De Operadagen-productie van Macbeth, bewerkt voor een gezelschap Zuid-Afrikaanse zangers, verbindt het verhaal van Shakespeare en de muziek van Verdi met de treurige werkelijkheid van Oost-Congo anno nu. Zangers, koor en orkest werken aan een fraai vormgegeven voorstelling, met redelijke muziek en grote politieke actualiteit.

Operadagen Rotterdam beleefde afgelopen zaterdag al een uiterst geslaagd recital van de Zuid-Afrikaanse Kelebogile Pearl Besong. De sopraan vormde haar vocale kwaliteit naar de West-Europese operatraditie, met repertoire van Mozart en Verdi. Tranen kwamen bij het lied uit de eerste Afrikaanse opera, Princess Magogo, dat de sopraan en haar publiek sterk ontroerde.

Maandag was er opnieuw werk uit het zuiden van Afrika te beleven op het festival, maar nu veel ingewikkelder. Niet zozeer muzikaal gezien, maar in de betekenis van muziek in relatie tot cultuur en kolonialisme. Expliciet legde de Zuid-Afrikaanse regisseur Brett Bailey een complexe knoop tussen Verdi’s muziek uit de opera Macbeth en het conflict in Oost-Congo.

Bailey, die in Kaapstad woont en werkt, zegt in een toelichting op zijn gloednieuwe productie gefascineerd te zijn door culturele en materiële goederen die ‘aanspoelen’ in Afrika en worden omarmd en hergebruikt. Zijn nieuwe Macbeth is geplaatst in een periode dat het kolonialisme bloeide en er op allerlei plaatsen in Afrika kerken in Europese stijl verschenen.

Macbeth ging een maand geleden in première in Kaapstad en toert nu door Europa. De voorstelling werd gecoproduceerd door onder meer de Wiener Festwochen en het Festival d’Automne in Parijs. Het gezelschap van Bailey, Third World Bunfight, richt zich vanuit Zuid-Afrika op het werken met talenten uit achterstandsgebieden en focust daarbij op postkoloniale thematieken.

Een recensie als deze zou met name moeten gaan over de theatrale en muzikale aspecten van de voorstelling, maar alles aan deze productie trekt het politiek-historische debat naar het centrum van de aandacht. De muziek van Verdi illustreert in speelscènes en op een groot videoscherm waar ook in onze tijd bloedvergieten op grote schaal voorkomt.

Toch werd er ook ‘gewoon’ gezongen en werd Verdi’s partituur gespeeld. In een bewerkte vorm weliswaar: musicus Fabrizio Cassol, eigenlijk uit de jazz afkomstig, vertaalde de muziek van Verdi naar een klein ensemble van tien musici, met onder meer strijkers, blazers en een vibrafoon. Vooral die laatste gaf een wonderlijke klankkleur aan het geluid van het orkest, dat op het podium zat en versterkt speelde.

Zeven koorleden en drie solisten zorgden voor het vocale aandeel. Het verhaal van Shakespeare waarop Verdi zijn opera baseerde, werd verteld door drie hoofdfiguren: Macbeth (Owen Metsileng), zijn vrouw (Nobulumko Mngxekeza) en Banquo (Otto Maidi), de generaal die om het leven wordt gebracht door Macbeth omdat die hem als concurrent ziet.

Alle drie zijn het ervaren zangers, afkomstig uit Zuid-Afrika maar actief op Europese podia. Ze voldeden goed. Ik hoorde geen vocale prestaties op topniveau, maar zeker sopraan Nobulumko Mngxekeza maakte indruk met haar gedragen en gevoelige zang. De ensemblebegeleiding zorgde voor een relatief groot geluid.

Het is bij het werk van Shakespeare vrij gebruikelijk om de setting aan te passen en de kern, die vaak gaat over liefde, macht en oorlog, te vertalen naar andere tijden en plaatsen. Dat kan zeker ook met de op Shakespeare gebaseerde opera, waarbij de regisseur met projecties extra theatrale elementen toevoegde. Hooguit was het tempo van de muziek en de handelingen soms wat hoger dan de opera; hier en daar wrong dat.

Operadagen Rotterdam brengt vaak muziektheater dat gebaseerd is op de grote klassiekers en daarvan is deze Macbeth een voortreffelijk voorbeeld. De urgentie, die voor mij in enkele andere voorstellingen van de laatste dagen ontbrak, was hier ruim aanwezig. Grote, schijnbaar onoplosbare kwesties die vanuit het verleden ontstaan zijn, werden aan de orde gesteld op een artistieke en integere manier.

Macbeth is vanavond, dinsdag 20 mei, nog te zien in het Nieuwe Luxor Theater in Rotterdam. Zie voor meer informatie de website van Operadagen Rotterdam.