Gisteren ging bij de Nationale Reisopera het derde deel van Der Ring des Nibelungen in première. Ook dat deel, Siegfried, is alleen in het Nationaal Muziekkwartier in Enschede te zien. En er is wederom alle reden om naar het oosten af te reizen, want ook deze keer leveren regisseur, dirigent en solisten een buitengewone prestatie.

Het werkte met Das Rheingold, het werkte bij Die Walküre, en de vraag was: zou het ook in Siegfried werken? De combinatie van regisseur/vormgever Antony McDonald met dirigent Ed Spanjaard en de andere leden van het vaste creatieve team heeft Siegfried onder handen genomen en het resultaat mag er zijn. De kleuren van McDonald, de glans van Spanjaard en de kwaliteit van de solisten bleven ruim vijf uur lang fier overeind. Hoofdfiguur Siegfried had het daarbij het zwaarste, met een veeleisend einde aan een lange voorstelling.

Het derde deel van de Ringcyclus is niet het makkelijkste. Een eerste akte die betrekkelijk statisch is, een middendeel kleurrijk en vol actie en een slotdeel waarbij Siegfried en Brünnhilde veel woorden nodig hebben om elkaar te ontdekken. En dan bevat het laatste deel ook nog twee dramatische kernmomenten: Wotan verliest zijn speer en Brünnhilde wordt mens.

In het eerste deel zien we Mime, die Siegfried heeft opgevoed, in zijn loodsachtige woning in het woud. Het decor is in een jaren ’50-stijl. Ook een vintage houten strijkplank behoort tot het tweepersoonshuishouden. Mime strijkt fanatiek het degelijke Jaeger-ondergoed van de heren, maar er zit ook een frivool niemendalletje van roze zijde tussen. Een vette knipoog naar de fetish-voorkeur van Wagner voor dat materiaal.

De sfeer in huize Mime is gespannen. Siegfried wil weten wat zijn afkomst is, begint zichzelf te ontdekken en heeft vragen aan Mime. Tenor Adrian Thompson, die Mime ook deed in Das Rheingold, zet een mies mannetje neer. Hij spuugt een beetje bij zijn Duitse medeklinkers en zijn haar is raar – half mannelijk en half vrouwelijk – als symbool van zijn gecombineerde moeder- en vaderrol. Onder die buitenkant is het zing- en speelplezier van Thompson voelbaar.

Siegfried is het roldebuut van de Estlandse tenor Mati Turi. Hij heeft de taak om vijf uur lang spontaan en verbaasd te zijn en erg veel te zingen. Consequent speelt hij een onschuldige, ontdekkende puber. Af en toe hoor je dat er onder zijn stem geen betonnen bodemplaat zit. Zijn Siegfried is een fractie ouder, breder en Tiroler dan ik optimaal zou vinden, maar hij verdient grote bewondering voor de manier waarop hij de hoofdrol zingt. Hij stáát er ook als hij aan het eind een veeleisend duet moet zingen met Brünnhilde, die dan net wakker is.

Na de lange beginscène met de twee tenoren is de sopraan van Machteld Baumans een heerlijke afwisseling. Haar Waldvogel zingt en beweegt sierlijk, de zang geheel op eigen kracht en het bewegen met een klein beetje hulp.

Aan het andere uiterste van het vocale spectrum bromt en gromt Mika Kares een Fafner die zo uit een sprookje komt. En als Wagner had geweten dat we in Nederland zo’n goede Wotan/Wanderer hebben in Harry Peeters, had hij hem ook in deel vier, Götterdammerung, een aanzienlijke rol gegeven. Peeters zingt met grote kracht, zijn bewegingen zijn ingehouden en dat maakt hem een charismatische Wotan. Zijn aandeel in de cyclus zit er nu helaas op.

De manier waarop Erda haar entree maakte in Das Rheingold, door de zaal, staat nog op het netvlies – en de trommelvliezen. Ceri Williams zet deze keer maar twee stappen in haar scène in het boudoir waar Wotan haar bezoekt, maar imponeert met stem en presentatie. Wat een aanwezigheid.

Aan het einde van het verhaal ontdekt Siegfried het fenomeen vrouw. De slapende op de rots blijkt geen paard en geen man maar een vrouw. Judith Németh brengt haar vocalen met de frisheid zoals je van een ontwakende Brünnhilde mag verwachten. Ze is een ervaren Wagner-zangeres en heeft volstrekt geen moeite met de voorgeschreven uithalen. Als ze met Siegfried de laatste regels naar het publiek toe zingt, ‘leuchtende Liebe, lachender Tod!’, is dat een imponerend en indringend einde van de voorstelling.

Wagner-specialist Ed Spanjaard zorgt voor een orkestbegeleiding die maakt dat je de opera – zoals G. B. Shaw wel eens voorstelde – ook heel goed met gesloten ogen kan genieten. Zowel in de delen waarin Wagner er een jukebox van motieven en thema’s van maakt als in de meer symfonische passages speelt het Orkest van het Oosten meer dan uitstekend. Het donderende applaus gold merkbaar ook zeer nadrukkelijk orkest en dirigent.

Het werk van regisseur/vormgever Antony McDonald is in deze cyclus voortdurend zeer uitgebalanceerd in een merkwaardig midden tussen abstract en concreet. Wel een strijkplank dus, maar een gestileerd bos. Geen grotten in deze Siegfried-productie, maar een sjiek boudoir voor Erda en een serre met uitzicht op de bergen voor Brünnhilde.

Veelzeggende details zijn altijd origineel uitgewerkt, van het gloeiende vuur in Mime’s smidse tot de entree van de draak. McDonald is trouw aan Wagner, maar pakt de ruimte die er blijft in het libretto met zichtbaar plezier aan.

Het was een feestelijke première, met een zaal vol enthousiast publiek. Maar het grootste feest speelde zich ruim vijf uur lang op het podium af. Over een jaar gaan we weer naar Enschede. En graag.

Siegfried is tot en met 11 oktober nog vijf keer te zien in het Wilminktheater Enschede. Zie voor meer informatie de website van de Nationale Reisopera.