Bariton Marco Bakker staat deze decembermaand volop in de belangstelling. Op verschillende plaatsen in Nederland en België geeft hij kerstconcerten en op 1 januari zendt AVROTROS de documentaire Marco: de weg terug uit. Place de l’Opera was vooral erg benieuwd naar zijn nieuwste cd, met liederen van Schumann en Mahler.

Marco Bakker is teruggegaan naar zijn roots. Dat thema heeft in ons gesprek twee betekenissen. In de meeste letterlijke zin is het de omgeving waar de zanger geboren werd en opgroeide. Enkele jaren geleden verhuisden hij en zijn vrouw Willeke van Ammelrooy daarnaar terug, naar de bomenbuurt in Beverwijk, niet ver van het strand van Wijk aan Zee.

Voor het interview is de afspraak gemaakt aan dat strand. Het is er in één van de strandtenten zelfs in december, ondanks storm en kou, behaaglijk. “Ik heb heel veel herinneringen aan deze omgeving, dit strand. Ik heb hier in mijn jeugd in de zomers nog bijverdiend als badmeester”, herinnert de zanger zich.

Terug naar zijn muzikale roots gaat Marco Bakker met de cd die kortgeleden verscheen. Op een paar seconden na bevat de plaat tachtig volle minuten liedkunst, beginnend bij ‘Im wunderschönen Monat Mai’ uit Dichterliebe van Robert Schumann tot ‘In diesem Wetter, in diesem Braus’, het laatste van de Kindertotenlieder van Gustav Mahler. Naast die twee complete cycli werden de vier Lieder eines fahrenden Gesellen, ook van Mahler, opgenomen. Bakker wordt op de cd begeleid door Mirsa Adami.

In het gesprek gaat het niet over Marco Bakker de operazanger, die met Gré Brouwenstijn in Tosca stond bij De Nederlandse Opera in 1969 of die de rol van Robert Storch zong in de bekroonde productie van Intermezzo van Richard Strauss in Glyndebourne.

Het gaat ook niet over het hardnekkige beeld van Marco Bakker als de ‘operetteprins’ die onder meer de rol van Danilo in Die lustige Witwe door heel Europa zong. Bakker relativeert graag het operetteaandeel in zijn loopbaan. “Dat imago is wat overdreven. Ik heb in mijn leven maar drie echte operetterollen gezongen en daarentegen in meer dan zestig complete opera’s gestaan.”

Toch was de keuze voor het lichtere repertoire zeker niet tegen wil en dank. Hij houdt van die veelzijdigheid. “Mijn carrière is anders verlopen dan die van de meeste klassieke zangers. Ik heb altijd veel tv en radio gedaan. De vraag daarnaar was groot en in die situatie lag het niet voor de hand dat ik liedrecitals zou geven.”

” Ik wilde in ‘Ich grolle nicht’ de hoge A doen, die heb ik in mijn stem en hij kwam er gelukkig ook uit”

Maar nu, terwijl Marco Bakker tegen de 77 loopt, is er een lied-cd. Zoiets gaat tegenwoordig allang niet meer met steun van een grote platenmaatschappij: het project is zelf bedacht, zelf geregeld en zelf gefinancierd. Bakker omringde zich met mensen als Jan Stulen voor de muziekregie en Fokke van Saane voor de audiotechniek.

Op de hoesfoto, gemaakt door Sander Vos, staat een nadenkende, introspectieve zanger. De foto is in zwart-wit en heeft een volstrekt ander karakter dan veel van de andere platenhoezen van de zanger. “Ik sta erop zoals ik ben. Geen bewerking en geen fotoshop.”

Hans Hotter

De liefde voor het lied ontstond al vroeg, nog voor Bakker op het Amsterdamse conservatorium terechtkwam, na zijn opleiding aan de Kweekschool in Haarlem. “Mijn docente Duits daar was dol op het lied. Ze liet ons Schubert, Schumann en Mahler horen, en dan vooral gezongen door Fischer-Dieskau. Jaren later heb ik hem in Tokio eens ontmoet.”

Eenmaal op het conservatorium in Amsterdam zong Bakker zelf liederen, daartoe aangespoord door zijn zangpedagoge Coby Riemersma. “De muziek van Mahler kwam later. Ik heb bij onder meer het toenmalige Frysk Orkest de Lieder eines fahrenden Gesellen gezongen, maar daarvan zijn helaas geen opnamen.”

Met pianist Rudolf Jansen zong Marco Bakker onder meer de cyclus Dichterliebe, die nu ook op de cd staat. “Ik heb veel geleerd van Rudolf en ook van Hans Hotter. Die bezocht ik vaak in München. In een weekend reden we, Robert Holl en ik, dan naar Zuid-Duitsland om les bij hem te nemen.”

“In de tijd dat ik in Glyndebourne werkte, jaren later, heb ik één van de laatste concerten van Hotter bijgewoond. Hij had me verteld dat hij met Gerald Moore Winterreise van Schubert ging doen. Hotter, die ooit in Bayreuth dé Wotan was en heel veel zware partijen had gezongen, bracht de cyclus en het was een openbaring, ook vanwege zijn leeftijd.”

Hoge A

Vanaf het begin was duidelijk dat de liederen met pianobegeleiding zouden worden opgenomen. Al sluit Bakker niet uit dat hij de Mahler-cycli nog eens met een ensemble zal uitvoeren. “Jan Stulen, die de muziekregie deed, is in de archieven gedoken en vond partijen voor een klein orkest. Wie weet gaan we die nog eens doen.”

Pianiste Mirsa Adami, geboren in Albanië maar al lange tijd in Nederland woonachtig, werd ooit aan Marco Bakker gekoppeld voor een serie concerten. “Ze is echt heel goed en was verrast toen ze dit repertoire van me hoorde. Bij het opnemen hoor je elkaar maar ten dele en toen ze de eerste proefpersing beluisterde, zei ze spontaan: ‘Goh, wat heb je een mooie stem.’”

In augustus 2014 vonden de opnamen plaats in Baarn, in ’t Witte Kerkje. Er waren maanden van repetities aan voorafgegaan. “Het was hard werken. We hebben veel gestudeerd, onder meer in het conservatorium in Amsterdam. Daarnaast luisterde ik ter inspiratie ook wel naar anderen. Thomas Hampson is bijvoorbeeld een echte Mahler-expert.”

De liederen van de cyclus Dichterliebe, op teksten van Heinrich Heine, zijn kort. Wat is de manier om ze in die korte tijd recht te doen? “Je heel goed inleven en de teksten van binnen en buiten kennen”, zegt Bakker. “Ik heb Schumann ook live gezongen. Je weet dan wat de volgorde is, hoe de opbouw van de cyclus is.”

De bariton wilde op zijn cd een zo authentiek mogelijk geluid laten horen, met niet te veel galm. “Het kerkje in Baarn heeft een vrij droge akoestiek. We hebben de plaat met veel microfoons opgenomen en er is later – verbazingwekkend wat er allemaal kan tegenwoordig – een klein beetje galm uit Vredenburg aan toegevoegd.”

“Het moest zo sec mogelijk, gewoon zingen zoals ik ben. Voor de meeste stukken hadden we drie of vier takes nodig. Ik wilde bijvoorbeeld in ‘Ich grolle nicht’ de hoge A doen, die heb ik in mijn stem en hij kwam er gelukkig ook uit.”

“Er is niet veel gemonteerd aan de master. We luisterden alles meteen af. Soms hoorde je dan dat we niet gelijk waren en dan ging het over. Eerlijk gezegd denk ik als zanger altijd: het kan nog beter. Als ik deze plaat nu terughoor, denk ik dat ook.”

Documentaire

Er komt nieuwe koffie en de zanger is even stil. Dan zegt hij: “Je kunt wel ijdel zijn en Marco Bakker heten, maar je valt genadeloos door de mand als je je niet ondergeschikt maakt aan datgene wat er gecomponeerd is. Het is terug naar de eenvoud, dat vind ik belangrijk. Het zal ook wel met mijn leeftijd te maken hebben en met de successen die ik gehad heb. Maar het is ook een zekere deemoedigheid door wat er allemaal gebeurd is in mijn leven.”

“En dan moet iedereen maar uitmaken wat hij ervan vindt…”, vervolgt de zanger. “Ik heb het voor mezelf gedaan, niet zozeer voor anderen. Nou ja, ook een beetje om te laten horen wat ik nog kan. Dit is natuurlijk geen commercie, maar een visitekaartje. Een reden om deze plaat te maken was dat ik toch nog het klassieke publiek wil laten horen wat ik in huis heb. Maar verder ben ik in een stadium van mijn loopbaan dat ik me ga verdiepen in de liedkunst omdat ik het zo leuk vind. Het is niet zo dat ik nog die grote carrière nodig heb om me te manifesteren.”

Ik sta erop zoals ik ben: geen bewerking en geen fotoshop

De zanger vreest de kritieken niet. “Niet meer, op deze leeftijd. Jan Stulen, die de muziekregie deed, zei: het kan nog wel moeilijk worden met je imago. Maar dat zien we wel. De cd wordt op allerlei manieren verspreid, grotendeels via internet. Maar ik wil ook graag dat hij bij Broekmans & Van Poppel in de Van Baerlestraat in de etalage ligt.”

Op 1 januari wordt door AVROTROS de documentaire Marco: de weg terug uitgezonden die Denise Janzee over Marco Bakker maakte. Wat zou iemand na het zien daarvan moeten draaien van de cd? Bakker pakt de cd van tafel en bladert even door het boekje met de teksten. “’Die alten, bösen Lieder’. Dat is niet het meest voor de hand liggende lied uit Dichterliebe, maar het past bij de film. Het verleden wordt begraven. Er zijn zelfs een grote koffer en twaalf reuzen voor nodig.”

“In de film zie je een andere Marco Bakker dan de mensen denken te kennen. Ik ben daar heel open, heel kwetsbaar. En dat geldt op een andere manier ook voor deze cd. Als je diep in mijn hart kijkt, ben ik waanzinnig gelukkig dat ik dit heb kunnen doen.”

Bakkers cd is onder meer te koop bij Bol.com.