Wie droomt er niet van om eeuwig jong en mooi te zijn? Het wonderlijke verhaal van Faust, over een wetenschapper die zijn ziel aan de duivel verkoopt, heeft talrijke schrijvers, dichters en componisten geïnspireerd. De versie van Charles Gounod uit 1859 is gewoonweg heerlijk. Een overzicht van enkele beluister- en bezienswaardige uitvoeringen op dvd en cd.

Dvd

Wilt u het werk in beeld zien, dan is de keuze zeer beperkt. Zelf was ik ooit helemaal kapot van de productie van Frank Van Laecke bij Opera Zuid, maar die is niet opgenomen. Jammer.

McVicar
David McVicar, één van mijn geliefde regisseurs, heeft de opera in het Londense Royal Opera House geënsceneerd. Ik heb het daar gezien, eerst met Roberto Alagna en daarna met Piotr Beczala. En eerlijk is eerlijk: ik was er niet kapot van. Er werd heel erg goed gezongen, dat wel, maar de regie stelde mij een beetje teleur. De eerste voorstellingen, met in de hoofdrollen Alagna, Angela Gheorghiu, Bryn Terfel, Sophie Koch en Simon Keenlyside, werden in 2004 voor EMI (6316119) opgenomen.

Hieronder Angela Gheorghiu als Marguerite, met een toelichting van haar zelf:

Kraus
In 1973 werd Faust in Tokyo opgevoerd en live opgenomen (VAI 4417). Renata Scotto, Alfredo Kraus, Nicolai Ghiaurov… wat een bezetting! Om te likkebaarden, toch? Ja en nee.

Kraus is zonder meer ‘elegant’, maar moet Faust elegant zijn? Is hij niet eerder een ordinaire schurk die gewoon het mooie meisje wil schaken? En geld wil hebben? En wil genieten? Of heb ik het niet begrepen? Er zit ook geen passie in zijn zingen en zijn hoge noten zijn wat ‘geperst’. Maar Scotto is een zeer ontroerende Marguerite en Ghiaurov een meer dan imposante Méphistophélès.

Hieronder de slotscène uit deze productie:

Russell
Er is ook nog een opname in beeld van het ‘enfant terrible’ van de jaren tachtig, Ken Russell (DG 0734108). Ik ben niet echt ver gekomen met het bekijken van deze dvd. De regie vind ik buitengewoon irritant, met allerlei ‘vondsten’ en ‘symbolen’ waarvan het nut mij totaal ontgaat. Francesco Araiza behoorde ooit tot mijn favorieten en in 1983 zong hij nog een pracht van Ferrando in Così fan tutte, maar in deze Weense productie uit 1985 is zijn stem nog maar een fractie van wat het was. Jammer!

Cd

Gedda
Op cd is de keuze immens. Wat dacht u van Victoria de los Angeles en Nicolai Gedda, met Boris Christoff als de duivel himself? Gedirigeerd door André Cluytens (Briljant Classics 93964)? Daar gaat mijn hart van smelten.

Gedda kun je wellicht een beetje met Kraus vergelijken, maar enkel een beetje dan, want zijn stem is groot en zijn zeggingskracht onuitputtelijk. En dan heb ik het nog niet over zijn taalgevoel. Geef mij maar Gedda!

Hieronder zingt Gedda ‘Salut! Demeure chaste et pure’:

Domingo
Plácido Domingo is niet echt de eerste waar je aan denkt als je het over Faust hebt, maar gelukkig voor de liefhebber bestaat er van hem een goede studio-opname. Gelukkig, want in dit geval kun je rustig van één van de beste opnames van het werk spreken (EMI 7474938).

Het orkest van de Parijse Opera staat onder leiding van Georges Prêtre, één van de beste dirigenten voor het Franse repertoire. En de cast is voortreffelijk: Mirella Freni is een broze en sensuele Marguerite en Nicolai Ghiaurov een zeer imponerende Méphistophélès. In de kleine rol van Valentin horen we niemand minder dan Thomas Allen. Zijn ‘Avant de quitter ces lieu’” heb ik nooit eerder (of later) mooier gezongen gehoord.

Hieronder zingt Allen ‘Avant de quitter ces lieux’:

Wenen
Vergeet ook niet de live-opname uit Wenen uit 2010 (Orfeo 805103 D), met Piotr Beczala en Soile Isokoski. Kwangchul Youn is een fantastische duivel, maar Adrian Eröd heeft niet genoeg lyriek in huis voor Valentin. Bertrand de Billy dirigeert zonder meer fantastisch.

Busoni
Een andere, niet te vergeten Faust is Doktor Faust van Ferruccio Busoni. Hij spendeerde maar liefst twintig jaar om het verhaal tot een opera te smeden, ook nog eens zonder het te voltooien. Het slot werd door zijn leerling, Philip Jarnach, gecomponeerd.

Anders dan bij Goethe wenst Busoni’s Faust zich geen eeuwige jeugd, maar een volkomen vrijheid, die, zoals hij later ontdekt, niet bestaat. Maar hij heeft zijn ziel nog, en die schenkt hij aan een (zijn?) dood kind, waardoor hij als het ware reïncarneert.

De opera werd in 2006 in Zürich opgevoerd en gefilmd (Arthaus Musik 101283). Die productie is in alle opzichten fenomenaal. Thomas Hampson speelt zowat de rol van zijn leven. Zijn Faust is, zowel scenisch als muzikaal, van het allerhoogste niveau. In Gregory Kunde (Mépfistophélès) heeft hij echter een geduchte tegenstander – wat hij alleen al aan gezichtsuitdrukkingen in huis heeft, grenst aan het onmogelijke.

Ramey
En nu wij het over duivels hebben: kunnen wij om Samuel Ramey heen? Hij lijkt van duivelsrollen zijn beroep te hebben gemaakt. Het is een zeer dankbare karakterrol om te verbeelden, zeker voor een zangeracteur van zijn kaliber. Je kunt al je registers opentrekken en zelfs schmieren is toegestaan.

In 2000 nam Ramey voor Naxos een hele cd met allerlei duivelsrollen op, afkomstig uit Mefistofele van Boito, Faust van Gounod, Robert le Diable van Meyerbeer, La damnation de Faust van Berlioz en The Rake’s Progress van Stravinsky (Naxos 8555355).

Faust is vanaf 10 mei live te zien bij De Nationale Opera in Amsterdam. Zie www.dno.nl voor meer informatie.