Het Aalto-Musiktheater in Essen brengt momenteel Die schweigsame Frau, de zelden opgevoerde elfde opera van Richard Strauss. Guy Joosten en zijn team hebben er een onderhoudend spektakel van gemaakt, geholpen door een uitstekende cast. Gaat dat zien!

Die schweigsame Frau wordt normaliter amper gespeeld, maar staat dit seizoen zowel in München als in Essen op het programma. Naar aanleiding van de voorstellingen bij de Bayerische Staatsoper in oktober schreef ik al vrij uitvoerig over de achtergronden van deze opera, die buiten de Strauss-bolwerken Dresden, München en Salzburg vrijwel geheel onbekend is. In deze recensie beperk ik me tot de première in Essen op zaterdag 14 maart.

Regisseur Guy Joosten en decor- en kostuumontwerper Johannes Leiacker hebben er alles aan gedaan om van Die schweigsame Frau een onderhoudend theaterspektakel te maken. Dat is sowieso een eerste voorwaarde om te voorkomen dat het muzikaal minder sterke werk ten onder gaat aan alle opgewonden gespreksscènes en luidkeels uitgespeelde komische verwikkelingen.

Ook al is de plot zeer simpel – cholerische oom die niet tegen lawaai kan onterft zijn neef, waarop deze hem opzadelt met een stille vrouw die na de voltrekking van een schijnhuwelijk als een furie tekeer gaat – toch heeft librettist Stefan Zweig ongeveer 20.000 woorden nodig om het verhaal over het voetlicht te brengen.

In de Essener productie was gelukkig het één en ander geschrapt, waardoor de vaart erin bleef. Daarbij waren de coupures zo goed aangebracht dat het mij nauwelijks opviel. Eigenlijk pas na afloop bedacht ik dat een bepaalde scène toch wel wat korter had geduurd dan ik mij herinnerde.

Halverwege de tweede akte werd de voorstelling onderbroken: pauze. Niet zo’n prettig moment in de handeling, maar wel effectief. Inclusief de pauze werd de opera zodoende in drie uur gespeeld. Kortom: alles was eraan gedaan om het onwennige publiek tegemoet te komen.

De woning van Morosus, de rijke gepensioneerde admiraal met de kapotte trommelvliezen, werd geduid door een deur links en rechts op het podium. De achterwand vertoonde een groot gat, dat moest herinneren aan de explosie die Morosus indertijd zijn gehoortrauma had bezorgd.

Om het beeld op te roepen dat de voormalig zeeman in afzondering leefde, was in plaats van een normaal interieur een tropisch eiland in de woning nagebouwd. Cactussen, zand, beelden van de omringende zee, een fles met een briefje, een grote kist om in te leven, aftandse kleren, een schoen rechts en een slipper links: het decor toonde de eenzame soberheid van een schipbreukeling.

De praterige huishoudster liep er aanvankelijk bij als een impressie van een papegaai. Regelneef Schneidebart, de barbier, droeg een hardgeel kostuum. Ook neef Henry en zijn operatroupe waren kleurrijk uitgedost, met Isotta als een Amy Winehouse-lookalike. De verdere effecten waren goed gedoseerd, neigend naar camp: felrood licht bij een romantische passage, een maanrandje op de achtergrond te zien via het grote gat in de wand, veel hartjes en ga zo maar door.

Als de drie vrouwen aan Morosus worden voorgesteld, is Isotta verkleed als Walküre en Carlotta als Carmen. Aminta draagt een Barbie-ballerinapakje. Er is veel te zien en te beleven en een toeschouwer die de Duitse boventitels nodig heeft om alles bij te houden, komt ogen tekort.

Franz Hawlata vertolkte de rol van de cholerische admiraal. Het is, naast Ochs, één van zijn paraderollen aan het worden. Het is waarschijnlijk een wisselwerking: Hawlata kan Morosus zingen en dus wordt het werk tegenwoordig wat meer geprogrammeerd. Hij was zaterdag uitstekend op dreef. De rol is hem op het lijf geschreven en met name in de lyrische passages blijkt dat hij vocaal nog goed kan meekomen. In dat opzicht beviel hij mij meer dan in München.

Julia Bauer als Aminta deed haar faam als lichtvoetige coloratuursopraan alle eer aan. Haar Zerbinetta is om in te lijsten en ook met Aminta wist ze wel raad. Toch merkte ik dat zelfs bij deze wendbare zangeres de grenzen van het haalbare werden bereikt in de scène waarin ze – gespeeld – volledig door het lint gaat. Krijsend ruziemaken en mooi zingen gaan maar tot een bepaald punt samen. Maar dat komt voor rekening van Strauss en meer nog van Zweig met zijn teveel aan tekst.

De derde hoofdrol – de barbier Scheidebart – kwam voor rekening van Martijn Cornet, lid van het ensemble in Essen en behorend tot wat daar schertsend wordt aangeduid als de ‘holländische Maffia’. Hij kweet zich voortreffelijk van zijn taak; wel even in de problemen met een paar erg lage passages, maar verder uitstekend. Veel van zijn zing-zeg-tekst was teruggebracht tot gewoon spreken en dat maakte de invulling van deze rol minder geforceerd. Een mooi roldebuut.

Christina Clark (Isotta), Liliane de Sousa (Carlotta) en Marie-Helen Joël (huishoudster) namen de overige vrouwenrollen voor hun rekening. Prima gezongen, al had Clark in haar voorstelbeurt wel moeite met de veelheid aan tekst. Niettemin was het zoals altijd een genoegen deze huissopraan aan het werk te zien.

Neef Henry werd vertolkt door de Australische tenor Michael Smallwood. Hij kwam met name goed tot zijn recht in de schitterende passage aan het einde van de tweede akte, wanneer hij zijn oom verzekert dat deze snel van de furie Timidia verlost zal zijn.

De Essener Philharmoniker stond onder leiding van Martyn Brabbins. Dirigent en orkest leverden een goede prestatie met het begeleiden van de heksenketel op het toneel.

Voor alle liefhebbers van Richard Strauss is deze voorstelling een absolute aanrader. Laat die kans niet lopen, het kan lang duren voordat dit werk weer eens zo dicht bij huis te zien is.

Zie voor meer informatie de website van het Aalto-Musiktheater.