In de Verenigde Staten gebeurt het vaker, maar in Nederland is het erg ongebruikelijk: een operagezelschap dat een musical op de planken brengt. De Nederlandse Reisopera zet met Sweeney Todd die gewaagde stap. Het resultaat is een uitermate amuserende voorstelling.

In Nederland is musical een razend populaire kunstvorm. Avond na avond worden er in verschillende theaters volle zalen getrokken, soms jaren achtereen. Er worden bezoekersaantallen gegenereerd waar menig operagezelschap alleen maar van kan dromen.

De Reisopera lijkt er met Sweeney Todd op in te zetten dit musicalpubliek te verleiden naar een voorstelling te gaan die bovengemiddeld veel raakvlakken met opera heeft. Tegelijkertijd krijgen operaliefhebbers de kans om kennis te maken met een meesterwerk in een genre waar de meesten van hen wellicht wat minzaam over denken.

De keuze voor Sweeney Todd is begrijpelijk. De muziek van Sondheim is origineel en gedurfd. Waar de gemiddelde musical vooral bestaat uit vrij simpele melodieën die tot steeds hogere climaxen aanzwellen, met een minimaal doordachte orkestratie, ligt Sondheim minder gemakkelijk in het gehoor. De muziek schuurt, is uitermate expressief en kent een grote klankrijkdom.

De musical komt daarom het beste tot zijn recht met de luxe ‘opera-aanpak’ van een echt symfonieorkest. Wellicht is het stuk daarom wat minder aantrekkelijk voor een commerciële musicalproducent, al heeft Joop van den Ende in de jaren ’90 wel een Nederlandstalige Sweeney Todd in Carré laten spelen, met een kleiner muzikaal ensemble.

Sweeney Todd vertelt het verhaal van de gedesillusioneerde en wraaklustige Londense kapper Sweeney Todd, die door toedoen van rechter Turpin zijn vrouw en kind verloren is en valselijk veroordeeld jarenlang gevangen heeft gezeten in Australië. Met de pasteienbakster Mrs. Nellie Lovett sluit hij een duivels pact: hij moordt en zij verwerkt de lijken in haar pasteitjes.

De musical van Sondheim vraagt om een grote variëteit aan stemmen uit verschillende disciplines. Zo wordt Sweeney Todd bij voorkeur door een klassiek geschoolde stem gezongen, terwijl de rol van Mrs. Lovett om een comédienne vraagd.

Met Dale Duesing, een operazanger met een uitstekende staat van dienst, heeft de Reisopera een prachtige Sweeney gecast. Hij weet zowel vocaal als in zijn acteerwerk een menselijke, gekwetste man neer te zetten; meer een ontspoorde goedzak dan een eendimensionale griezel. Dat er wat rafelrandjes aan zijn stem zitten, draagt alleen maar aan bij aan zijn karakterisering.

De casting van Sanne Wallis de Vries is wat minder gelukkig. Ook al wordt voor de rol van Mrs. Lovett idealiter een komische actrice gecast, het betreft toch een rol waarin ook gezongen moet worden. En op dit punt schiet Wallis de Vries in mijn ogen enigszins tekort. Zo heeft ze bij tijd en wijle moeite om toon te houden. Bij de première afgelopen vrijdag wist ze dit bovendien niet afdoende te compenseren met haar acteertalent: het merendeel van haar podiumenergie leek opgeslokt te worden door het vocale aspect. Het is te hopen dat ze zich in de loop van de tournee door het land meer gaat ontspannen, zodat haar Mrs. Lovett expressiever en overtuigender wordt.

De overige rollen zijn uitstekend bezet. Musicalzangeres Doris Baaten valt op door haar hartverscheurende en vocaal uitermate sterke vertolking van de beschadigde Beggar Woman. Tenor Harry Nicoll brengt een prachtig gezongen en hilarische Pirelli ten tonele en de Johanna Barker van Nina Lejderman, gezongen met een glashelder, lieflijk stemgeluid, verdient ook alle lof. De uit de (muziek)theaterwereld afkomstige Gable Roelofsen laat als Tobias Ragg zien hoe je, zonder een geschoolde zanger te zijn, toch een uitermate geloofwaardig karakter kunt neerzetten.

De enscenering van Marcel Sijm probeert van Sweeney Todd een tijdloos drama te maken en telt een aantal interessante vondsten. Zo wordt in plaats van de onderklasse van het negentiende-eeuwse Londen de onderklasse van het huidige Londen ten tonele gebracht, met felgekleurde sportpakken van velours, crop tops, korte broekjes, voetbalsjaals en trainingspakken met Burberry-print. De Brechtiaanse thema’s van sociale oneerlijkheid en menselijke wreedheid waarmee het stuk doordrenkt is, worden zo des te actueler.

De groteske, hypermoderne vleesmachine waarmee Mrs. Lovett de vulling van haar pasteitjes produceert, is ook een interessante vondst en doet denken aan de recente vleesschandalen in de voedingsmiddelenindustrie.

Er zijn echter ook momenten waarop ik de regie van Sijm minder geslaagd vind. Het winkelend publiek dat hunkert naar de pasteien van Mrs. Lovett begint zich zonder duidelijke aanleiding midden in de winkel spontaan te ontkleden en rolt vervolgens in ondergoed dat bedrukt is met de Engelse vlag over de vloer van het etablissement. Is dit een (niet geheel geslaagde) referentie naar de excessen van onze materialistische, inhalige samenleving?

Het is niettemin te hopen dat het Nederlandse musical- én operapubliek de kans niet laat liggen om deze musical te zien in een vorm die bij de commerciële musicalproducenten van Nederland niet voor de hand ligt. De door Sondheim gewenste orkestrale bezetting zorgt ervoor dat de prachtige muziek van Sweeney Todd optimaal voor het voetlicht komt (gespeeld door Het Gelders Orkest, gedirigeerd door Jeroen Sleyfer) en het feit dat de musical in het Engels gezongen wordt, heeft ook een absolute meerwaarde: de verschillende taalregisters en briljante vondsten in de Engelse tekst van Sondheim zouden in het Nederlands onvermijdelijk aan kracht en humor ingeboet hebben.

Sweeney Todd is nog tot en met 17 oktober te zien in verschillende theaters in Nederland. Zie voor meer informatie de website van de Nederlandse Reisopera.