Drie Nederlandse opera-artiesten verzorgen iedere maand een column op Place de l’Opera. In februari: regisseur Sybrand van der Werf over ongelukken en óngelukken.

Tijdens een acteerworkshop enkele jaren geleden gaf een Amerikaanse docent ons het advies om jezelf zo nu en dan als speler expres in moeilijkheden te brengen. Op die manier kom je meer ‘in het moment te staan’. Als je bijvoorbeeld in een scène gehaast naar buiten moet rennen, zorg er dan voor dat je jas juist niet goed aan het haakje hangt, zodat je daardoor echt in tijdnood komt. ‘Set up your accidents’, was zijn devies.

Nog altijd zorg ik ervoor dat er te weinig wijn in flessen zit, papieren niet goed op stapeltjes liggen en hoeden net te hoog hangen. Maar soms komen de ongelukjes ook vanzelf…

In een muziektheatervoorstelling voor jeugd, Heer Halewijn, losjes gebaseerd op het middeleeuwse lied, speel ik de titelrol: een weerwolf die jonge meisjes verleidt en uiteindelijk zijn hoofd verliest. In één van de scènes scheert Halewijn zich, ouderwets met schuim en een ogenschijnlijk vlijmscherp mes. Zijn toekomstige slachtoffer, waar hij ondanks zijn snode plannen toch liefde voor heeft opgevat, helpt hem hierbij. De kinderen zitten altijd op het puntje van hun stoel: zou de dappere maagd haar heer het hoofd afhouwen?

Afgelopen week wilde ik de zinken teil die als scheerbekken dienst doet van zijn vertrouwde plaats halen, maar… geen zinken teil. Nee, want die stond – met mes en zeep, voorzien van vers water, schoon en klaar voor gebruik – in de kleedkamer, twee trappen hoger.

Op zo’n moment schakelen je hersenen een versnelling hoger. Of eigenlijk lager, want het voelt alsof je plotseling honderdtwintig kilometer per uur in de derde versnelling rijdt, zoveel toeren maak je. Kan ik nog heen en weer naar de kleedkamer rennen? Kan ik zonder dat iemand het merkt contact met mijn medespelers opnemen, zodat die…? Wat kan ik anders doen? Waarover gaat deze scène? Oh ja: ijdelheid… Wat kan ik voor andere cosmetische acties verzinnen?

Uiteindelijk is het een hele tedere scène geworden, waar het haar van Halewijn liefdevol door zijn deerne gestreeld wordt. Niemand heeft wat gemerkt, maar niemand wist dan ook hoe spannend deze scène had kunnen zijn.

Het publiek is meestal verbaasd hoeveel tijd er besteed wordt aan repetities. Elk detail wordt uitgepuurd, elk gebaar, elke coloratuur wordt van betekenis voorzien. Zeker bij opera, waar je naast de ‘gewone’ onderdelen van theater (personage, intenties, waarachtigheid, et cetera) ook nog eens moet letten op onder meer intonatie, frasering, projectie en, last but not least, de dirigent. Soms vind ik het bijna ongelooflijk om te zien hoe een zanger of zangeres het allemaal tóch voor elkaar krijgt.

En dan, ondanks al die voorbereiding, gaat er in één van de voorstellingen iets mis, want het blijft mensenwerk. Een kledingstuk sluit niet goed, een decorstuk valt om of die ene hoge noot die bij de repetities altijd zonder problemen kwam, blijft halverwege hangen. Bliksemsnel terugschakelen, in de hoop dat je versnellingsbak het niet begeeft!

En dan blijkt die Amerikaan toch gelijk te hebben, want na afloop hoor je meestel dát ene moment terug. ,,Dat was zo… echt, toen ze speelde alsof ze over haar rok struikelde!”

De Nederlandse regisseur en acteur Sybrand van der Werf is vooral actief binnen het (klassieke) muziektheater en het jeugdtheater. Hij werkt in binnen- en buitenland, met professionals en amateurs, acteurs en muzikanten, op locatie of in grote schouwburgzalen. Zie www.sybrandvanderwerf.nl.