Een dag eerder dan De Nationale Opera presenteerde Opera Vlaanderen haar visie op Mozarts La clemenza di Tito. In het Gentse operahuis ontrolde zich een onverwacht door en door klassiek kostuumdrama in de stijl van Napoleons Empire. Tito hoefde niet dood van regisseur Michael Hampe; hij glorieerde in de jubelzang aan het einde.

Hoog boven het toneel van de Koninklijke Opera Gent hangt een wapenschild met een tekstband waarop staat: “Fides et Amor”. Het had het motto kunnen zijn van de productie die Opera Vlaanderen heeft gemaakt van de laatste opera die Wolfgang Mozart voltooide: La clemenza di Tito.

Het thema bleek echter met een ander symbool te worden ingevuld: een gouden lauwerkrans, die op een roomblank voordoek de gehele ouverture domineerde en ook bij changementen werd neergelaten. Geen druk gedoe, geen fratsen waarmee ouvertures door regisseurs in toenemende mate worden ingevuld. Regisseur Michael Hampe gunde Mozarts prachtige muzikale inleiding alle aandacht, door dirigent Stefano Montanari en het Symfonisch Orkest van Opera Vlaanderen op spannende wijze (pittig tempo, felle accenten) verzilverd.

De verrassing voltrok zich toen het roomblanke voordoek omhoog ging en het zicht opende op een even roomblank decor (ontwerp van German Droghetti) van een classicistisch bouwwerk uit het antieke Rome, met in het midden een groots bed in empirestijl, omgeven door enorme rode draperieën. Daar waren Sesto en Vitellia aan het minnekozen, terwijl Sesto de verwijten moest aanhoren dat hij er nog geen werk van had gemaakt om keizer Tito te vermoorden, omdat Vitellia wraak wil nemen op de keizer die haar niet uitkoos als echtgenote. Dat is de aanjager in het drama over liefde en trouw dat librettist Caterino Mazzolà en zijn componist samenstelden op basis van een tekst van Pietro Metastasio.

Imposant decor

De rol van de Romeinse keizer Titus Vespasianus staat duidelijk centraal, zo gaf de regie aan door het keizerlijke symbool van de lauwerkrans steeds in het midden van de aandacht te zetten. Hij is de goede vorst die zijn persoonlijke belangen opoffert voor het welzijn van de staat. Dankzij zijn stevige maar lichtgekleurde tenorstem en rust uitstralende persoonlijkheid gaf Lothar Odinius, gekleed in een lichtgrijs uniform, mooi invulling aan het milde karakter van de Tito-figuur. Bijzonder was zijn optreden in de scène dat hij Sesto ondervraagt over diens rol in de samenzwering. Zingen ging over in spannend spreken, een fraai staaltje tekstregie.

Het imposante decor diende in alle scènes als achtergrond. Geopende deuren gaven doorzicht op het Kapitool, dat geheel naar de aanwijzingen in het libretto in brand werd gestoken als onderdeel van de aanslag op Tito.

Michael Hampe, een Duitse regisseur van de oudere generatie en een degelijk vakman, hield zich nauwlettend aan wat de partituur voorschrijft, en dus was er niet geschrapt in de recitatieven. Ook al wordt er met graagte afgegeven op de onbegeleide recitatieven die Mozarts assistent, de toen 25-jarige Franz Süssmayer, schreef, hier werden ze in rappe, spannende lijnen gezongen, ondersteund door een pianoforte.

Goryochova als echte man

Sesto is de tegenspeler in dit drama over trouw en ontrouw, over liefde en haat, en vooral over vergevensgezindheid, de clementie. Hij wordt heen en weer geslingerd tussen zijn liefdesgevoelens voor Vitellia en zijn trouw aan Tito. De Russische mezzosopraan Anna Goryochova zong deze mannenrol (bij de première in 1791 toebedacht aan een castraatzanger) met krachtige en kleurrijke stem. Ook oogde Goryochova met haar jongensachtig uiterlijk als een echte man, voortreffelijk geschminkt en gepruikt.

Hij wordt gemanipuleerd door Vitellia, in de regie gekarakteriseerd als een feeks van een vrouw. Gekleed in een rode japon belichaamde de Zweedse sopraan Agneta Eichenholz haar perfect in combinatie met haar heldere en felle stem. Hautain behandelde ze Sesto, die twijfelt of hij de moordaanslag wel zal uitvoeren en uiteindelijk toegeeft in de aria ‘Parto, parto’ (Ik ga). De prachtige, omspelende partij voor bassethoorn werd door klarinettist Fang Song vanuit de orkestbak de ruimte in geblazen. Geen podiumoptreden; aan zulke buitenissigheden doet regisseur Hampe niet.

Ook Vitellia wankelt in haar gevoelens als blijkt dat haar intriges aan het licht dreigen te komen. Met heftige stem zong Eichenholz de felle uithalen die Mozart haar in de mond legde in het indrukwekkende trio ‘Vengo, aspettate’ (Ik kom, wacht even), door dirigent Montanari en het orkest met krachtige accenten ondersteund.

Romeinse helmen

Harmonie straalde het liefdespaar Annio en Servilia uit. Annio speelt als vriend van Sesto een bemiddelende rol in het conflict. Zijn mooiste moment ligt in zijn dringende verzoek aan Sesto om zich te verzoenen met Tito: ‘Torna di Tito a lato’ (Keer terug aan de zijde van Tito). In rokkostuum gekleed en perfect uitziend als man zong Cecilia Molinari deze aria met overtuiging.

Annio bevindt zich in een lastig parket omdat zijn geliefde Servilia de zus van Sesto is. Bovendien heeft Tito een oogje op haar. Zij toont echter ware trouw (la vera costanza, een thema in veel van Mozart opera’s) door Tito erop te wijzen dat haar hart al vergeven is. De slank ogende, in een lichtblauwe haute-couturejurk geklede lyrische sopraan Anat Edri zong met Annio/Molinari een hemelsmooi duet in ‘Ah, perdona’, waarbij de stem van Edri fraai versmolt met de fluitpartij in het orkest.

In het kostuumdrama was het toegestroomde volk, deels vluchtelingen vanwege een vulkaanuitbarsting, in bruine en armelijke kleding gehuld, contrasterend met de gala-uitmonstering van het hofpersoneel. Het Koor van Opera Vlaanderen voerde de jubelzangen ter ere van Tito met passie uit. En het draafde braaf in zogenaamde paniek heen en weer bij de brand van het Kapitool. Natuurlijk ontbraken krijgshaftig uitziende soldaten met Romeinse helmen niet, aangevoerd door een serviel ogende en sonoor zingende Markus Suhikonen als Publio.

Door de voortreffelijke stemmen, de helder uitgewerkte regie en oogstrelende kostuums was deze versie van La clemenza een genoeglijke ervaring. Toch verbazingwekkend dat dit traditionele type operatheater nog voortleeft. Nog verbazingwekkender dat het volstrekt verschilt met de inhoud van het programmaboek. Tal van foto’s van hedendaagse staatslieden, deels in tranen, vullen de pagina’s met teksten over het einde van een tijdperk van het goddelijk recht dat zou spreken uit Mozarts opera. Bij Michael Hampe niets van dat alles: Tito triomfeert juist als een nieuwe Napoleon.

La clemenza di Tito is nog tot en met 13 mei in Gent en van 23 mei tot en met 3 juni in Antwerpen te zien. Zie voor meer informatie de website van Opera Vlaanderen.