Hedendaagse noten uit een vervlogen wereld, die een brug slaan tussen bekommernis en verstilling. Dat is een manier om little match girl passion van David Lang te beschrijven. Ensemble Silbersee bouwde een boeiende voorstelling rond het ingetogen werk dat in 2008 bekroond werd met een Pulitzerprijs.

Een mystieke ervaring beloofde Silbersee ons met het project Match Girl Passion, rond de feestdagen op diverse locaties vertoond. Het publiek in het Amsterdamse Muziekgebouw aan ’t IJ kon vrijdag wel wat hoopgevende spiritualiteit gebruiken, na de schokkende terreuracties in Parijs. Ontroerend was de avond zeker, maar ook confronterend. Want Hans Christian Andersens Het meisje met de zwavelstokjes, het uitgangspunt van de productie, is een dubbelzinnig sprookje.

Het sprookje vertelt over de ontberingen van een eenzaam luciferverkoopstertje op een ijskoude oudejaarsavond. Haar zwavelstokjes toveren troostrijke visioenen tevoorschijn, van een warme oven en een heerlijk banket tot een prachtige kerstboom. Uiteindelijk verschijnt haar geliefde grootmoeder, die haar opneemt in de hemel. De volgende ochtend wordt ze met een glimlach op de lippen dood aangetroffen. Ook in de cynische 21e eeuw laat deze ontknoping geen mens onberoerd.

Voor componist David Lang bood de stof een kans om op ondogmatische wijze een religieus onderwerp te behandelen. Aangevuld met teksten uit Bachs Matthäus-Passion laat hij in zijn little match girl passion de verschoppeling van Andersen uitgroeien tot een universeel symbool van menselijk lijden. De vrijwel letterlijk vertaalde maar wonderlijk toepasselijke openingswoorden, ‘Come daughter, help me cry’, tillen het meisje boven de rol van willoos slachtoffer uit.

Het waagstuk had makkelijk hoogdravend kunnen uitpakken, maar Lang toont zich een meester in terughoudendheid. Er zijn slechts vier vocalisten, die hun zangpartijen nu en dan zelf ondersteunen met curieuze slaginstrumenten, waaronder een remtrommel. Het doet denken aan een glasheldere verfijning van madrigaalkunst, maar wijst ook verder terug, naar middeleeuwse kerkmuziek.

Romain Bisschof, artistiek leider van Silbersee, creëerde samen met Bärbel Kühn een avondvullend programma rond het werk, waarin een oudere man (danser Miguel Ángel Gaspar) het meisje door een schemerwereld tussen leven en dood leidt. Anthony Fiumara componeerde een proloog waarvan de opgewekte popbeat (vanaf een mp3-speler!) niet erg paste bij de haast rituele klanken van David Lang. Maar Claudia Veltman, daadwerkelijk nog een kind, zong haar naïeve woorden met ontwapenende overgave.

In Langs cellowerk world to come vloeiden de frasen van cellist Jörg Brinkmann naar opgenomen samples en weer terug. De titel suggereert misschien een blik op hemelse heerlijkheid, zoals het vedelspel van de Engel in Messiaens Saint François d’Assise, maar de warmbloedige lyriek kan de angst in de muziek niet verhullen. Het kreeg visuele expressie in gekwelde gebaren van de oude man en de vier ‘schimmen’ die het verhaal van het meisje zouden zingen.

De zwavelstokjes werden verbeeld met grote takken, die de oude man liet ontbranden en die Brinkmann transformeerde tot de zelfvoldane burger met zijn weelderige banket en kerstboom. Grootmoeders glorieuze verschijning werd gelukkig aan de fantasie van het publiek overgelaten.

Ter afsluiting doorbrak mezzo Michaela Riener met twee van Langs memory pieces voor piano haast ruw de verstilde sfeer van de passie, alsof ze wilde benadrukken dat er geen onbekommerd happy end is.

Een fraai en doordacht concept, maar eerlijk gezegd had ik ook voor alleen een concertuitvoering van de 35 minuten durende little match girl passion de reis gemaakt. Adembenemend hoeveel expressie Lang weet te persen uit een beperkt aantal eenvoudige motieven!

In de verhalende passages neemt doorgaans één van de vier solisten het initiatief, maar in de bespiegelende delen smelten de subtiel overlappende stemmen werkelijk samen tot één uiting van compassie. Dit in schrille tegenstelling tot de wijze waarop de omstanders in het sprookje wegkijken bij het lijden van het meisje.

Wegkijken deden de toeschouwers vrijdag ook voor de felle lampen die plots, als bij een politieverhoor, de zaal in schenen. De gesuggereerde sociale kritiek raakte mij eigenlijk nog meer dan de spirituele dimensie.

Het indrukwekkendste moment beleefde ik in het slotkoor, toen te midden van een herhaald “rest soft” één keer deze woorden klonken: “You closed your eyes, I closed mine”… In de partituur zijn ze genoteerd voor tenor, maar vreemd genoeg leken ze vrijdag gezongen door bas Maciej Straburzyński, met nog smartelijker effect.

Overigens verdienen ook sopraan Natasha Young, tenor Kevin Skelton en de al genoemde mezzo Riener alle lof voor de puntgave uitvoering van hun slechts ogenschijnlijk eenvoudige partijen.

Lang zelf omschreef het werk onlangs met zelfspot als “vaag religieus” en “quasimiddeleeuws”. En uit bijvoorbeeld de kleine letters die hij voor de titels van zijn werken gebruikt, spreekt inderdaad de bescheidenheid van de veelal anonieme kunstenaars uit die tijd.

love fail, een recent vergelijkbaar werk over de Tristan-legende, schreef Lang voor ensemble Anonymous 4. Komende mei is het in Rotterdam en Amsterdam te horen. Ik ga mijn kaartje vast bestellen!