Je verwacht het er niet, maar in Istanbul huist een smakelijk symfonieorkest. Dit Borusan Istanbul Philharmonic Orchestra is de afgelopen jaren steeds scherper in de internationale spotlights komen te staan. Een uitmuntende uitvoering van Haydns oratorium Die Jahreszeiten bekrachtigde dat donderdagavond, in eigen stad, voor een volle zaal, met gelauwerde solisten.

Klassieke muziek laat Istanbul op het eerste gezicht tamelijk onverschillig. De grootste concertlocatie, tevens operahuis, is al jaren dicht, een fatsoenlijke concertzaal is er niet en het State Symphony Orchestra heeft faam noch naam. Voor klassieke concerten zal dan ook niemand speciaal naar Istanbul afreizen, schat ik in.

Toch zou dat donderdagavond 12 maart beslist de moeite waard geweest zijn. De reden: de lovenswaardige poging die het industriële conglomeraat Borusan onderneemt om, geheel zonder overheidssteun, een orkest op te bouwen dat zich kan meten met de grootste orkesten in West-Europa.

Borusan wordt geleid door een rijke Turkse familie met een groot hart voor kunst en een sterke wil om de reputatie van vooral westerse klassieke muziek in Istanbul te vergroten. Het heeft daarvoor speciaal een bedrijfstak aan de holding toegevoegd, Borusan Sanat, dat niet alleen ieder seizoen 5 miljoen dollar in het orkest steekt, maar ook ensembles in kleinere bezettingen financiert en een museum voor met name hedendaagse kunst runt.

Het Borusan Istanbul Philharmonic Orchestra werd in 1999 opgericht en zit sinds het aantreden van de Oostenrijkse maestro Sascha Goetzel in 2009 in de lift. Met optredens bij de Salzburger Festspiele (2010) en de BBC Proms (2014) oogstte de opvallend jonge formatie (gemiddelde leeftijd 37 jaar) veel bijval. Bij de Proms was het orkest zelfs één van de smaakmakers met zijn programma, passend getiteld ‘Oriental Promise’.

In thuishaven Istanbul heeft het orkest een trouwe aanhang vergaard. De concerten worden voornamelijk gehouden in het conferentiecentrum Lütfi Kirdar. Tamelijk sfeerloos en kil van binnen (vergelijkbaar met de ‘Rode Doos’ in Utrecht), maar met een prachtige blik op het glooiende, drukke stadsbeeld en de Bosporus (niet vergelijkbaar met de Rode Doos). Bovendien is de zaal akoestisch prima in orde.

In deze zaal trok het orkest donderdag zo’n 1.700 bezoekers voor een uitvoering van Die Jahreszeiten van Haydn. Gezien de lange zit (tweeëneenhalf uur met enkel een plaspauze) en het niet zo bekende repertoire was het voor mij een aangename verrassing dat het helemaal vol zat. Maar dat is bij praktisch ieder concert van de ‘Filharmoni’ het geval, zo werd me verteld.

Haydns oratorium is beslist de moeite waard. Hij schreef het na het succes van Die Schöpfung. Zo bekend als dat werk werd het nooit, maar muzikaal doet het er niet voor onder. Bijzonder inventief schildert de componist de jaargetijden. De lente kleurt hij vooral in als een ontworsteling uit de winterkou, terwijl hij over de zomer een haast onaangename loomheid drapeert. In de herfst wordt er gejaagd en in de winter komt ten slotte alles tot rust. Een stilte gehuld in dikke, kouwe nevel.

Op een paar wat olijke, voorspelbare ‘nummers’ na biedt Die Jahreszeiten veel verrassende recitatieven, aria’s, trio’s en koorstukken. Een getuigenis dat Haydns genie ook op late leeftijd nog geolied functioneerde. Voor mij persoonlijk bovendien een herinnering dat de Oostenrijker niet altijd in de schaduw hoeft te staan van wonderkind Mozart.

De namen van de drie solisten die aantraden spraken boekdelen over het cachet dat het orkest ambieert. Miah Persson zong de partij van Hanne. Ik heb de Zweedse sopraan nog nooit zo goed gehoord. Haar stembeheersing was vlekkeloos, haar klank fris en helder als de Bosporus bij goed weer en haar interpretatie in iedere strofe raak. Vooral haar ingetogen, breed uitgesponnen cavatina in het slotdeel, de Winter, was beeldschoon.

De beroemde tenor Ian Bostridge zong Lukas, een rol die hij al tweemaal eerder vertolkte. Hij zat zichtbaar goed in zijn vel en gaf zich onbekommerd over aan zijn frasen, die hij emotioneel en toch ook, zoals altijd, zeer verzorgd overbracht. Hier en daar kauwde hij in zijn enthousiasme wel erg verbeten op een klinker, maar dat deed niets af aan zijn eersteklas optreden.

In het enige duet uit het stuk, ‘Ihr Schonen aus der Stadt, kommt her’ in het herfstdeel, vonden Persson en Bostridge elkaar alsof ze zich al weken onder het genot van kopjes Turkse koffie over de muziek hadden gebogen (wat niet het geval was – de repetitietijd bedroeg slechts twee dagen). Prachtig!

In de baspartij van Simon viel de jonge Duncan Rock in voor Mark Stone. Rock was begin dit jaar in Nederland te zien als Don Giovanni en zette een dikke streep onder de grote indruk die hij toen al op mij maakte. Waar hij als Don Giovanni volop de grovere kleuren in zijn stem liet horen, was hij hier gepolijster. Erg solide ook; een perfect fundament voor de verschillende trio’s. Een artiest met schier onbegrensd potentieel.

De drie topzangers kregen rugdekking van het Salzburg Bach Choir, ingestudeerd door Alois Glassner. De Oostenrijkers produceerden een transparant geluid, dat dankzij hun gave dictie en onopgesmukte dramatiek de koormuziek van Haydn tot in detail ontrafelde.

En het orkest? Ik was onder de indruk. Net als het koor liet het orkest bombastisch spektakel achterwege, maar koos het voor een verfijnde klank, kraakhelder, zeer eendrachtig en ook zeer precies. De blazers waren perfect in balans. De strijkers soms wat minder, waarbij de concertmeester qua volume eerder soleerde dan aanvoerde, maar geen moment viel het geheel uit elkaar. Iedereen was geconcentreerd en betrokken, de ogen gefixeerd op Haydns klankwereld, de oren gespitst op elke muzikale beweging om hen heen.

Een groot deel van die precisie en eenheid mag aan Sascha Goetzel toegerekend worden, die de regie ferm in handen hield en in zijn klare zwaaien bepaald niet misverstaan kon worden. Wat een toegankelijke maestro! Precies wat zo’n jonge groep nodig heeft, lijkt mij.

Met name in de trage zomerhitte en de dikke winternevel bereikte het orkest een niveau dat het succes op de laatste BBC Proms geheel aannemelijk maakte. Ik hoop van harte dat het een appetizer is waar nog veel meer moois op zal volgen, in eigen stad en daarbuiten. Een metropool als Istanbul verdient een goed orkest en het Borusan Istanbul Philharmonic Orchestra heeft alles in huis om die rol te vervullen.

Binnenkort kunt u bij Place de l’Opera meer lezen over Istanbul, het Borusan Istanbul Philharmonic Orchestra en Sascha Goetzel.