Dordrecht profiteert alweer een groot aantal jaren van de combinatie van het Energiehuis en theatermaker Cilia Hogerzeil met haar Muziektheater Hollands Diep. Ook de nieuwe voorstelling, Gilgamesj.Superheld!, doet het uitstekend in de multifunctionele zaal in het Dordtse cultuurgebouw. Het oude heldenepos werd muziektheater voor jong en oud.

Er is veel gebeurd sinds De Waterman (2009), die werd gespeeld in het toen met veel moeite als theater ingerichte Energiehuis. De huidige Hollands Diep-productie wordt geproduceerd in hetzelfde, inmiddels verbouwde en voor allerlei vormen van theater en muziek geschikt gemaakte pand. De laatste zes jaar bracht Hollands Diep meestal helemaal nieuw repertoire, zoals De Stilte van Saar en Klaagliedjes. Een enkele keer bracht men bestaande Bach of een bewerking van een complete opera, zoals Boris Godoenov.

Cilia Hogerzeil heeft een enorm talent voor het bewerken van materiaal, het verzamelen van goede mensen voor tekst en muziek en het casten van zangers en spelers. Achter haar producties zit een intellectuele arbeid die in een lang en voor een kleine productiekern als Hollands Diep vermoedelijk niet al te makkelijk proces altijd tot verrassende voorstellingen leidt. Gilgamesj.Superheld! bewijst, met wat kleine aantekeningen, opnieuw die kwaliteit.

Speelse muziek

Het verhaal van Gilgamesj is ruim vierduizend jaar geleden vastgelegd op kleitabletten, in het stroomgebied van de Eufraat en de Tigris. Iemand heeft toen het verhaal opgetekend over ook nu nog universele thema’s als sterfelijkheid en vriendschap. Het werd ergens halverwege de jaren zestig op een Turkse tekst tot opera gesmeed, maar meer opera is er tot nu toe niet van gemaakt.

Met de thema’s op de kleitabletten schreef Suzanne van Lohuizen een libretto en componeerden Oene van Geel en Jasper le Clercq muziek voor hun ensemble Zapp4 en drie vocale solisten. Het werd levendige, speelse muziek, waarvoor in de vocale partijen hoorbaar de meeste inspiratie was voor alt Carina Vinke, voor bas-bariton Maciej Straburzyński en met een wat moeizamere partituur voor bariton Jussi Lehtipuu.

Lehtipuu’s Gilgamesj heeft te lijden onder ’te veel tegelijkertijd’. Hij moet een jonge, krachtige Gilgamesj zijn. Daarvoor heeft hij stem en uiterlijk mee, maar in combinatie met acteren en zingen in een voor de Fin lastige taal, gaat hij soms in overdrive. Het wringt op momenten, bijvoorbeeld als de bariton de niet altijd even spannende tekst a capella zingt, in een soort ‘Sprechgesang’. Of als er wonderlijke muzikale bochtjes in de partij zitten, die Lehtipuu dan ook nog met onhandige accenten in het Nederlands brengt. Al is zijn scène met Enkidoe, als deze sterft, mooi gezongen en ontroerend gespeeld en daarmee één van de hoogtepunten van de voorstelling.

Librettiste Van Lohuizen heeft veel ervaring met het schrijven voor jeugdtheater en die ervaring klinkt door in de teksten. “Mijn vriend, wat klets je nu voor onzin”, is wat mij betreft geen zin voor volwassen muziektheater.

Maciej Straburzyński is overtuigend als de exotische Enkidoe en de enge Schorpioenman. Zijn Nederlands is ruim voldoende en hij heeft vocaal en als acteur een indrukwekkende aanwezigheid.

Dat geldt nog meer voor Carina Vinke. Voor haar schreven de componisten mooie en spannende muziek, daarbij het meest duidelijk refererend aan het klassieke operarepertoire dat Vinke moeiteloos en met soms wat ironie beheerst. Ze speelt haar rollen, met name die van de godin Isjtar, met schwung en een licht superieure lach.

Eigen signatuur

Het strijkkwartet Zapp4 leverde niet alleen de twee componisten, ze voeren als viertal ook de energieke compositie uit. De drie heren en een dame zijn niet te beroerd om te zingen of even een monster tot leven te wekken, en hier en daar bespelen ze een trom of ander slaginstrument. Hun begeleiding is vol, soms jazzy of met popinvloeden, en leunt op een heel goed gelukte, gedoseerde ‘strijkkwartetterigheid’. De compositie is bovendien voortdurend in balans met de zangers.

Het decor, vol vondsten, biedt de achtergrond voor de voorstelling. Zeker de manier waarop het volk van het land Oeroek wordt gerepresenteerd en de Noach-achtige overstromingsscène zijn uiterst origineel. Van eenzelfde kwaliteit zijn de prachtige kostuums.

Het verhaal van Gilgamesj.Superheld! was er al vierduizend jaar. De vertaling ervan naar een mooie, voor veel mensen (volgens de makers vanaf een jaar of 8) aantrekkelijke voorstelling, is de verdienste van regisseur Hogerzeil. Met een heel eigen signatuur, waar lastig een vinger achter te krijgen is, kiest ze bij het vertellen van het verhaal voor intelligente, dramatische en theatrale oplossingen die nooit makkelijk of ‘showy’ zijn. Het leidt in dit geval tot een heel aantrekkelijke voorstelling voor een breed publiek.

Zie voor meer informatie over Gilgamesj. Superheld! de website van Muziektheater Hollands Diep.