Drie Nederlandse opera-artiesten verzorgen iedere maand een column op Place de l’Opera. In januari: regisseur Sybrand van der Werf over rekkelijken, preciezen en historische correctheid.

De eerste weken van het nieuwe jaar staan voor mij in het teken van Henry Purcell. Tussen een stapeltje boeken over Koning-Stadhouder Willem III en zijn tijd, een aantal losbladige partituren en enkele biografieën mag ik mij voor Barokopera Amsterdam verdiepen in de ‘Orpheus Britannicus’.

Purcell leefde in een wereld die verscheurd werd door godsdienstige tegenstellingen. Niet alleen de (Franse) katholieken tegen de (Engelse) protestanten, maar ook binnen het protestantse Engeland vonden grote discussies plaats over het ‘ware geloof’. Tegenstellingen die zich laten karakteriseren door de op dat moment in Nederland woedende strijd tussen de ‘rekkelijken’ en de ‘preciezen’. Het open en liberale geloof van de rekkelijken tegenover de eerbied voor de letter van de wet van de preciezen.

Hoe Purcell in deze geloofsstrijd heeft gestaan, blijft onzeker. In zijn zogenaamde ‘catches’ (meerstemmige kroegliedjes met een wereldse, om niet te zeggen soms pornografische en in ieder geval drankzuchtige inslag) geeft Purcell een stem aan de gemiddelde Engelsman uit zijn tijd: ,,Down with the French!” Maar echt duidelijk stelling over de meer genuanceerde binnenlandse geloofskwesties neemt hij niet. Waarschijnlijk kon het hem niet erg veel schelen. Best modern.

Als je met muziek uit de barokperiode en dus die van Purcell bezig bent, komt binnen de kortste tijd de vraag van de authentieke uitvoering om de hoek kijken. Welke eerbied spreiden we voor de letter van de wet ten toon? Als er tussen alle voorhanden zijnde uitgaves al overeenstemming is over welke noten de componist heeft geschreven, blijft de vraag op welke instrumenten ze uitgevoerd moeten worden en in welke stemming.

Ook de tempi zijn onderwerp van diepgaande wetenschappelijke verhandelingen, tot en met een analyse van het vermoedelijke hartritme van de componist… Anderen schuiven deze overvloed aan informatie ter zijde en verkondigen zelf wel te weten ‘wat de componist bedoeld heeft’. De strijd tussen de rekkelijken en de preciezen is weer opgelaaid!

Ook het theatrale domein ontkomt niet aan deze discussies, zeker niet binnen de wereld van de opera. De technieken en speelmanieren van het baroktheater worden ontrafeld en geheel ‘authentieke’ uitvoeringen van de (semi-)opera’s van Purcell zien momenteel het voetlicht. Het gevolg: ellenlange, statische aria’s in prachtige historische kostuums en avondvullende niemendalletjes met vuurwerk aan het einde.

In alle historische correctheid wordt meestal vergeten één onderdeel aan de historische context aan te passen: het publiek. In de tijd van Purcell zat men in een goed verlichte zaal, liep in en uit, dronk een stevig glas en becommentarieerde hardop het gebeuren op het toneel. Totdat men in de negentiende eeuw het licht boven het publiek uitdeed, de drankjes naar de foyer verplaatste en men geacht werd stil en geduldig te wachten tot het applaus. Dat had dan ook een heel ander soort theater tot gevolg, waarbij het vuurwerk aan het einde achterwege gelaten kon worden.

Bij het achterhalen van ‘de bedoeling van de componist’ zou ik soms naast Purcell aan de bar willen kruipen om dan uit volle borst ‘Down with the French’ te zingen en me er daarna, thuisgekomen, niet al te veel meer van aan te trekken. Hoewel dat tegenwoordig niet echt modern is.

De Nederlandse regisseur en acteur Sybrand van der Werf is vooral actief binnen het (klassieke) muziektheater en het jeugdtheater. Hij werkt in binnen- en buitenland, met professionals en amateurs, acteurs en muzikanten, op locatie of in grote schouwburgzalen. Zie www.sybrandvanderwerf.nl.