Discografie: Lucia di Lammermoor
Het is één van de grootste klassiekers uit het repertoire: Lucia di Lammermoor. De opera van Donizetti is dan ook onnoemelijk vaak opgenomen. Basia Jaworski licht er enkele interpretaties van grote diva’s uit.
Maria Callas en Beverly Sills
Zelf denk ik dat één van de opnames die Callas maakte een must is. Probeer Naxos (8110131-32) met Giuseppe di Stefano en Titto Gobbi, onder Tulio Serafin, want al is Francesco Tagliavini (EMI 5562842) een veel mooiere Edgar, de rest van de cast (inclusief Callas zelf!) is hier veel sterker.
Ook de rest van de cast (Carlo Bergonzi, Piero Cappuccilli, Justino Diaz) is van zeer hoog niveau en Thomas Schippers dirigeert zeer ferm. Maar wat die opname werkelijk bijzonder maakt, is het gebruik van een glasharmonica in de waanzinscène, precies zoals Donizetti het oorspronkelijk had voorgeschreven.
Renata Scotto
Mijn geliefde Lucia, Renata Scotto, heeft de rol nooit in de studio opgenomen. Er zijn wel verschillende piratenopnames met haar in omloop, met als Edgardo onder andere Luciano Pavaratti, Alfredo Kraus, Carlo Bergonzi en Gianni Raimondi.
Van die vier is de opname met Raimondi me het dierbaarst, niet in de laatste plaats vanwege de zeer energieke en dramatisch evenwichtige directie van Claudio Abbado. Het werd opgenomen in La Scala in december 1967 en is ooit op Nuova Era (013.6320/21) verschenen. Helaas is die opname zeer moeilijk verkrijgbaar, maar internet biedt wel een mogelijkheid om het te downloaden.
Haar interpretatie is zowel zangtechnisch als scenisch van een ongekend hoog niveau. Met een kinderlijk verbaasde uitdrukking (mijn broer doet het mij aan?) op haar gezicht stemt ze in, al is het niet zonder morren, met het gedwongen huwelijk met Arturo (een in alle opzichten afgrijselijke Angelo Marchiandi).
Na haar waanzinaria krijg je de neiging de stekker eruit te trekken, want alles wat erna gaat komen, kan niet anders dan als een koude douche werken. Maar daar vergis je je in. De twee aria’s van Edgardo, gezongen door Carlo Bergonzi, brengen je regelrecht de (zangers)hemel in.
Na afloop kan je niet anders dan huilen, want: waar zijn ze gebleven, de zangers van toen? Klein, lang, dik, mager, met of zonder het acteertalent… Geen van hen was een ballerina, maar zingen konden ze! En enkel door middel van hun stem konden ze alle gevoelens overbrengen waar je nu een heel ‘artistiek team’ voor nodig hebt. Ondanks de toen gebruikelijke coupures een absolute must.
Patrizia Ciofi
In 1839 bewerkte Donizetti zijn opera voor Parijs en Lucia werd Lucie. Het is niet de alleen de taal die de beide versies onderscheidt, want Donizetti heeft zowel aan het libretto als aan de muziek behoorlijk gesleuteld. Zo werd Alisa (Lucia’s hofdame) uit de opera geknipt en is onze heldin als enige vrouw in een verder louter mannengezelschap gebleven, wat haar nog eenzamer en nog kwetsbaarder maakt.
Normanno heet nu Gilbert en zijn rol werd behoorlijk uitgebreid. Zijn valse spel en manipulaties maken van hem zowat een sleutelfiguur en hij groeit uit tot bijna Iago-achtige proporties. Ook Arturo is als Henri driedimensionaler geworden. En al mis ik ‘Regnava nel silenzio’ en scènes tussen Lucia en Raimondo, ik moet toegeven dat de Franse versie dramatisch veel beter in elkaar steekt.
Het regisseurs duo Patrick Courier/Moshe Leiser stelt nooit teleur. Hun producties zijn altijd realistisch, ingebed in historische perspectief, maar met genoeg ‘knipoog’ naar het heden. Bovendien doen ze wat regisseurs voornamelijk horen te doen: zorgen voor een goede mise-en-scène en zangers in hun spel goed begeleiden om ze overtuigend te laten overkomen.
Interviews
Op het internet is een zeer aardig filmpje te zien, waarin verschillende zangeressen hun geliefde waanzinscène toelichten. Alleen het eerste interview dat Renée Fleming met Anna Netrebko maakte, kunt u wat mij betreft meteen doorspoelen.
De auteur
31Reacties
Joan Sutherland en dan vooral in haar jongere jaren, is mijn favoriete Lucia.
Toevallig bekeer ik vorige week de hier genoemde DVD met Scotto en Bergonzi, en ik kan niet anders dan volhouden dat dit een van de beste vertolkingen is die ik ken. En inderdaad: wat maakt het uit dat bij deze Japanse TV-band uit 1967 de ‘cosmetica’ niet glad-modern is zodat er soms een lichtgroene waas over het prachtige decor ligt – de kern is dat hier niet alleen prima gezongen, maar ook nog eens goed geacteerd wordt. Als kijker word je zó het beeld ingezogen.
Over de ietwat doffe Naxos CD met Maria Callas (bewerkt naar de oorspronkelijke mono-Columbia LP uit 1953) kun je van mening verschillen. Het was zonder meer een van haar beste studio-opnamen, maar zelf hoor ik toch liever die opwinding en het daverende applaus in de zaal bij de CD’s van Mexico in 1952, van Berlijn in 1955 (beide met di Stefano) en van Napels (met Raimondi) in 1956. Hadden we dáár toch eens filmbeelden van…
Maar wat lees ik nu?
“Waar zijn ze gebleven, die zangers van toen?” Dus toch!
Ik houd niet van betweterigheid, maar toen ik op deze mooie site ooit hetzelfde beweerde (zij het met name ten aanzien van de moderne regie-opvattingen) werd ik door de schrijfster van deze woorden met een ‘schoon genoeg’ in de hoek gezet bij al die zeurpieten ‘die steeds maar roepen dat vroeger alles beter was’. Maar wat moet ik dan met Alfredo Kraus, Placido Domingo en Ileana Cotrubas, die ook al jaren klagen dat er vroeger beter en meer natuurlijk gezongen en geregisseerd werd?
Kortom, we hoeven echt niet zonodig het allernieuwste aan te schaffen. Met een historische opname van vóór 1990 heb je voor veel minder geld vaak het mooiste vakwerk dat er te koop is.
Voorbeelden? De Hardy Classics DVD met Caballé als Norma, rechtstreeks opgenomen in 1974 in het antieke Romeinse theater in Orange, of de zwart-wit opname op VAI met Simionato in Cavalleria rusticana. Ik moet nog zien of die ooit overtroffen worden – leve de oudjes dus.
@steven: Ik heb een stukje Scotto als Lucia gezien op youtube, erg bijzonder, een stem herkenbaar uit duizenden (misschien niet alleen maar mooi, maar dat was de stem van Callas ook niet), zo herkenbaar hoor je ze tegenwoordig niet meer (idd vroeger…). Je wordt er idd gelijk in meegezogen. Cabbale in Orange is al net zo bijzonder, wat een verheven en vorstelijke vertolking van Casta Diva, zo puur en beheerst, een stem die ervoor gemaakt is. Mooi die wapperende kledij door de mistral.
Goed nieuws; Renata Scotto heeft de opera Lucia di Lammermoor wel degelijk in de studio opgenomen! Heb deze namelijk thuis op LP (liggen). Ook heb ik van deze opname een cd in kartonnen hoesje waar de 1e helft van de opera opstaat. Naast Scotto nog Giuseppe di Stefano, Ettore Bastianini en Ivo Vinco. Een fantastische opname! Wel het nodige erin geknipt volgens mij.
Mis wel Deutekom in het rijtje. Haar live opname van Lucia in de Arena van Verona is bijv. gewoon te krijgen op het label Gala. Vergeet ook niet de (meermalen) op cd uitgebrachte live-opname van Lucia met Deutekom, Pavarotti en Trimarchi niet. Een bijzonder spannende uitvoering die blijft boeien tot de laatste noot.
@Victor – je mist veel meer dan Deutekom, het was maar een kleine en een zeer subjectieve selectie_.
Je hebt wel degelijk gelijk over de studio opname met Scotto.
Scotto, in haar autobiografie, schrijft er zelf (nou ja, zelf, middels een ghost writer)over:
“The Ricordi Lucia was Scotto’s first chance to record with La Scala and with Di Stefano, so she thought it best not to turn it down even though she had not yet sung the role onstage. Perhaps it was too early. The vocalism is admirable and the voice is fresh, but that is all; at times she seems to be reading the music for the first time.”
@Steven – ik herinner me de jaren tachtig, toen het nog de “mode” was om Domingo te bashen. Hij deugde niet, hij haalde het niet bij zijn voorgangers en samen met hem ging de hele zangerswereld naar de sodomieter.
Wij hebben onvergetelijke en onvervangbare zangers gehad: Callas, Tebaldi, Bergonzi, Simionato ….
Daarna kregen we Domingo, Cotrubas, Troyanos, Carreras …
En nu hebben we Beczala, Machaidze (ja, zij is werkelijk fantastisch!), Kaufmann, Harteros ….
Nostalgie is leuk, maar je kan niet blijven leven in het verleden.
Vele zangers van vroeger waren geweldig, daar ben ik het helemaal mee eens, maar er zijn nu toch ook geweldige zangers? Cecilia Bartoli, om maar iemand te noemen, vind ik een naam dat samen met Sutherland, Callas, Pavarotti en Kraus genoemd mag worden. Zo zijn er nog meer zangers van nu, waarvan ik vind dat ze geweldige prestaties leveren. Soms lijkt het wel alsof het niet gaat om het zingen, maar om het jaar waarin een zanger geboren is. Alsof zangers van nu, per defenitie al slechter zijn dan de zangers van vroeger.
En wat te denken van Joyce Didonato? En van Anna Netrebko? En van Kaufmann (die over een ge-wel-dig pianissimo beschikt)? En Joseph Calleja? En Nina Stemme? En Lawrence Brownlee? 🙂
Ook dat zijn geniale zangers Laura. Renée Fleming mag wat mij betreft ook in dat rijtje. We hebben het zo slecht nog niet 😛
Niet meteen weer doorschieten, mensen. Dat ik nog altijd een voorkeur heb voor de opera’s zoals die tussen ca. 1950 en 1980 werden uitgevoerd impliceert helemaal niet dat er volgens mij tegenwoordig geen persoonlijkheden meer op het plankier zouden rondlopen. En met persoonlijkheden bedoel ik zangers die een rol ook ‘psychologisch’ kunnen zingen, alsof ze zelf op dat moment de personen ZIJN die ze vertolken.
Op het hoogste niveau heeft die gave iets hartverscheurends, waarbij je automatisch als aan de grond genageld wordt. Zoals bij Callas die als Medea Jason zijn verraad tegenover haar en de kinderen voor de voeten werpt, of bij Scotto die als Butterfly onafgebroken door een piepklein gaatje de zee af tuurt, vechtend tegen het vermoeden dat Pinkerton wel eens niet meer zou kunnen opdagen, of bij Cotrubas als Gilda die in al haar onschuld blijft geloven dat de hertog een oprechte eenvoudige student is – tot het glas van de onschuld uiteindelijk breekt. Allemaal momenten waarna ik moest bijkomen in wat frisse lucht. En dan praat ik nog niet over Magda Olivero in Tosca en Adriana Lecouvreur.
En wat de oudere generatie betreft: dit soort schokken kreeg ik nooit bij Tebaldi, of bij Sutherland, of Gruberova, die allemaal mooie stemmen hadden en er (althans wat mij betreft) nauwelijks wat mee deden, net als Fleming, Gheorghiu en Netrebko nu. En ook niet bij Domingo die deze kunst pas op latere leeftijd lijkt meester te zijn geworden, getuige die schitterende Rigoletto die we vanuit Parijs met zijn allen op TV konden gadeslaan. Daarvoor zong hij zo’n beetje alle rollen met hetzelfde gelaat en met hetzelfde bronzen stemgeluid, ongeacht de wisselende emoties van zijn personage, zoals in de DVD van Verdi’s Ernani.
Maar de huidige generatie telt ook naar mijn smaak nog wel degelijk talenten bij wie ik maar al te graag stil val: zoals bij de DVD met Theodossiou als Anna Bolena, of bij Antonacci en Garança, en in het begin van haar carrière ook bij Ciofi die, net als Villazon, jammerlijk te vroeg is opgebrand. En laten we onze eigen Annemarie Kremer als Norma niet vergeten. Maar ik blijf van mening dat ze zeldzamer worden, om wat voor reden ook.
Ik zit wel eens te mijmeren..over vroeger (sorry, Basia), maar dan vraag je je af hoe een publiek naar een zanger uit keek als die kwam optreden, wat verwachtte men, en wat wist men echt van hoe die zanger(es) zong..een een zanger of zangeres die ze alleen van naam en reputatie kende en hooguit een 78 toerenplaat. Zouden de verwachtingen van zo’n publiek anders zijn dan wij nu van een zanger hebben. We kennen nu alle zangers al vaak door CD/DVD/YouTube nog ver voordat ze hun eerste optreden hebben gehad. Ze worden onder een vergrootglas gelegd, we zitten min of meer in de strot van een zanger, we horen elk zuchtje. Volgens mij luisteren we nu totaal met andere oren anders dan men dat vroeger (sorry, Basia) deed. Omdat er door de plaat en CD, een soort standaard is ontstaan van wat ‘men’ (het grote publiek) mooi vindt of moet vinden, vallen de zangers die misschien iets minder mooi zingen maar wel veel intensere vertolkingen geven, snel buiten de boot. Als ik zo die ouwe opnamen beluister waren volgens mij toch echt de verschillen en de herkenbaarheid van een zanger veel en veel opvallender (dit geldt ook voor de grote orkesten). Ik noem zomaar even een Conchita Supervia (YouTube), met dat kanariesnelle vibrato, volgens mij zo een zangeres met dat vibrato nooit een naam maken, terwijl het een stem is die sprankelt en klatert als een fontein en je zo ontzettend blij wordt van die stem. Hoe vaak zullen we tegenwoordig nog een CD uit de kast halen van een debuut/recital aria cd van een zanger, uit eigen ervaring is dat weinig, daarom koop ik die niet meer. Ik raak er snel op uitgeluisterd. De laatste was van Fleming, op een gegeven ogenblik kon ik er nauwelijks meer naar luisteren, mooi..mooi..mooi…ik werd doodmoe van dat mooi. Luister toch eens naar Toti dal Monte, geen echt mooie stem, maar damn, wat een karakter, als een lekker gerijpte wijn! En wat denk je van Claudia Muzio, je gaat echt huilen bij die stem…Ik zet Conchita Supervia maar weer eens even op, ik heb mezelf wat somber geschreven;-)
@allen: luister eens naar deze heerlijk vrij zingende kanarie (en kijk eens naar die grote ‘kanarie’ op haar schouder, die is al net zo blij;-))
http://www.youtube.com/watch?v=z17sIRORqqY&feature=related
p.s. en het is woord voor woord te verstaan. Mooi he, Conchita?!
@Gerard – in grote lijnen met je eens, maar ……
En de MAAR is echt groot: wij kennen de zangers van toen alleen maar van hun (vaak krakkemikige) opnamen. Wij weten niet, hoe ze echt in de zaal klonken. Er zijn geen of weinig visuele beelden. En aangezien de opname techniek toen nog niet zo best was ….
Het is gissen.
De zangers van tegenwoordig worden onmiddelijk in het diepe gegooid.
De camera’s en microfoons zitten op hun huid. Bovendien _moeten_ ze er goed uitzien, anders hoeven ze niet eens te auditeren.
Hoe gemoedelijker het de sterren van toen hadden!
Dus: petje af voor de jonge generatie zangers! Zij hebben het veel moeilijker dan hun voorgangers.
c.horsmeier.
Vraagt zich af waar blijft de cd van Sonja Poot met Giacomo Aragall van uit WienerVolksoper,ik dacht 1974?
is op myto uitgebracht meer nergens te verkrijgen.071-341.
ja inderdaad 1974 en wel op 15v april Was een schitterende Lucia
hier bij de Ned.opera.
Ook schijnt er een dvd te zijn van de uitvoering van Cristina Deutekom,Jan Derksen ,Pieter van den Berg,Adriaan van Limpt.
Niets daarvan.Vreemd.
Wat ik ook is Mria Devia,een van de mooiste stemmen die ik ooit gehoord heb,je hoort nooit iets van.
Zijn diverse cd s en dvd s van haar ,heb er verschillende,
maar er is veel meer van haar.WAT EEN STEM!!!!!!!!!
Over Cristina Deutekom gesproken. Zij wordt binnenkort 80 en dat gaat gevierd worden met een gala-avond, helaas niet in het Concertgebouw of het Muziektheater maar in Carré. Deze mijlpaal lijkt me een gerede aanleiding voor het (opnieuw) uitbrengen van opnames uit b.v. het archief van de omroep. Weet iemand of daar plannen voor bestaan?
c.horsmeier.
Ja helemaal mee eens. er is zoveel moois.
Goede aanleiding om het te vieren,kom op met die handel.
Zou heel mooi zijn .
Wat mooi zou het zijn als ze dan nog 1 keer haar yodel, kukeleku techniek zou laten horen in Carré. Lijkt me geweldig dat live te horen, maarja dat gaat natuurlijk niet gebeuren.
Geachte Spen 1992.
Vind dit wel een beetje flauw,niet leuk hoor.
Flauw??!!! Ik geef beste Deutekom een compliment! Dat is toch aardig? Laten we wel wezen, haar techniek is wat apart en het doet mij aan yodelen denken, maar dat bedoelde ik niet als belediging. Ik vind het juist geweldig! Kan geen genoeg krijgen van zulke unieke technieken als die van Deutekom. Dus er is niks flauws aan mijn bericht toch?
.zal best wel maar ik lees het anders,
Hoe kan u het anders lezen, als ik zeg dat het me geweldig lijkt haar live te horen?
Laat ik even duidelijk zijn, ik vind Cristina Deutekom een geweldige zangeres, vooral door haar coloratura techniek 😉
Jodelen (of erger: kukeleku) en coloratuur met elkaar te vergelijken geeft al blijk van -op zijn minst- een gebrekkige kennis van de zangkunst en heeft inderdaad een zweem van dédain.
Waar bij jodelen de stembreuk tussen borststem en hogere registers benadrukt wordt (meer dan een snelle overgang tussen de registers is jodelen dan ook niet), zo is coloratuur een dramatisch onderbouwde en ingevulde versiering van de zanglijn, waarbij de breuken tussen de registers door jarenlange studie en techniek onhoorbaar zijn.
Juist Deutekom was er een meesteres in om haar stem “wie aus einem Guss” te laten klinken – zonder registerovergangen. Oude school Italiaanse zangkunst.
Wat Deutekoms coloratuur uniek maakte, was haar manier om coloraturen te articuleren met een “coup de glotte”. Met jodelen heeft dat niets van doen.
Ik kan me dus goed voorstellen dat dit bij sommigen als “een beetje flauw” overkomt.
Ik hoop van harte, dat er nog veel meer van deze geweldige en absoluut unieke zangeres op de markt komt.
Ik weet wat coloratura is. Ik weet wat jodelen is en ik weet dat Cristina Deutekom dat niet doet. Het doet me er alleen aan denken! Ik vind het erop lijken. Men hoeft niet alles zo serieus te nemen. Er word gedaan alsof ik de beste vrouw heb beledigd, terwijl ik het humoristisch bedoelde. Helaas pindakaas.
Ik ben een groot fan en verzamel al haar opnamen (heb al zeker 30 complete opera’s met haar). Maar 1 ding is onbetwistbaar; dat Deutekom vaak door dr colaraturen heen jodelt. En dat heeft zn charme. Klinkt soms als een kalkoen.
Hele discussies zijn daarover op yahoogroups en youtube hoe dat komt en hoe ze dat doet.
O, en wanneer is dat concert en hoe kun je daarbij komen?
Hier luister zelf naar de ‘wobel’ van Deutekom en lees de discussie eronder daarover:
http://www.youtube.com/watch?v=npgO3LzfG8A
En tot slot; voor de Deutekom-fan heb ik een grote verrassing:
http://www.deutekom.info/muziek
Zo, dat wordt een latertje vannacht 😉
Ben blij dat iemand het met me eens is!
Ik zou ook wel willen weten wanneer dat concert is 😉
Aan Spen 92
Ja dat concert is op woensdag 26 Oktober in Carre aanvang 19.00 uur.kaartes vanaf 59.00 euro.
Deutekom 80 jaar is de titel.
Gala concert met diverse gastsolisten o.a Eva Maria Westbroek,
Charlotte Margiono en Henk Poort ,verder het Ned.Operakoor,
Holland Symfonia.
Hopend je van dienst te zijn geweest groetjes Chris.
Dank u wel!U was me zeker van dienst. Leuk dat het gevierd wordt!
Ben het helemaal eens met Gerard en Surdèl, er helpt geen moedertjelief aan. Oudere zangers met persoonlijkheid winnen altijd. Laten wij die momenten, die wij zelf met hen in vivo hebben beleefd koesteren zonder te kibbelen.
Ik herinner mij de middagen in de zestiger jaren met een zangeres, waarover in die dagen zelfs door Riemens nauwelijks is geschreven: Magda Olivero. Ik stapte met een brok in mijn keel het Concertgebouw uit.Die herinnering heeft mijn leven verrijkt
Conchita Supervia was de wondersopraan uit mijn jeugd. Misschien leuk om te weten: ik heb vorig jaar haar (verwaarloosd), maar in 2006 door fans gerenoveerd graf in het Liberaal Joods kerkhof in Noord-Londen bezocht.En…, er lag een boeket verse bloemen op! De kerkhofbeheerder vertelde mij, dat er –nu, 75 jaar na haar tragische dood, nog steeds en regelmatig bezoekers naar haar grafmonument komen, zelfs relatief jongere mensen.
Scotto’s vroege studio-opname van Lucia dateert van 1959 en was (net als haar Cambiale di Matrimonio van Rossini uit hetzelfde jaar) verkrijgbaar op het Italiaanse label Ricordi. Later werd deze opname ook uitgegeven door de Deutsche Grammophon Gesellschaft. Als U nog een platenspeler heeft met een mono-element, aarzel dan niet om de oorspronkelijke Ricordi-platen aan te schaffen (bijvoorbeeld via http://www.cdandlp.com). Het liefst te beluisteren NA de hierboven genoemde DVD-voorstelling uit Japan te hebben bekeken.