Jan Willem de Vriend neemt deze week afscheid van Combattimento Consort Amsterdam, na het ensemble 32 jaar lang aangevoerd te hebben. De dirigent is blij met de ongekende ruimte die nu in zijn agenda is ontstaan. “Maar wat zal ik het missen.”

Combattimento Consort Amsterdam geeft deze week vier laatste concerten. De tour begon woensdag in Amsterdam en eindigt zondag in Den Haag. Daarna is het ‘schluss’. Althans, voor artistiek leider Jan Willem de Vriend. De ensembleleden gaan onder de verkorte naam Combattimento door en begeleiden dit jaar onder meer Pearl bij Scapino Ballet Rotterdam en The Fiary Queen bij de Nationale Reisopera.

Het besluit van De Vriend om te stoppen had diverse redenen. “Het leiden van het ensemble was meer dan concerten geven”, zegt hij. “Soms ging het alleen nog maar over geld. Ik voerde onderhandelingen over contracten en zocht voortdurend naar mogelijkheden om verder te groeien, want je wilt natuurlijk blijven groeien als ensemble.”

“Ik was er dag en nacht mee bezig. Soms kwam ik terug van een concert en ging ik ’s nachts nog even langs kantoor om wat te regelen. Nu bezien was het ongelofelijk hoeveel tijd ik ermee bezig was. Toen ik pas een keer vroeg klaar was en ’s middags thuis een boek zat te lezen, vroeg mijn dochter direct: heb je vakantie?”

Door de drukte van het artistiek leiderschap moest De Vriend veel kansen die hij als dirigent kreeg laten schieten. “Daarom heb ik gezegd: het is na 32 jaar mooi geweest”, zegt hij. “Ik ben heel blij met de tijd die ik nu opeens heb. Maar wat zal ik het missen. De vele reizen over de hele wereld en die prachtige muziek… Ik heb nog zo veel repertoire liggen uit bibliotheken uit heel Europa.”

Bejaardentehuis

Jan Willem de Vriend richtte Combattimento Consort op aan het einde van zijn studie in Amsterdam en Den Haag, in 1982. “Ik dirigeerde een klein orkest van het conservatorium. Dat was zo leuk dat we een halfjaartje later met een paar mensen zeiden: laten we meer doen.”

De groep besloot zich in eerste instantie te richten op moderne muziek en muziek die niemand kende, maar omdat er op het gebied van moderne muziek al veel gebeurde (denk aan het Asko Ensemble en Schönberg Ensemble, ook voortgekomen uit studenteninitiatieven) kwam de focus van Combattimento Consort al snel volledig op het onbekende repertoire te liggen.

In een concertzaaltje van een bejaardentehuis en een restaurant op de Weteringschans in Amsterdam begon het nieuwe ensemble zijn eerste concerten te geven. “Telkens nadat we een programma gespeeld hadden, dachten we: we doen nog even dit, nog even dat. En voordat je het weet ben je dan 32 jaar verder”, zegt De Vriend.

Gedenkwaardig

Na een paar jaar speelde het ensemble al zestig tot zeventig concerten per jaar. En De Vriend herinnert zich een hoogtij-jaar waarin ze maar liefst 110 nieuwe stukken speelden. Er kwamen tournees door heel Europa en ook naar Azië en Noord- en Zuid-Amerika. Er werden meer dan 35 cd’s en dvd’s gemaakt en vele topsolisten waren bij het ensemble te gast.

Gevraagd naar de hoogtepunten in die meer dan drie decennia noemt De Vriend direct de naam van de Oostenrijkse componist Heinrich von Biber. Combattimento Consort speelde door de jaren heen vrijwel al zijn muziek en trok zo’n zes jaar geleden volle zalen met een Biber-tournee met Sacro-profanum.

Ook de eerste Amerika-tour van het ensemble maakte indruk op De Vriend. “We waren meer dan drie weken op reis en speelden werken van Wassenaer en Telemann. Alle concerten waren uitverkocht.”

De derde van Beethoven in de originele, kleine bezetting die de componist zelf gebruikte bij de wereldpremière was eveneens gedenkwaardig, net als de Telemann-opera waarmee Combattimento Consort vorig jaar Malta en Moskou bezocht. De Vriend: “Het is toch bijzonder dat je met een opera van Telemann zulke internationale aandacht kunt krijgen.”

Opera vormde altijd een groot bestanddeel van de activiteiten van het ensemble. “Onze richtlijn was één opera per jaar, soms deden we er twee. Met het Onafhankelijk Toneel deden we bijvoorbeeld Rodelinda. Dat was toen in Nederland de eerste Händel-opera in vele jaren. Bij de Reisopera deden we L’Opera Seria van Gassmann en Platée van Rameau. Platée was sinds 1964 niet meer opgevoerd. Dat waren echt twee knallers, ook omdat Guus Mostart er helemaal voor ging.”

Voorrecht

De Vriend is niet van plan om stil te zitten in de tijd die nu in zijn agenda is ontstaan. Integendeel. “Ik heb al tot en met 2018 boekingen staan”, zegt hij. “Ik ben met een paar internationale orkesten in onderhandeling voor een vaste betrekking en heb op dit moment al mijn aandacht bij het Nederlands Symfonie Orkest, waar we een groots project rond Brahms gaan doen.”

Wat De Vriend van zijn tijd bij Combattimento Consort meeneemt, is het nauwkeurige bronnenonderzoek rond de stukken die hij uitvoert. “Toen wij begonnen was de oude muziek nog niet zo groot als nu. Je moest veel zelf ontdekken, tot aan het uitpluizen van microfilms toe. Dat was een groot voorrecht.”

“Die werkwijze gebruik ik nu ook bij andere orkesten. Als ik bijvoorbeeld zo’n project rond Brahms doe, kijk ik niet alleen naar de partituur. Ik wil ontdekken wat Brahms met zijn symfonieën wilde. Daar zijn heel veel aantekeningen over te vinden, over hoe het wel moet en niet moet. Ik probeer zo veel mogelijk in de tijd van Brahms te duiken. Dat heb ik bij Combattimento geleerd en dat inspireert enorm.”

De slottournee van Combattimento Consort Amsterdam gaat nog langs Gouda (24 januari), Maassluis (25 januari) en Den Haag (26 januari). Zie voor meer informatie de website van Combattimento Consort Amsterdam. Zie ook de persoonlijke website van Jan Willem de Vriend.