De nachtegalen, zo heet de serie van de Rotterdamse Doelen met topnamen uit de vocale muziek. Thomas Hampson komt nog, net als Anne Sofie von Otter, en dinsdagavond openden Magdalena Kožená en Mitsuko Uchida. Een grote mezzosopraan en een eminente begeleidster, samen op het podium van een te grote zaal.

Mezzosopraan Magdalena Kožená en pianiste Mitsuko Uchida samen op één podium: dat kun je gerust een evenement noemen. Twee namen groot genoeg om ieder een flinke concertzaal te vullen, muzikaal en ook voor wat betreft kaartverkoop. Toch werkte dat niet helemaal zo uit dinsdagavond.

Bij het enige optreden van het duo op Nederlandse bodem waren de parterre en een klein stukje tribune van De Doelen bezet. In de Grote Zaal welteverstaan, want daar betraden de twee musiciennes het podium. Het licht dimde even, maar ging vrijwel meteen weer aan. Het bleef de rest van de avond op meeleessterkte. Op zich geen slecht idee, maar het bracht wel een kalige, kille sfeer in de matig bezette zaal, en die kilte ging, hoezeer de zangeres en haar begeleidster ook hun best deden, de rest van de avond niet meer weg.

Onverstandig vinden sommigen het om alle Gedichte der Königin Maria Stuart van Schumann op het programma te zetten. Liever los in een programma gezongen dan als cyclus. Ze zijn alle vijf even triestig, in mineur, en bieden vocaal niet veel breedte en hoogte. Maar ik was vooral erg benieuwd naar de uitvoering door Kožená. Ter voorbereiding beluisterde ik de vijf liederen nog even in een uitvoering door Régine Crespin (op YouTube te vinden). Melancholie, vertwijfeling: dat mag van mij veel en lang geserveerd worden.

Kožená opende met de cyclus, die wellicht op een andere plaats in het programma wat meer tot zijn recht zou zijn gekomen. Haar stem was nog niet helemaal warm, een paar keer schakelde ze wat lastig naar een ander register en het Duits had in de specifieke akoestiek van de Grote Zaal een wonderlijk effect. De klinkers straalden ver de zaal in, maar de medeklinkers (vooral s’en en g’s) vielen sissend naast haar op het podium.

De zangeres deed haar best, de pianiste was meer dan geconcentreerd en ook ik probeerde me open te stellen voor de fraaie Schumann-liederen. Maar het lukte niet, het raakte weinig, er kwam geen verhaal in de cyclus, het stroomde niet.

Magdalena Kožená, geciteerd in het programmaboekje, zegt dat haar stem in de loop der jaren rijker en donkerder is geworden en daarmee geschikter voor de liederen van Wolf met een wat lagere ligging. Voor haar recital koos ze dan ook elf Mörike-lieder, op tekst van de predikant/dichter en op muziek van Hugo Wolf, de man die zich liet inspireren door Wagner.

De serie begon niet heel overtuigend met het snelle en levendige ‘Begegnung’. Door de snelheid was het volledig onverstaanbaar, althans op de plek waar ik zat. Veel werk voor de pianiste in dit lied. Die zat geconcentreerd achter haar vleugel, de teksten soms onder het spelen meemimend.

‘Neue Liebe’ was langzamer, veel beter verstaanbaar en kwam goed tot zijn recht. Kožená toonde muzikaal en in haar houding meer expressie, ondanks het onbarmhartige licht in De Doelen, dat haar ogen in de schaduw zette.

Via de opgewektheid van ‘Elfenlied’ en een wat eenvormig gezongen ‘Verborgenheit’ kwam het duo bij het gedragen en indrukwekkende ‘Wo find ich Trost’. En al voor de pauze nam de mezzosopraan wraak op deze wat zuinige recensie met ‘Abschied’, over de journalist die van de trap wordt gegooid. Ik zeg de tekst maar na: “Ich habe die Ehr, Ihr Rezensent zu sein.”

Helemaal thuis was Kožená in de cyclus van na de pauze, Liefdesliederen van Dvořák, geschreven in haar moedertaal. Niet alleen was verstaanbaarheid hier, voor mij, geen thema, de zangeres kreeg ook wat leven en warmte in het haar omringende marmer. Haar klank was egaler, het geluid verdwaalde minder en Uchida, voor wie dit geen overbekend repertoire zal zijn, begeleidde losjes.

Het recital eindigde luchtig, met de Brettl-Lieder van Arnold Schönberg. De piano tingeltangelde op gepaste momenten, walste soms en ondersteunde het meest expressieve deel van het recital. Spreekstem en borststem waren meer te horen, een aangename afwisseling vormend met het toch wat eenzijdige geluid dat Kožená vanaf het podium produceerde.

Een grote, maar niet onbeperkte zangeres in een te grote zaal, een pianiste die ook als begeleidster haar superieure, bescheiden klanken uit de vleugel haalde en een publiek dat enthousiast reageerde en daar met een lied van Janáček voor werd beloond. Dat is de balans van een avond die een evenement had kunnen worden, maar daarvoor niet aan alle eisen voldeed.

Zie voor meer informatie over de volgende concerten in de serie De nachtegalen de website van De Doelen.