In Dessau is een nieuw operatijdperk begonnen onder leiding van Antony Hermus, de Nederlandse dirigent die dit seizoen Generalmusikdirektor is geworden in de Duitse stad. Met een fantastische Lohengrin trapte hij op 3 oktober zijn nieuwe job glansrijk af. Ook de Nederlandse bariton Wiard Witholt blonk uit.

Wie had gedacht dat uitgerekend in het Anhaltischen Theater Dessau – een groot nazigebouw uit 1938 met buitengewone bühnetechniek en akoestiek – één van de meest onderhoudende Lohengrins zou worden gegeven die ik ooit heb gezien? Ik niet. Ik werd verrast door deze tot op de seconde intelligente, doordachte en in de kleinste details briljant uitgevoerde Wagner-voorstelling.

Dat de productie zo’n indruk maakte, lag aan vier dingen. Allereerst aan de nieuwe Generelmusikdirektor van het operahuis, Antony Hermus. Hij bracht de monsterpartituur met het nodige gewicht, maar overstemde de zangers geen moment. Een wonder, als je denkt aan de oorverdovende Lohengrin van Barenboim kort geleden in Berijn.

Hermus droeg de solisten op handen, dwong ze niet tot forceren en liet wonderlijk lyrische momenten toe. De Anhaltische Philharmonie speelde onder zijn leiding grandioos. Natuurlijk hebben de luxe-ensembles uit Wenen, Berlijn of Amsterdam meer glans en glitter in hun klank, maar voor de eerste samenwerking tussen dirigent en orkest was deze Lohengrin een buitengewone en veelbelovende prestatie. Bravissimo!

Daarnaast was de extreem hedendaagse regie van de nieuwe chefregisseur Andrea Moses overtuigend. Ze maakte van Lohengrin een politiek drama van nu. Het overtuigde vooral door de nauwgezette personenregie en door vele treffende details.

Omdat ik de laatste tijd enkel producties heb gezien waarin gewoon geen personenregie voorkwam (zoals La Juive van Pierre Audi in Amsterdam), was het een openbaring om uitgerekend in het provinciale Dessau mee te maken wat een verschil goed geregisseerde, enthousiaste solisten kunnen maken. Zelfs als ze niet over optimale Wagner-stemmen beschikken.

Wiard Witholt was een verrassend actieve en subtiele Heerrufer

Verder was daar het perfect door Helmut Sonne ingestudeerde koor, kinderkoor en extra koor en – last but not least – een solistengroep die zich met merkbaar vuur in dit avontuur stortte.

De Elsa van Bettine Kampp stak er bovenuit. Hoe zij de jonge vrouw neerzette – als een half dronken en instabiel karakter – was waanzinnig. Vocaal was ze echter wisselvallig, omdat ze haar mooie lyrische stem onnodig donkerder en dramatischer maakte. Maar wat een uitstraling!

Echt problematisch was voor mij alleen de Lohengrin van de donkere Nieuw-Zeelander Andrew Sritheran. Niet optisch – want hij speelde overtuigend, om niet te zeggen innemend, als een Messias-achtige Obama – maar hij had hoorbaar problemen met zijn partij. Hij forceerde zijn stem al bij zijn eerste entree (‘Mein lieber Schwann’). Zodanig dat je bang was dat hij het einde niet zou halen. Zijn stem brak daadwerkelijk in de scène van de huwelijksnacht. Wel hernam hij zich weer in de (onverkorte) Gralserzählung.

De Nederlander Wiard Witholt – sinds dit seizoen ensemblelid in Dessau – was een verrassend actieve en subtiele Heerrufer. Normaal gesproken doet de Heerrufer amper meer dan de naam van zijn rol vraagt, maar Witholt maakte samen met regisseur Moses van het personage een ongure politieke manipulator, van wie je nooit wist of hij wel zo onschuldig was als hij leek.

Omdat ik Witholt sinds zijn tijd in Amsterdam niet meer gehoord had, was ik verrast hoe fabelachtig hij zich vocaal en nog meer qua acteren ontwikkeld heeft.

De 1200 toeschouwers reageerden op de voorstelling met een driftig applaus, in het bijzonder voor Hermus, Kampp en Witholt. Het regieteam kreeg een paar heftige boe’s te verwerken, die echter met evenzovele bravo’s tegengewerkt werden.

In Dessau is duidelijk een nieuw tijdperk begonnen. En als deze eerste première onder de nieuwe intendant en nieuwe Generalmusikdirektor een graadmeter is, dan mag men zich in Sachsen-Anhalt op spannende tijden verheugen.