Lachen, zwieren, swingen bij Fledermaus
Aan plezier, kleur en zwier geen gebrek in De/die/the Fledermouse, de nieuwe productie van Opera Zuid. Regisseurs Miranda van Kralingen en Daniel van Klaveren dompelden Johann Strauss’ bekende operette onder in het nachtleven van New York, met sopraan Kim Savelsbergh als grote ster.
In het interview dat Place de l’Opera afgelopen week met regisseur Daniel van Klaveren publiceerde, zei hij: “In de traditie van operette zijn we op zoek gegaan naar vrijheid.” Nu de enscenering van De/die/the Fledermouse, die hij samen met Miranda van Kralingen voor Opera Zuid maakte, in première is gegaan, kan het publiek ontdekken waar die vrijheid toe geleid heeft: tot creativiteit en tot enige ontsporing. Zoals dat wel vaker met vrijheid gaat.
De handeling en het verhaal zijn grotendeels intact gebleven in de benadering van Opera Zuid. Maar de gebeurtenissen spelen zich af in New York en de taal is Engels. De regisseurs leggen het accent op de vervreemding die communicatie anno nu kent door het gebruik van sociale media. Op het feest van Orlovsky, in de tweede akte, is vastleggen wat er gebeurt – en dan bij voorkeur in de vorm van een selfie – minstens zo belangrijk als je bewust zijn waar je bent en met wie.
Met dat gegeven bleef Die Fledermaus van Johan Strauss junior bij Opera Zuid een echte operette, met zwierige muziek en met dialogen en verwikkelingen die in de tijd van Strauss een ‘oh la la’ opriepen bij het publiek. In de betere kringen feest men erop los en wat kan een dienstmeisje als Adele dan anders willen dan daarbij horen, desnoods in een jurk van haar werkgeefster.
De voorstelling zit vol met vondsten, waarbij de makers ruim geput hebben uit de cultuur van tv, film en moderne muziek. Deze Fledermouse schampt in de eerste akte langs boulevardtheater, met geloop en gedoe met deuren.
Von Eisenstein (Willem de Vries) is nogal corpsballerig, zijn vrouw Rosalinde (Kim Savelsbergh) nogal sletterig en vriend Dr. Falke (Martijn Sanders) een klassieke voormalige Leidse rechtenstudent. De verhuizing van de Von Eisensteins is grappig gechoreografeerd, maar eindigt in een expositie van het bouwvakkersdecolleté. En dat is, ook als het door een verhuizer wordt gebracht, nogal smakeloos.
Het feest van Orlovsky, die in dit verhaal een galerie opent, is kleurrijk, revue-achtig vormgegeven. Met name in de kostumering vind je alle types en clichés terug van kunstenaars, hipsters, alto’s en artistiekelingen die je bij zo’n vernissage aantreft.
De verrassingsact waarmee het feest eindigt, ergens diep in de nacht, is wat lang. Er klinkt geen wals of polka, maar liedjes over de liefde. Schitterend gezongen door The JukeBoxBoys, dat wel. En met de nadrukkelijke uitnodiging aan het publiek om mee te klappen, wat bij de generale een stuk beter lukte dan bij een zaal vol premierepubliek.
In de gevangenis, waar het laatste bedrijf zich afspeelt, klinkt eerst opnieuw modernere muziek. Marcel van Dieren gooit er een monoloog ontleend aan Shakespeares As you like it uit en is met zang, dans en acteren de ster van dat deel. In het half uur daarna – als deze Fledermouse weer wat klassieker operette wordt – volgt de conclusie: het huwelijksbedrog werd veroorzaakt door de champagne.
Kim Savelsbergh is vocaal de absolute ster van deze productie. Ze legt in elke scene, ook als er veel dans en beweging in zit, met haar heldere maar stevige sopraan een betrouwbaar fundament.
Dat geldt ook voor Martijn Sanders, die op ieder moment dat hij op de bühne staat ‘levert’. Hij en Willem de Vries zetten het studentikoze element in hun karakters grappig neer. Dat de heren, net als vrijwel alle andere leden van de cast, een type moeten spelen van wie het karikatuur met een te dikke pen getekend is, zit wel in de weg.
De advocaat Dr. Blind, gezongen door Jacques de Faber, is in deze productie een malle nicht. Rubèn Plantinga is een Texaan met heuse sporen aan zijn laarzen – het cliché wordt niet geschuwd in deze productie – en laat zien hoe hij als acteur en zanger gegroeid is in de laatste jaren bij Opera Zuid. Voor de rol van Adele werd Clara Lammers Lisnet gecast en dat is een zeer gelukkige keuze. Haar coloraturen zijn trefzeker en de rol past haar prima.
Dirigent Ivan Meylemans liet de philharmonie zuidnederland bij Opera Zuid eerder gloeien in het Franse repertoire van Massenet en Bizet. Hier zwiert het orkest, dat zich wellicht wel wat inhoudt, omdat niet alle stemmen even groot zijn in de cast. Meylemans geeft hun inzetten heel alert aan en laat het orkest de muziek van Strauss, met vooral de wals en de galop, licht en puntig uitvoeren.
De balans slaat bij deze voorstelling wat mij betreft naar: gaan! Dat wil zeggen: als je geen hoge artistieke verwachtingen hebt, houdt van entertainment en wil zien hoe het ensemble van Opera Zuid, met veel vertrouwde gezichten, dat entertainment vaardig en met voelbaar plezier op het podium brengt. Je moet lol hebben in de geinige dansjes en blij worden van de kleurrijke kostumering. Met een open blik en een licht hart heb je een hartstikke leuke avond.
De/die/the Fledermouse is nog tot en met 17 december te zien. Zie voor meer informatie de website van Opera Zuid.
De auteur
32Reacties
Gaan? Ik laat dit soort onzin wel aan mij voorbij GAAN!
Fledermaus in het Engels. Als ik dat wil horen ga ik wel naar de ENO in London.
Marcel
Helemaal mee eens Marcel Heikoop.
Had al over deze onzin Fledermaus gelezen, en mijn kaartje voor de voorstelling in Utrecht afgezegd.
Helaas was blij dat ik in de programmering Fledermaus zag staan ,maar het moet toch niet gekker worden.
Nee Dank U voor deze onzin , wie bedenkt zoiets?????
Geen muziek liefhebber.
ik ben gisteren op uitnodiging naar de opera geweest. Ik hield mijn hart vast!!
Zoiets kan nooit goed worden en zeker niet na al vaker naar opera’s te zijn geweest in Berlijn, London en Parijs.
Maar dit was werkelijk fantastisch. Niet verwacht dat ik, en echt heel de zaal, hier zoveel plezier kon hebben. Werkelijk waar!!! Zelfs de grootste stijfkoppen die ik zag lopen beweegde mee op de muziek en zaten met een grote glimlach te kijken.
Totaal niet verwacht en wat mij betreft ZEER ZEKER DE MOEITE WAARD!!!!
‘Gaan, als je geen al te hoge artistieke verwachtingen hebt.’ Wat is dat nou voor onzin? Ik ga naar een voorstelling juist omdat ik er hoge artistieke verwachtingen van heb.
MEEKLAPPEN MET DE JUKEBOYS
De klakkeloos en kritiekloos overgenomen quote “In de traditie van operette zijn we op zoek gegaan naar vrijheid” bewijst maar weer eens hoe het pseudo-artistieke dieventaaltje nog immer welig tiert. Vraag vooral niet wat het betekent, want het betekent niets. Want wat is dat in godsnaam en hoe en waarom doe je dat, “op zoek gaan naar vrijheid”? En dan ook nog “in de traditie van operette” op zoek gaan! Gebakken lucht, onbeschrijfelijke lulkoek. Zeg gewoon waar het op staat: we organiseren een avondje waarbij het publiek moet meeklappen en we hebben The Jukeboys ingehuurd om “liedjes over de liefde” te zingen. We doen het in het Engels en we hebben New York, mobiele telefoons en een goedkope uitsmijter over “vervreemding die communicatie anno nu kent” in onze garage sale. En we noemen deze braderie van tweedehands artistieke oprispingen Fledermaus. Of Fledermouse. Of whatever.
Oswin Schneeweisz van De Theaterkrant heeft het feest meegemaakt. Over de regisseur schrijft hij het volgende: “Van Kralingen wil zo de operette een eigentijds gezicht geven, maar in wezen vervangt ze de ene truttigheid door de andere. Wat we zien is dezelfde oubolligheid in een nieuw jasje en ergens onderweg is het oorspronkelijke werk gesneuveld en is het kind met het badwater verdwenen. Juist het oorspronkelijke werk heeft zijn kwaliteiten al generaties lang bewezen. De tendens om bij Opera Zuid elk werk standaard door Miranda van Kralingen op moderne wijze op te tuigen is een twijfelachtig artistiek criterium en leidt de laatste tijd voortdurend tot halfslachtige en geforceerde producties.”
En over de solisten: “Kim Savelsbergh heeft niet het bereik en het timbre dat nodig is voor de rol van Rosalinde, Willem de Vries (Eisenstein) bleek zowel vocaal als theatraal aan de stijve kant, Janneke Schaareman had te weinig volume en kracht voor haar Orlovsky en zo kan ik nog wel even doorgaan.”
–
Voor de liefhebbers van Strauss en Die Fledermaus: Op 31 december gaat deze operette in première in de Weense Volksoper. Aldaar nog te zien tot en met juni 2015. http://www.classictic.com/en/die_fledermaus__volksoper_vienna/10117/211589/
Is het niet ongelooflijk dat de Fledermaus aan de Volksoper Wien sinds 1907 al tegen de 2000 opvoeringen heeft gehad? En dat de huidige Fledermaus in de Volksoper (waar @Olivier naar verwijst) op 29.12.2006 in premiere ging in de Szenische Neueinstudiering van Heinz Zednik. Ik zag daarvan op 25 april de 436ste voorstelling. Niks eigentijds, niks vernieuwing, gewoon een eerlijke nostalgische uitvoering. Jaar in, jaar uit, de zalen zitten vol, en toen ik er was naar het leek met voornamelijk ‘Wiener’. Dus mocht u naar Wenen gaan, verzuim dan niet een voorstelling te boeken in de Volksoper.
Termine: http://www.volksoper.at/Content.Node2/home/spielplan/spielplan_detail.php?event_id=962152967&produktion_id=11065
“Der Wunderdoktor Strauß” :
Hat einer nichts als Müh und Plag,
Den lieben langen Werketag,
Lock’ ich ihn Abends aus dem Haus,
und tröst’ ihn mit der Fledermaus.
ZONDER TITTEL (zo belangrijk voel ik me niet)
Ongetwijfeld is het bijwonen van Der Fledermaus in Wenen iets unieks. Het is zoiets als Wagner in Bayreuth. De hele stad draagt bij aan de ambiance van het stuk. En ongetwijfeld in een hele klassieke enscenering wat zeker daar zeker op zijn plaats is en waar ik ABSOLUUT niets tegen heb (nooit eigenlijk zolang het maar goed verzorgd is, waar in Wenen geen twijfel over bestaat).
Alleen dit: een vergelijking maken tussen Wenen en Opera Zuid is zoiets als kamelen met citroenen vergelijken. Opera Zuid werkt met veeeeeeeeel beperktere middelen (dat is waarschijnlijk wat bedoeld was met de inderdaad ietwat onhandige formulering: “als je geen al te hoge artistieke verwachtingen hebt” en heeft ook een compleet ander artistiek standpunt. Daar kan men voor of tegen zijn. Persoonlijk beoordeel ik nooit voorstellingen die ik zelf niet gezien heb, gewoon omdat ik mijn beoordeling baseer op persoonlijke bevindingen tijdens de voorstelling en niet op voorafliggende dogma’s. Voor wie wel voorstellingen afbreekt, enkel uitgaande van beschrijvingen en vooroordelen heb ik een goede raad 1) Ga er vooral niet naartoe 2) Beschouw de produktie gewoon als niet-behorende tot de “uitvoeringsgeschiedenis van Der Fledermaus” en 3) Wentel U niet in uw cynisme en grootsprakerigheid (tenzij U daarvan geniet natuurlijk!).
Dag allen!
Wij heten natuurlijk The JukeBoxBoys en niet The JukeBoys.
Groet!
The JukeBoxBoys
Dag allen!
Wij heten natuurlijk Die Fledermaus en niet De/die/the Fledermouse.
Groet!
J. Strauss
PS En al helemaal niet DER Fledermaus 🙂
ha! ha! ha!
Twee opmerkingen:
1.
@Stefan: een laag budget is wat mij betreft niet vanzelfsprekend een reden voor lage artistieke verwachtingen, zeker niet bij een toch gerenommeerd gezelschap als Opera Zuid. En is de invalshoek van deze voorstelling het resultaat van een lager budget? Lijkt me niet.
2.
Ik heb de laatste tijd wel vaker het idee dat aan recensies op deze site een geforceerde positieve draai wordt gegeven. Ik mag hopen dat dit niks met de adverteerders te maken heeft. In dit geval vind ik de keuze van recensie met advertentie voor de voorstelling ernaast geen gelukkige combinatie. Ik snap ook het eventuele dilemma:onafhankelijkheid tov belangen adverteerder.
Excuus, de naam van het herenkwartet stond onjuist in het artikel. Hij is aangepast naar The JukeBoxBoys.
@Onno
1.
Dat klopt; daarom zei ik ook dat het een ietwat onhandige formulering was. En ik heb absoluut niet gezegd dat er een verband is tussen budget en invalshoek.
2.
Misschien wordt op deze site een geforceerde positieve draai aan de recenties gegeven, maar dat wordt dan toch ruimschoots gecompenseerd door de permanent geforceerde cynische draai in de commentaar van sommigen…
Tenslotte toch nog dit: is het nu werkelijk verboden van een voorstelling te maken “naar” een bestaand werk. Het feit van de tittel te veranderen bewijst toch juist dat ze het zelf niet beschouwen als een “normale” Fledermaus maar als een afgeleide produktie “gebaseerd op” de “normale” Fledermaus. Het procédé is trouwens zo oud als de straat. Reeds in de tijd van Mozart werdzn er al parodies op zijn opera’s gegeven (een andere vorm van bewerkingen). Is het nodig daar zo ostentatief cynisch over te doen. Wie daar niet van houdt, gaat daar niet naartoe en negeert het, punt!
ben zelf in de gelukkige omstandigheid geweest om in Wenen Die Fledermaus zowel in de Volksoper als in de Staats oper te mogen zien en beleven.
Diverse malen zelfs in de Volksoper 1x Staatsoper 3 jaar geleden ..
Ben een fanatiek Wener ganger heerlijke stad.
Zeg er verder niets over.
Ik begrijp heel goed dat Opera Zuid op zoek is naar nieuw/ander publiek. In die context mag er van mij best wat variatie in het aanbod zitten, dus niet per se in termen van traditioneel ijzeren repertoire in een authentieke versie. Ik wil het alleen dan wel van te voren weten!
Voor mij ligt het voornaamste bezwaar dus in de manier waarop deze “Fledermaus” in eerste instantie werd gepresenteerd. Toen ik aan het begin van het lopende seizoen mijn kaarten voor de diverse producties veilig stelde, wist ik niet beter of er ik zou naar de originele Duitstalige versie gaan.
Pas op 18 oktober kreeg ik het volgende bericht: “U heeft kaarten gekocht voor Die Fledermaus van Opera Zuid die op 11 december te zien zal zijn in de Utrechtse stadsschouwburg. In ons seizoenprogramma kondigden wij nog aan dat deze voorstelling in het Duits gezongen zou worden. Opera Zuid heeft ons onlangs echter laten weten dat het geen traditionele Duitstalige opvoering wordt. Op onze website vindt u de nieuwe informatie.”
Kwalijk.
Behalve van De Nationale Opera en de Nederlandse Reisopera ben ik Vriend van Opera Zuid. Ik draag dat gezelschap dus een warm hart toe, al was het maar omdat het Nederlandse artiesten kansen biedt. Opera Zuid kan – mede als gevolg van de botte subsidiebijl van ene Halbe Zijlstra – maar weinig volwaardige producties uitbrengen. Dat men dan toch voor een operette kiest – het genre komt in ons land nog vrijwel uitsluitend bij amateurs aan bod – vind ik prijzenswaardig, maar dat men dan een klassieker als “Die Fledermaus” in het Engels brengt en de handeling verplaatst naar New York vind ik onbegrijpelijk en onverteerbaar. Ik oordeel niet over de voorstelling als zodanig omdat ik die niet heb gezien. Gelet op de mishandeling, die het werk, afgaande op de recensies, ten deel valt, zal daarin ook geen verandering komen.
Ik ben het erg met Stefan eens. Waarom zo’n aanstoot nemen aan een bewerking van Die Fledermaus? Vernieuwing en experiment, teruggrijpen en renaissance, het hoort allemaal bij de opera. Zonder dat zou geen enkel van de meesterwerken van de opera tot stand zijn gekomen, geen Mozart, geen Verdi, geen Wagner, geen Strauss of Pucini…..
Dat wil niet zeggen dat je van zo’n bewerking hoeft te houden. Maar waarom een cynische, vooringenomen houding als het ook mogelijk is om dit open en vriendelijke tegemoet te treden?
Ik hoop dat er heel veel mensen gaan genieten van deze Opera Zuid-productie. En niemand wordt gedwongen daar naartoe te gaan. Als je het niet eens bent met de keuze voor Engels, kun je je geld terugvragen.
Dank U dat er toch iemand mij volgt… En nogmaals, het is zeker niet zo dat ik van alle “moderne bewerkingen” van klassiekers hou of van alle “regietheaterbewerkingen”. Ik kan voorbeelden genoeg noemen die ik zelfs afschuwelijk vond; maar ook genoeg die ik heel interessant en mooi vond. En ook nogmaals, ik heb niets tegen een enscenering die alles gewoon in het “oorspronkelijke” kader plaatst, als het visueel mooi is en de personenregie verzorgd… Ik beoordeel TER PLAATSE geval per geval. En anderen mogen gerust met mij van mening verschillen, maar inderdaad, die cynische, vooringenomen houding, daar krijg ik het van….
Ook ik sluit me gaarne bij Stefan en Jan aan. Ik moet zeggen dat ik al enige tijd geleden ben gestopt met het lezen van de bijdragen van de heer K. en dat bevalt me prima. Ik kan het iedereen aanbevelen.
I.t.t. Nicolaas Beets
(Het botsen der gevoelens, zegt men vaak,
kan voeren tot het ware van de zaak.
Maar waar vooroordeel met vooroordeel strijdt,
wat is het – dan verlies van tijd!)
kan ik genieten van le choc des opinions!
Ik wil maar zeggen: of het nu meningen, gevoelens, vooroordelen of reacties van welke aard dan ook zijn!
Beschaafd diskuteren over een verschil van mening is één zaak en kan inderdaad tot heel interessante resultaten leiden ; Cynische, misprijzende en verlagende commentaren geven op iedereen die het niet met U eens is, is een andere en kan geen ander nut hebben dan zichzelf af te reageren! En daar valt absoluut niet van te genieten!
Maar nu zou ik deze discussie willen sluiten
Te lang gaan we er ons reeds aan te buiten
Vriendschappelijk wil ik over opera praten
Iets anders zou toch niet langer meer baten
Gisterenavond in Den Bosch een heerlijke avond gehad. Leuke enscenering, eigentijds en vol tempo. Twee kanttekeningen: het intermezzo van the Jukeboxboys, hoet goed het ook klonk, was te lang en voegde aan de voorstelling zelf in mijn ogen niets toe (daar waar jailhouse rock met Frosch en deze heren een stukje verder in de operette wel op zijn plaats was). En dan de grootste maar: waarom in het Engels? Voor mij een onbegrijpelijke keuze die simpelweg niet goed uitpakt.
De ster van de avond was voor mij Rosalinde, een fantastische stem, gevolgd door Alfred, Frosch en niet te vergeten het koor. Al met al de moeite waard om deze voorstelling te gaan bezoeken. Ik heb er in ieder geval geen spijt van!
Genoten van zulk een ‘moderne’ enscenering? Pas op wat U hier zegt, Susan!
Smaken verschillen, Stefan. Ik ben normaal gesproken helemaal niet van moderne ensceneringen, maar deze is bij mij zeker aangeslagen.
U hebt gelijk. Elke voorstelling wordt ter plaatse aangevoeld en alle dogmatische vooroordelen zijn des duivels.
Dat heeft u aardig verwoord, Stefan.
Dank U!
Beste allen,
Met nog maar 1 voorstelling van De/Die/The Fledermouse te gaan, heb ik toch gemeend te moeten reageren op bovenstaande, vaak negatieve reacties. Het is overigens de eerste keer dat ik zoiets doe, me ervan bewust zijnde dat het moeilijk is een voorstelling objectief te beoordelen wanneer je er zelf (met veel plezier) deel van uitmaakt.
Deze voorstelling gaat mij echter zo aan het hart dat ik er toch graag iets over wil zeggen. Met alle risico’s van dien…
Ten tijde van het ontstaan van deze prachtige operette was dit genre en daarmee dit stuk niet bedoeld als Kunst met een grote K. Het was het entertainment van die tijd. Weliswaar entertainment op niveau, doch niet meer dan dat. Het feit dat Johann Strauss jr. deze operette binnen 14 dagen (!!!) componeerde en er walsen voor gebruikte die hij nog had liggen, onderstrepen dit gegeven.
Wat is er mis mee dit stuk dan nu te behandelen als entertainment van deze tijd?
Ja, inderdaad, door eigentijdse teksten te gebruiken in een taal die voor velen toegankelijker is dan het traditionele Duits. Daarbij, het is van alle tijden om opera’s en operettes in een andere taal dan de oorspronkelijke op te voeren om ze daarmee toegankelijker te maken. En naar mijn bescheiden mening is daar niets mis mee. Zeker niet als dat met zorg en met het grootste respect voor het stuk en Strauss’ muziek gedaan wordt, zoals in deze productie.
Verder wilde ik met u delen dat het een jarenlange traditie is om het feest in de tweede akte gestalte te geven door een ‘Einlage’ van iets heel anders. Een voorbeeld daarvan is de productie uit de tachtiger jaren ter ere van het afscheid van Joan Sutherland. Tijdens deze productie (die de hele wereld over ging) traden collegae als Marylin Horne en Luciano Pavarotti op, waarbij aria’s gezongen werden uit Verdi’s Aida.
Opera Zuid heeft voor The JukeBoxBoys gekozen. Een keuze die helemaal past in het beeld van een eigentijds feest.
Traditie en vernieuwing kunnen met respect voor mekaar naast mekaar bestaan.
Kom kijken voordat u oordeelt. Stel u ervoor open het moois dat u al kent op een andere manier te beleven, en wie weet bevalt het u wel… En zo niet, mag dat natuurlijk ook.
U heeft nog 1 kans deze ‘nieuwe’ Fledermaus te zien, op woensdag 17 december in Venlo.
Ik beloof dat wij met hart en ziel ons best zullen doen u te vermaken met dit geweldig leuke stuk en de heerlijke muziek van Johan Strauss jr.
Met hartelijkste groet,
Kim Savelsbergh, alias Rosalinde in De/Die/The Fledermouse.