Hoe is het mogelijk dat ik nooit eerder van Valentina Levko heb gehoord? Hoe kon een zangeres van haar kaliber zo onbekend blijven? Nu ik de bij Brilliant Classics uitgekomen cd-box van haar heb beluisterd, kan ik alleen maar met mijn hoofd schudden. Wat een pracht!

Wie ik het ook vroeg, niemand had ooit van Valentina Levko (1926) gehoord. Waren de opnamen, YouTube-filmpjes en recensies er niet geweest, dan zou je haast gaan twijfelen of ze überhaupt bestond. Gelukkig is er nu een cd-box; 11 cd’s, ingepakt in een eenvoudig doosje.

Als Russische werd Levko in het Bolshoi Theater voornamelijk in het Russische standaardrepertoire gecast. Ze had echter veel meer in haar mars! Op haar ‘eigen’ concertjes zong zij dan ook de hele ‘wereldliteratuur’ aan muziek: opera’s, maar ook liederen, oude muziek, volksmuziek en populaire liedjes. En dat alles meestal in de originele taal.

“Het liefst zing ik Bach”, schijnt ze ooit gezegd te hebben. Bach ontbreekt dan ook niet in deze box. Haar ‘Erbarme dich’ wordt ongekend mooi op de viool begeleid door Mark Lubotsky. Ouderwets? Ja. Dus?

Levko was een operazangeres en dat hoor je, zeker in de zwaar aangezette Schubert. Maar het heeft wat, want ook nostalgie is niet meer wat het geweest is.

Op haar best is zij als Dalila en Carmen, en ook het Spaanse lied ligt haar goed. Waar ik echter het meest door getroffen werd, is ‘O Mensch, gib acht’ uit de derde symfonie van Mahler. In het Russisch. Het werd in 1961 opgenomen onder leiding van Kirill Kondrashin.

Dat zij een Russische mezzo was, staat buiten kijf. Zeven van de elf cd’s bevatten dan ook het Russisch repertoire: Russische opera-aria’s, liederen van Tsjaikovski en Rachmaninoff en twintigste-eeuwse Russische liederen. Nou moet u die laatste benaming niet al te letterlijk opvatten; op Prokofjev na klinken de liederen bijna allemaal als gewone Russische liedjes. Zeer melodieus, met een (voor wie de teksten verstaan) hoog ‘Sovjet-gehalte’. Zelf heb ik er niets op tegen, ik vind ze gewoon mooi.

Levko’s manier van zingen is zeer bescheiden en het ontbreekt haar aan de lelijke borsttonen die menig slavische mezzo ontsierde. Haar interpretaties zijn ingetogen en sierlijk, nergens brullerig en heel erg ontroerend. Af en toe doet zij mij zelfs aan Fiorenza Cossotto denken.

Ze is onweerstaanbaar in de Russische volksliederen. Onvoorstelbaar hoe ze de jas van haar klassieke opleiding weet af te leggen en in alle eenvoud – nou ja, eenvoud… – weet te ontroeren. De oude romance ‘The Old Lemon Tree’ zingt ze, zoals de Russen zeggen. ‘dusjostjipatjelno’. Zielsknijpend. Daar krijg je vanzelf tranen in je ogen van.

Naast studio-opnamen bevat de box ook live-opnamen, afkomstig van onder meer DRA (Deutsches Rundfunkarchiv). Daar zit een mij onbekende cyclus van Sviridov bij, naar de teksten van Avetik Isaakyan. Fascinerend.

Ongekend prachtig vind ik verder hoe ze Marfa’s aria uit Khovavnshchin’ van Moessorgski vertolkt (opname uit 1976). Zeer visionair, de dreiging is voelbaar. Het geluid is een beetje dof en pover, maar dat vergeet je gauw, mede door het fantastische spel van het Radio-Sinfonie-Orchester Berlin onder leiding van Kurt Masur.

Deze box ga ik koesteren als een allergrootste schat.

Koop deze box in onze webshop.