Met een glansrijke wereldpremière van een symfonie van Willem Jeths en wonderschone werken van Sibelius, Strauss en Wagner creëerde Edo de Waart op 13 april een ZaterdagMatinee van het allerhoogste niveau. Karin Strobos en Karita Mattila schitterden in solorollen.

Benjamin Britten in 1970: ‘My real worry about some of today’s young is their denial of the past. Whether we like it or not, we are all children of our fathers and I’m not going to dislike Mozart or Schubert or Bach for anyone.’

Zo. Die staat. Een waarheid als een koe, de bittere waarheid, maar nog meer een noodkreet, want: hoe kan je aan de toekomst werken als je je voorvaderen niet alleen ontkent, maar zelfs niet kent? Hoe (en waarom?) was het mogelijk dat de klassieke muziek bijna om zeep werd geholpen door de jonge ‘revolutionairen’ die het belangrijkste ingrediënt van muziek – het woord zegt het al, de melodie – hebben ontkend?

Maar het tij keert, en zo kon het gebeuren dat het publiek dat de NTR ZaterdagMatinee op 13 april bezocht van zijn stoelen sprong voor een hedendaags werk, een wereldpremière, een pas een paar weken geleden voltooid werk van Willem Jeths.

De Symfonie 2012 voor mezzosopraan en orkest werd meer dan enthousiast ontvangen, waarmee het publiek duidelijk een statement maakte. Ze hebben het gehad met ‘piep kras knor’. Ze willen herkenbare melodieën horen, ze willen ontroerd worden en ze willen herkennen – iets wat Britten zo mooi verwoord heeft.

Bij Jeths was dat voornamelijk Mahler. In de twee eerste delen, ‘Unbegrenzt’ en ‘Wie ein Kondukt’, hoorde ik flarden van ‘Um Middernacht’ en ook bimbam was zeer aanwezig. Maar ik hoorde meer: ik moest ook aan Der Cornet van Frank Martin denken. En aan The Unanswered Question van Ives, het gevoel dat door de prachtige trompetsolo versterkt werd.

Karin Strobos, voor wie de twee gezongen delen zijn geschreven, was mooier dan mooi, ook letterlijk. Haar van nature warme stem heeft een extra glans gekregen en ze hield zich goed overeind in de heftigste passages, waarin ze goed hoorbaar bleef.

Maar mijn twijfel – mezzo of toch een sopraan? – bleef. Haar hoogte bloeide zoals nooit eerder, maar aan de laagte leek het haar aan kracht te ontbreken. Maar zolang zij zo mooi, zo intens betrokken en zo gevoelig blijft zingen, maakt het eigenlijk niet uit.

In een gesprek met Thea Derks zei Willem Jeths over Strobos: “De hoekdelen zijn geïnspireerd op de stem van Karin Strobos, met wie ik eerder werkte in Monument to a Universal Marriage en Hotel de Pékin. Haar mezzosopraan is breekbaar en intiem en ik heb het middenregister veelvuldig gebruikt, waardoor haar stem nog meer nobiliteit krijgt.”

Na de pauze, die gebruikt werd om de opname van Hotel du Pékin (Etcetera KTC 1456) feestelijk te presenteren, kwam een andere diva voor het voetlicht: de wereldberoemde Finse sopraan Karita Mattila.

Ze begon met een fantastische vertolking van Luonnotar van Sibelius, een scheppingsverhaal gebaseerd op het Finse nationale epos Kalevala. Het stuk is kort (amper 10 minuten) maar is zeer berucht onder de sopranen vanwege de moeilijkheidsgraad. Het gaat hoger dan hoog en Sibelius gebruikt intervallen (soms in één enkel woord!) van bijna een octaaf. Nou, ga daar maar aan staan!

Mattila wist er raad mee. Haar stem is misschien niet zo stabiel meer, maar het deerde niet. Alle noten waren er en haar zeer intense vertolking maakte dat je je met de dolende Luonnatar kon identificeren en het ontstaan van het heelal zowat aan den lijve ondervond. De prachtige muziek van Sibelius mag van mij vaker uitgevoerd worden!

In de slotscène van Capriccio stelde Mattila mij enigszins teleur. Ik miste het ‘romige’ dat bij deze muziek hoort. Het hoeft niet meteen Lisa della Casa zijn, maar Renée Fleming deed het toch duizend keer mooier. Wat mij ook opviel, was dat zij op de klank zong – de woorden waren amper te verstaan. Maar zij is een echte charmeur en bespeelde de zaal met handgebaren en – zoals het bij een diva hoort – prachtige jurken.

De echte held van de middag was voor mij Edo de Waart. Zijn zeer lyrisch gehouden lezing van de Siegfried-Idyll van Wagner was zowat de mooiste dat ik ooit hoorde en in Capriccio wist hij duizenden kleuren tevoorschijn te halen. Voor het eerst hoorde ik er ook het ‘prijslied’ uit Meistersinger in. Over de voorvaderen gesproken…

Zijn pleidooi voor de symfonie van Jeths was van een allerhoogst niveau en ik kan alleen maar hopen dat het ooit op cd verschijnt. De muziek verdient het. De uitvoering verdient het. En wij, het publiek, verdienen het om het thuis te kunnen beluisteren.