Na zijn eerste album repte The Sunday Times van een ‘outstanding debut’, beschreef Gramophone Magazine hem als een opvolger van Dietrich Fischer-Dieskau en werd hij genomineerd voor een Gramophone Award. Reden genoeg voor Henk Neven om een tweede liederen-cd te maken: The Sea. Een gesprek met de bariton over de zee, liederen, opnemen en het publiek.

Lied of opera, die vraag krijgt Henk Neven vaak voorgeschoteld. Zijn antwoord: een voorkeur heeft hij niet. “Bij liederen heb je veel vrijheid. Je kunt doen wat je wil. Samen met je pianist moet je het lied tot leven brengen en daarbij ben je zelf het decor. Alles zit hem in de klank. Dat is heel intensief, maar ook fascinerend mooi. Als je aan de andere kant met een goed team aan een opera werkt en alle radars draaien goed, dan is dat ook geweldig.”

In Nevens agenda hebben de beide genres een goede balans gevonden. Een paar jaar geleden gaf hij als deelnemer aan de prestigieuze BBC Radio 3 New Generation Scheme heel veel recitals, maar inmiddels is de verhouding fiftyfifty.

“Opera en lied hebben ook een goede invloed op elkaar”, zegt hij. “Door opera kun je liederen dramatischer maken, bijna als mini-opera’s. Want de basis is hetzelfde: je probeert iets uit te drukken. Dat kan in een rol en dat kan in een lied.”

“Ik doe twee opera’s per jaar en de rest van de tijd geef ik recitals”, vervolgt hij. “Dat is goed zo. Zo ben ik wel lang genoeg van huis. Je hebt collega’s die uit hun koffer leven, maar ik heb een basis nodig. Bovendien heb ik een jong gezin.”

Kruinen

De afgelopen weken stond Neven in diverse plaatsen in Nederland met een liedprogramma. Zo zong hij begin november het repertoire van zijn nieuwe cd in de Kleine Zaal van het Concertgebouw. “Fantastisch publiek”, zegt hij. “Ze kennen het repertoire en zijn vol aandacht. Lied doen op zo’n mooie plek maakt het nog inspirerender.”

Hetzelfde gaat op voor Wigmore Hall in Londen, waar de bariton ieder jaar wel een recital geeft. “Het verschil met de Kleine Zaal is dat ik in Wigmore eerder iets tussen de liederen door zou zeggen. In Amsterdam is het wat statischer wat dat betreft.”

Neven vindt het belangrijk los te komen van het karikatuurbeeld van het liederenrecital (‘strakke heer in de bocht van de vleugel’) en naar nieuwe vormen te zoeken. “Al is het definitieve alternatief nog niet gevonden”, zegt hij. “Ik heb wel dingen met scènes gedaan, maar als je een lied gewoon heel goed uitvoert, is dat net zo krachtig.”

“Ik denk wel dat we als zangers meer kunnen uitleggen tussendoor, vertellen waar een lied over gaat. Dat vind ik ook beter dan die boekjes. Dan hoef je tenminste niet tegen al die kruinen aan te kijken.”

“Contact met het publiek is voor mij heel belangrijk. Dat klinkt misschien wat soppig, maar ik wil graag merken hoe de mensen een concert ervaren hebben. Bovendien: als de mensen je na afloop in spijkerbroek zien rondlopen, haal je enigszins het stijve van het recital af.”

Duits water

Het cd-programma dat Neven begin november in de Kleine Zaal presenteerde, draait volledig om de zee. “De zee kom je overal tegen”, zegt hij. “Op Facebook is er een pagina met de 1000 mooiste schilderijen. 800 daarvan zijn met water. En waarom gaan we bij mooi weer allemaal op dat ene stukje grond liggen, bij de zee? Kennelijk heeft het een grote aantrekkingskracht.”

Voor Neven is de zee een onuitputtelijke bron van gevoelens en gedachten. “Verlangen, verlies, dood, heimwee: er zit zo veel in. En het is van alle tijden en van alledag.”

Het label Onyx, dat ook zijn eerste cd uitgaf, reageerde direct enthousiast op zijn idee. “Ik ben toen wikkend, wegend en schrappend een programma gaan samenstellen. Een erg leuk proces, wat denk ik bij een groter label minder goed mogelijk zou zijn geweest. Daar kom je toch al snel op het bekende werk uit.”

Samen met zijn begeleider, pianist Hans Eijsackers, probeerde Neven het nodige uit. Uiteindelijk kwam hij tot een deels Franse en deels Duitse selectie. “Het is fascinerend om het Franse en Duitse repertoire tegenover elkaar te zetten. Als je naar schilderijen kijkt, zie je dat het Duitse water donker en diep is. Kijk je vervolgens naar iemand als Monet, dan zie je dat zijn water een glinstering heeft en lichter overkomt. Zoiets hoor je ook in de muziek.”

In januari en augustus nam Neven de cd op in Suffolk, Engeland. “Niks is zo vermoeiend als opnemen. Je moet meer dan alles geven, want alles gaat door een microfoon en moet dus nog perfecter klinken. Maar het is heel leerzaam, ook als duo. Je wordt er groter van.”

Hoewel de opname uiteraard met de nodige ‘editing’ gepaard ging, is het resultaat volgens Neven ‘wel echt’. “Ze kunnen tegenwoordig werkelijk alles. Maar ik denk dat de muziekwereld terugkomt op die al te perfecte opnames. Je hoort het wanneer het te perfect is. Je ziet bijvoorbeeld steeds meer live-opnamen verschijnen. Wij zijn samen met de producer Simon Kiln lang op zoek geweest naar een natuurlijk geluid en ik denk dat we daar in geslaagd zijn.”

Claude

Na maanden van lied zal Nevens tijd de komende maanden voornamelijk opgeslokt worden door een nieuwe opera: Claude van Thierry Escaich. Hij zal de hoofdrol zingen in de premièreproductie bij de Opéra de Lyon.

“Het is een mooi verhaal en ik speel een mooi karakter. Het gaat over een jongeman met een sterk rechtvaardigheidsgevoel, die in een gevangenis belandt en daar erg geliefd is bij de gevangenen, maar niet bij de directeur. Uiteindelijk kan hij de directeur niet meer verdragen en vermoordt hij hem. Erg Billy Budd dus.”

De opera gaat op 27 maart in première. Daarvoor zal Neven nog de nodige malen in Nederland te zien zijn met concerten en recitals. Zie voor alle informatie zijn persoonlijke website.