duidelijk hoorbaar waren. Het deed geen afbreuk aan de voorstelling, maar maakte duidelijk hoe belangrijk in zulke heikele situaties de mensen zijn die het publiek doorgaans niet waarneemt.

Veel mannen raken in de ban van Lulu. Als vocaal krachtige en zeer presente Maler en Neger imponeerde Jörg Schneider. Na hem volgde de indrukwekkende Bo Skovhus als Dr. Schön, die als geen ander door Lulu gemanipuleerd wordt. Zijn enigszins hulpeloze zoon Alwa werd gezongen door Herbert Lippert, helaas niet zo tekstvast.

De vertwijfeling, de pijn en de volledige toewijding van Gräfin Geschwitz kregen prachtig vorm in de handen van de onvergelijkelijke Angela Denoke – een ware luxebezetting. Ilseyar Khayrullova sprong ondertussen als Gymnasiast vrolijk door het decor en beklom lenig de vele ladders op het toneel.

Het decor plaatste Lulu in een soort circusarena, omgeven door voyeuristische mannen. Een sterke setting, die in een paar varianten alle aspecten van Lulu’s leven neerzette, zonder dat het toneelbeeld echt hoefde te veranderen. De mannen wisselden, het voyeurisme bleef bestaan, en leidde uiteindelijk tot het verschrikkelijke en tegelijk voorspelbare einde, waarin Lulu slachtoffer van Jack the Ripper werd. Het was niet meer dan logisch dat alle mannen die het verhaal met wellust gevolgd hadden gezamenlijk het mes op Lulu richtten.

Ingo Metzmacher en het orkest van de Staatsoper bliezen het geheel nog meer leven in. Kleuren bloeiden op, sferen werden helder afgetekend, conflicten en tragedies werden muzikaal knap uitgespeeld. Makkelijke muziek is het niet, maar het publiek was gefascineerd en jubelde aan het einde van de avond alle betrokken toe.

Lulu is dit seizoen alleen nog op 15 december te zien. Zie voor meer informatie de website van de Wiener Staatsoper.