Het is allemaal de schuld van Hollywood. Dat is, een beetje ongenuanceerd samengevat, de stelling van Zachary Woolfe in de New York Times van 17 augustus. Volgens hem heeft Hollywood de wereld aan een zeer eenzijdig beeld van opera geholpen, waardoor Amerikaanse operahuizen nu moeite hebben het hoofd boven water te houden. Maar ligt het werkelijk zo simpel?

Hollywood-films als Moonstruck en Pretty Woman bevatten belangrijke scènes die zich afspelen in een operahuis, tijdens de opvoering van een populaire opera. Die scènes hebben een zwaar stempel gedrukt op de beeldvorming rond opera de afgelopen decennia, stelt Zachary Woolfe in zijn artikel. Ze hebben opera neergezet als een statische, nostalgische kunstvorm, gekleed in een entourage van galajurken en smokings, oppervlakkige emoties en dure zitplaatsen.

Amerikaanse operahuizen hebben dat imago niet proberen te nuanceren, maar juist aangenomen als ‘de te bedienen algemene smaak’, vervolgt de auteur. Ze programmeren met name hitopera’s in traditionele ensceneringen, want ‘dat is wat het publiek wil’.

Volgens Woolfe is het gevolg dat de meeste mensen leven met dat ene, zeer eenzijdige, weinig aantrekkelijke beeld van opera. Daardoor verliest operabezoek al jaren aan relevantie, en dus verkeren vele Amerikaanse operahuizen in zwaar weer.

‘Waarom ga je naar de opera?’ vraagt een hoofdpersoon in de recent uitgebrachte film Margaret aan haar moeder. Volgens Woolfe heeft het Amerikaanse operaleven er geen antwoord op. ,,Until opera stops being associated with escapist nostalgia and fancy dates, it is doomed to struggle for relevance”, schrijft hij.

Het klinkt alsof het hout snijdt. Maar leg je de Nederlandse situatie ernaast, dan lijkt de vork toch niet zo eenvoudig in de steel te zitten, denk ik.

In Nederland volgen de operahuizen en -gezelschappen allerminst het ouwe, stoffige opera-imago. Bezoek een keer De Nederlandse Opera en je weet wat ik bedoel. Toch heb ik het gevoel dat ook de doorsnee Nederlander een stereotype beeld van opera heeft, als zou het enkel om exorbitante kostuums, bordkartonnen realisme en dikke zangers gaan. Kennelijk is het zo onfortuinlijke imago waar opera volgens Woolfe onder lijdt behoorlijk hardnekkig. Een frisse regietheaterwind verandert dat niet zomaar.

En zelfs als. Zelfs als er een omkeer in de beeldvorming zou komen, betwijfel ik of het makkelijker wordt de zalen te vullen. Kijk hoeveel mensen er in weerzin tegen moderne ensceneringen de bioscoop opzoeken om naar de conservatieve producties van de Metropolitan Opera te kijken. De ‘modernisering’ van operaproducties in de afgelopen decennia lijkt dus ook maar een beperkt publiek te hebben verworven.

Ik denk daarom niet dat een gebrek aan antwoorden op de vraag waarom je naar de opera zou moeten gaan het probleem is. Die antwoorden zijn er genoeg. Voor de één is dat een mooie traditionele productie en voor de ander een uitdagende nieuwe enscenering.

De kneep zit ‘m veel meer in het feit dat beide groepen simpelweg beperkt zijn en dat opera voor de massa mensen daaromheen heel lastig (of niet?) relevant te maken is. Anders gezegd: zelfs als je alle vooroordelen succesvol weet te bestrijden, gaat nog niet iedereen automatisch van opera houden. Of: heeft nog niet iedereen het geld om een voorstelling te bezoeken. Of: heeft nog niet iedereen de tijd om regelmatig een avond in het operahuis door te brengen. Of: verkiest nog niet iedereen operabezoek boven toneel, dans, cabaret, jazz, pop, film of sport. Een beter imago is dus geen toverspreuk om de zalen mee te vullen.

Een aannemelijker verklaring voor de strubbelingen van operahuizen wereldwijd is in mijn ogen dat ze simpelweg een ‘product’ aanbieden dat erg duur is in verhouding tot het aantal mensen dat bereid is ervoor te betalen. En als dat aantal door economisch mindere tijden dan nog verder slinkt, staat het water je aan de lippen.

Dat lijkt me een eerlijker analyse van de situatie dan je alsmaar te verschuilen achter de redenering dat ‘de mensen geen juist beeld van opera hebben’.

Of is dat te kort door de bocht?

Lees hier het artikel van Zachary Woolfe in de New York Times.