Mezzosopraan Anna Smirnova debuteerde zondag bij de Deutsche Oper Berlin als Lady Macbeth in Verdi’s Macbeth. Een geslaagde grensoverschrijding naar het sopraanrepertoire, in een enscenering waarin de grenzen juist niet willen wijken.

Op het toneel grauwe betonmuren. Een bunker? De Berlijnse Muur? We kijken naar de donkere, ontoegankelijke ruimte van de machthebber van een totalitaire staat, een staat die door militairen bijeengehouden wordt. De strijd om de oppermacht, het uitroeien van staatsvijanden en de onderdrukking van de massa door terreur en moord tekenen de achtergrond waartegen het verhaal zich afspeelt. De titel van de opera: Macbeth, van Verdi.

Dat Robert Carsen het verhaal van middeleeuws Schotland verplaatst naar een communistisch regime is – hoewel niet bijzonder aangenaam voor de ogen of origineel – zeker steekhoudend. Helemaal hier in de Deutsche Oper Berlin, waar het totalitarisme tot twintig jaar geleden werkelijk een kilometer verderop haar grens naar het westen had, gemarkeerd door de Berlijnse Muur.

De première van deze productie vond dertien jaar geleden al plaats, in Keulen. Vandaag de dag is de enscenering daarom enigszins ‘passé’ voor het publiek, dat inmiddels wellicht vol en verzadigd is van grauwe muren en spaarzaam belichte bühnen.

Maar toch, in de Deutsche Oper werken dit soort producties altijd weer spannend: de dimensies maken het verschil, opera’s werken hier als in een ‘cinemascope’. En op enorme muzikale golvingen uit de orkestbak en machtige koorscènes kun je altijd rekenen.

Dat is zondag bij de première onder leiding van Roberto Rizzi Brignoli meer dan normaal het geval: de gastdirigent speelt ongeremd met de geluidssterkte en geselt meerdere malen de oren van de toehoorders met fortissimo-momenten, die met de duistere stemming op het toneel in ruig contrast staan.

Persoonlijk heb ik grote verwachtingen van het debuut van Anna Smirnova als Lady Macbeth. De Russische mezzosopraan – een indrukwekkende Principessa in Adriana Lecouvreur en een knappe Eboli – stapt over naar het ‘sopraan-fach’. In een tijd waarin kleine stemmen zich overal verspreiden is deze artieste een uitzonderingsgeval. Haar stem is imponerend krachtig, natuurlijk vol en breed in de diepte en het middenregister, wat voor een vurige dramatiek zorgt.

In de hoogte klinken haar tonen minder. Haar Lady haalt wel de topnoten wel, maar ze klinken minder zeker en niet gefocust. Anders gezegd: haar sopraan komt niet pas in de hoogte los, maar bereikt daar haar uiterste grens.

Het risico van een d in pianissimo aan het einde van de slaapwandelscène vermijdt ze geheel. Verdi heeft die ook niet voorgeschreven, maar het had voor haar het definitieve stempel op haar ‘sopranenpaspoort’ kunnen zetten, waarmee ze de grenscontrole voor andere, meer lyrische Verdi-rollen had kunnen passeren.

De mannen weten naast Smirnova minder te schitteren. Thomas Johannes Mayer is geen overtuigende Macbeth. Tekstueel en theatraal is hij weinig communicatief; uit zijn rol weet hij niets beters te halen dan een eindeloos ‘coda’ aan het einde van zijn laatste aria, dat hem een bedenkelijk applaus oplevert.

De ‘huisbas’ Ante Jerkunica wordt altijd graag gehoord, met dank aan zijn fluwelen stem en zijn prachtige tekstinterpretatie, die hij ook als Banco laat horen. Daarmee compenseert hij de moeite die hij heeft met de paar hoge noten in zijn partij.

Schitterend is Pavol Breslik als Macduff. De bekende Mozart- en Donizetti-tenor brengt frisheid en helderheid op het toneel, als beeld voor de liefdevolle menselijke gevoelens in deze betongrauwe enscenering.

Niettemin laat de enscenering geen ruimte voor hoop. De muur stort niet in, het totalitarisme vindt in de interpretatie van Carsen eenvoudigweg een nieuwe tiran.

Alessandro Anghinoni is correspondent van Place de l’Opera in Berlijn en Zürich. Hij is vertaler van beroep en schrijft regelmatig over opera. Voorheen voor bladen als Opernwelt, tegenwoordig op zijn blog Operello&Operella.