Mostart wil meer met de Reisopera
De Nationale Reisopera opent zijn seizoen eind september met een grootse, vierjarige productie van de Ring van Wagner. Een ‘brevet van vermogen’ na negen jaar groei, noemt intendant Guus Mostart het. Maar een eindstation is het zeker niet. Noch voor hem, noch voor het gezelschap. „Ik wil meer producties per seizoen.”
Al toen Mostart in 2000 aantrad als intendant van de Nationale Reisopera wist hij dat hij eens Der Ring des Nibelungen van Richard Wagner wilde opvoeren. „Dat moet je als intendant altijd nastreven”, vertelt hij in een gesprek over het nieuwe seizoen. „Het is een brevet van vermogen en voor ons was het ook een testcase voor onze groei. Ik wist dat het in negen jaar kon.”
En inderdaad, na negen jaar wordt zijn ambitie vervuld. Vanaf 26 september voert de Reisopera zesmaal Das Rheingold uit in het Nationaal Muziekkwartier in Enschede. In de jaren die volgen komen de andere drie delen van de Ring aan bod en in het Wagner-jaar 2013 (zijn tweehonderdste geboortedag) wordt de gehele cyclus achter elkaar opgevoerd.
Het Orkest van het Oosten speelt Das Rheingold en Siegfried, het Gelders Orkest doet Die Walküre en Götterdämmerung. Dirigent Ed Spanjaard en regisseur/ontwerper Antony McDonald zullen het creatieve koppel achter alle producties vormen.
„Ed en ik waren allebei assistent bij een Ring-productie in Bayreuth onder Sir George Solti. We kennen elkaar daarvan en hebben inmiddels een lange werkrelatie”, verklaart Mostart zijn keuze. „Hij heeft een goede Wagner-achtergrond, al is het zijn eerste Ring.”
McDonald deed eerder Manon van Massenet en King Priam van Tippett bij de Reisopera en heeft zowel in het regievak als het ontwerpvak ruime ervaring. Voor hem is het ook zijn eerste Ring.
Mostart denkt met de beide heren een goed duo te hebben gestrikt. „Het is altijd van belang twee mensen te zoeken die samen een bepaalde golflengte kunnen vinden. Ik denk dat hun persoonlijkheden een goede match maken. Je hebt de flamboyante Antony en de wat cerebralere Ed.”
Ring van het Oosten
De bouw van het Nationaal Muziekkwartier in Enschede (geopend in november 2008) heeft een belangrijke rol gespeeld bij de totstandkoming van het Ring-project. Het was reden voor Mostart reden om over de Ring na te gaan denken. Want waar het in de doorsnee Nederlandse theaters en schouwburgen onmogelijk is de volle bezetting van Wagner te verwezenlijken, hoeft de Ring in het Muziekkwartier niet aan kracht in te boeten.
„Je vindt in de Nederlandse theaters en schouwburgen geen orkestbakken die groot genoeg zijn voor het orkest van de Ring”, legt Mostart uit. „Je hebt alleen al zes harpen nodig. Raak die maar eens kwijt.”
Het Muziekkwartier heeft daar wel ruimte voor. „Het is een heel goed operatheater”, vindt Mostart. „En de akoestiek wordt nog verbeterd deze zomer. Als de Ring in première gaat, zal de zaal in optima forma zijn.”
Het gevolg is wel dat de Reisopera van haar traditie moet afstappen dat het de mensen opzoekt in nabijgelegen theaters. Alle Ring-voorstellingen zullen in Enschede plaatsvinden.
Maar daar is ook deels bewust voor gekozen. Zo kan het nieuwe theater onder een breder publiek dan enkel het Enschedese gepromoot worden. „Bovendien vind ik dat we na de fantastische Ring bij De Nederlandse Opera in Amsterdam nu een Ring van het Oosten moeten neerzetten”, zegt Mostart.
Voor de stad Enschede komt het project niet ongelegen, beseft ook de intendant. „Het is heel prettig dat we zo Enschede een smoel kunnen geven. Ik hoop dat de mensen de moeite nemen naar het oosten te reizen, zodat ze kunnen zien wat een fantastische infrastructuur hier is voor kunst.”
Om veel mensen over te halen daadwerkelijk die trip oostwaarts te maken, heeft de Reisopera extra geïnvesteerd in marketing. Alle Wagner-verenigingen ter wereld zijn aangeschreven, er worden tal van arrangementen aangeboden om het bezoek aan Enschede te combineren met bijvoorbeeld een overnachting, een paar dagjes weg of een diner en er is speciaal iemand ingehuurd om in Duitsland animo te kweken.
Inmiddels zijn er twee voorstellingen uitverkocht en loopt het goed met de andere vier. Maar daar staan dan wel de nodige kosten tegenover. Behalve de marketingcampagnes vreet de uitbreiding van het orkest veel geld. Mostart schat dat de productie zo’n 500.000 euro meer kost dan een ‘normale’ opera.
Nederlanders
Met dank aan een royale subsidie van de Provincie Overijssel hoefde Mostart niet te korten op de rest van zijn seizoen. Sterker nog, zonder die subsidie was de hele Ring er nooit gekomen.
Nu is er nog ruimte voor vier andere hoofdstukken in 2009/2010: een Haydn-concert met diens opera L’isola disabitata en de Schöpfungsmesse van Luigi Gatti, Un ballo in maschera van Verdi, La Cenerentola van Rossini en Wake, een nieuwe opera van componist Klaas de Vries en librettist David Mitchell.
Dat laatste werk is een opdracht van de gemeente Enschede om de vuurwerkramp in de stad, in mei 2010 precies tien jaar geleden, te herdenken.
‘Ik zoek graag naar de sterren van morgen’
Opvallend is dat Mostart veel Nederlanders heeft gestrikt. In Das Rheingold verschijnen onder andere Harry Peeters, Thomas Oliemans en André Post, L’isola disabitata is grotendeels Nederlands bezet en wordt geleid door Jan Willem de Vriend, Antony Hermus leidt Un ballo in maschera, waarin bijvoorbeeld Kelly God zingt, en Tania Kross vertolkt de hoofdrol in La Cenerentola.
Ook de meeste ensceneringen komen van Hollandse handen. Annechien Koerselman doet Haydn, Monique Wagemakers komt over voor Verdi en Michiel Dijkema laat Nederland een aangepaste versie van zijn La Cenerentola uit 2006 (die hij in Tallinn, Estland, deed) zien.
Het is niet dat Mostart ieder seizoen een bepaald quotum Nederlanders moet of wil contracteren, maar hij ziet het wel als taak om Nederlanders kansen te bieden. Bovendien is er genoeg talent voorhanden in eigen land, vindt hij.
„Ik merk dat er steeds betere regisseurs komen in Nederland. Voor hen is het lastig om aan de bak te komen. Ik wil hen een kans bieden. Daarmee neem je risico’s, maar het is me vooralsnog goed bevallen.”
En wat voor regisseurs geldt, geldt ook voor zangeres. „Ik zoek graag naar de sterren van morgen. Wij kunnen voor hen een springplankfunctie vervullen. Zo is Tania Kross ooit een beetje door ons ontdekt.”
Eén van de manieren waarop Mostart jong talent een platform geeft, is het Resident Artists Programme (RAP). Daarin kunnen zangers, dirigenten, regisseurs en anderen die met opera te maken hebben een productie van de Reisopera van a tot z meemaken en erbij assisteren. Ondertussen werken ze zelf aan een proeve van bekwaamheid; een kleine voorstelling die hier en daar te zien is.
Tot tevredenheid van Mostart begint het programma steeds beter te lopen. RAP deed onlangs een productie van Robinson Crusoe tijdens het Oerol Festival en werd zelfs uitgenodigd door het Grachtenfestival om The Bear op te voeren. „Als dat aanslaat, gaan we er misschien mee reizen.”
Toekomstmuziek
Met de opening van het Muziekkwartier en het Ring-project als kroon op jaren van vooruitgang is de Reisopera nog niet ‘uitontwikkeld’. En Mostart zelf is na negen jaar ook nog niet verzadigd.
„Ik zou graag meer willen produceren”, zegt hij. „Zeven of acht producties in een seizoen zouden we best aankunnen als gezelschap, maar door de financiën zijn we dit seizoen weer op vijf gebleven. Dat is wel een zorg. Ik streef ernaar een zesde productie te krijgen en wellicht door te groeien naar een zevende.”
Het economische tij zit die ambitie echter niet mee. Mostart merkt dat het lastiger is om sponsoren binnen te halen. En juist die gelden zijn nodig om de programmering uit te breiden, want de subsidies zullen niet verhoogd worden. Integendeel.
Van de kant van theaters valt ook weinig te verwachten. Als reizend gezelschap verdient de Reisopera niet aan kaartverkoop, maar krijgt het enkel uitkoopsommen van theaters. „En daar zitten we wel zo’n beetje aan het plafond.”
Daar komt nog eens bij dat reizen duur is. De theaters moeten altijd een dag extra gehuurd worden om het decor op te bouwen en er is een vermogen nodig om het transport te bekostigen.
De zesde productie blijft daardoor voorlopig toekomstmuziek. Maar dat houdt de gelederen gemotiveerd. Mostart voorop. „Het zijn uitdagingen die me gemotiveerd houden. Ik heb dan ook niet de ambitie om ergens anders heen te gaan.”
Ga voor details van het nieuwe seizoen van de Nationale Reisopera naar www.reisopera.nl.
De auteur
