Westbroek schittert als Elisabeth
Eva-Maria Westbroek liet afgelopen zaterdag voor de hele wereld zien wat een geweldige Elisabeth ze in huis heeft. De Nederlandse sopraan was één van de vele zangkanonnen die in de Live in HD-serie van de Metropolitan Opera Wagners opera Tannhäuser uitvoerden.
Tannhäuser was de derde titel van het internationale bioscoopseizoen van de Metropolitan Opera, en de enige Wagner die dit seizoen te zien is.
Het contrast met de recente Tannhäuser bij Opera Vlaanderen had niet groter kunnen zijn. De Met koestert nog steeds de productie uit 1977 van Otto Schenk, die zoals bekend van elk werk een museumstuk maakt.
Het letterlijk volgen van alle oorspronkelijke regieaanwijzingen in een libretto heeft natuurlijk zijn verdienste en is op zijn tijd ook wel aardig. Maar zeker bij Wagner, het werkgebied waar het regietheater zo ongeveer zijn oorsprong heeft, oogt het wel onwennig. Al die middeleeuwse kleding… Heel mooi, maar tijdens de ‘Einzug der Gäste’ begon de ‘Klamottenparade’ toch een beetje op mijn zenuwen te werken.
Over Schenks Meistersinger was ik beter te spreken, juist omdat door zijn aanpak de opera volledig werd gedepolitiseerd. Dat heeft het werk nog steeds hard nodig, vandaar dat een kostuumdrama oude stijl daar een zekere meerwaarde heeft. Bij Tannhäuser echter duidt het op een krampachtige poging om de tijd stil te zetten. In vrijwel alle opzichten beviel Bieito’s versie van het werk mij meer.
De uitvoering uit de Met was verder van grote klasse, met kanonnen als Westbroek, Botha, Groissböck en Mattei in de cast. Er werd door alle protagonisten braaf geacteerd, zelfs door Botha. Eigenlijk zijn de meeste Wagner-zangers tegenwoordig ‘overqualified’ op het punt van acteerervaring waar het de bescheiden eisen van Schenk betreft.
Het meest overtuigend qua acteren was Eva-Maria Westbroek, die aan het begin van de tweede akte heel mooi een onzeker en verliefd meisje wist neer te zetten en de toenemende vertwijfeling tijdens de zangwedstrijd goed wist weer te geven. In ‘Dich teure Halle’ beluisterde ik bij haar wat veel vibrato, maar later werd dat minder. En eenmaal opgewarmd zette Westbroek een sublieme Elisabeth neer.
Tegenspeler Johan Botha liet zich ook niet onbetuigd. Geweldig bij stem van begin tot eind liet hij mij zijn gebrek aan mobiliteit geheel vergeten.
Günther Groissböck, in Amsterdam bekend van zijn Heinrich in Lohengrin, vertolkte Landgraf Hermann. Altijd een genoegen om deze man aan het werk te zien en te horen zingen.
Wolfram was in handen van Peter Mattei, een krachtige bariton die geknipt is voor de rol van Heinrichs concurrent in de liefde – toch altijd iemand die een beetje in de schaduw blijft staan. Het ontbreken van Walther maakte zijn aandeel in de zangwedstrijd en in het daaropvolgende gekrakeel extra prominent.
De Venus van Michelle DeYoung was bedrijfszeker: alle noten waren er, maar het klonk niet erg boeiend en was nauwelijks verstaanbaar. Haar scène met Heinrich duurt betrekkelijk lang en gaf weinig acteerwerk te zien, wat haar natuurlijk ook niet hielp.
Uiteraard was er een heus ballet in de Venusgrot, maar hoewel het fraai was om te zien, werd het na verloop van tijd wat eentonig. Het bleef steken in een vrij beperkt aantal bewegingen. De lengte hielp ook niet: Wagner laat het orkest te lang spelen om in een ballet de spanning te kunnen vasthouden.
James Levine gaf leiding aan het geheel, en met verve. Al met al een heel mooie avond.
De auteur
62Reacties
Jammer dat de recensent kiest voor zo´n chauvinistische insteek. De kop ´Westbroek schittert als Elisabeth´ zorgt misschien voor een lekker oranje-gevoel, maar doet de voorstelling geen recht. Botha was toch echt de ster van de avond (met als hoogtepunt de derde akte). Westbroek acteerde inderdaad zeer overtuigend (af en toe op het randje van overacting), maar haar vocale bijdrage maakte (althans op mij) minder indruk.
Overigens riep de productie van Otto Schenk vooral herinneringen op aan B-films uit de jaren´70. Het gebeurt me niet vaak, maar nu was er echt verlangen naar een modernere uitvoering.
De enscenering in de geest van Wagner stoorde me geen moment, dit in tegenstelling tot de onlangs op Mezzo uitgezonden qua aankleding gemoderniseerde opvoering van regisseuse Sasha Waltz uit Berlijn. Met name de daar vrijwel continu rond de zangers bewegende dansers bedierven veel van mijn kijk- en daarmee ook luisterplezier. Wat me afgelopen zaterdag in Pathé Buitenhof in Den Haag wel stoorde was – net op enkele verstilde momenten in de 2e en 3e akte – de geluidsoverlast uit een naburige zaal. Hopelijk kan dit in de toekomst worden voorkomen.
Wat een fantastische avond heb ik gehad! Er waren problemen in Rotterdam met de ondertitels in de de 1e akte (afwezig) en het geluid (te hard) maar dat was met de 2e akte weer goed. Pathé maakte in de pauze excuses en bood iedereen een gratis kaartje voor een andere opera avond naar keuze aan. Sympathiek!
De regie was voor mij een verademing. Eindelijk een enscenering van een opera zoals het bedoeld is en waar je geen inleiding, handleiding of interview met de regisseur voor nodig hebt om het te kunnen volgen. James Levine lijkt een zielig hoopje mens maar weet magistrale klanken uit het het orkest te toveren. Die geweldig lange ouverture deed me al zo dromen…
Michelle DeYoung was een krachtige en listige Venus, wellicht wat eendimensionaal. Eva-Maria Westbroek wist prachtig Elisabeth uit te beelden. Ik raakte echt begaan met haar. Johan Botha heeft een ietwat nasale stem die in de eerste akte (toen het geluid ook te hard stond) niet altijd even prettig was maar wel overtuigend. Peter Mattei zingt zo makkelijk en heeft zo’n prachtige dictie dat hij ook zonder ondertitels probleemloos is te verstaan.
Wat ik Wagner nog zou willen vragen: waarom is Tannhäuser toch ooit weggelopen van Elisabeth en in die Venusberg terecht gekomen?
Misschien was het contrast te groot. Ik had een paar dagen eerder enorm genoten van ‘Marieke in de tuin der lusten’ van Opera2day. Innovatieve opera anno 2015. Prachtige voorstelling. En dan zo’n stap terug in de tijd …. wat me overigens verbaasde was de slechte verstaanbaarheid. Ik ben in Duitsland opgegroeid maar kon bijna geen woord verstaan.
@Onno: die verstaanbaarheid (of het gebrek daaraan) kan ook een gevolg zijn van de geluidskwaliteit in de bioscoop. Die is niet overal even operavriendelijk namelijk.Een volume dat net iets te hard staat, werkt vaak al funest.
Ik heb zaterdag de opera in CineMec Ede gehoord en geen last van de buren gehad zoals de heer Roetman in Rotterdam meemaakte. Zelfs van de enorme toestroom van honderden Bondfans was niets te merken. De bediening in de pauze verliep voor de tientallen operafans gesmeerd.
Ook in Ede was er even geen ondertiteling. Toen ik het koor drie keer zonder ondertitels ‘Naht euch dem Strande’ had horen zingen, ben ik naar de floormanager gestapt en hem naar de Engelse ondertiteling gevraagd. Hij heeft toen in luttele seconden de ondertiteling in werking gesteld. Dat had verder niets met New York te maken.
Jammer trouwens dat de recensent van Place de l’Opera het oeuvre van Otto Schenk zo denigrerend beschrijft. Echt kwetsend en weinig empatisch.
Voor mij was Peter Mattei de fraaiste stem van de avond. Hoe indrukwekkend het aandeel van Westbroek en Botha ook was.
In de recensie kan ik mij in belangrijke mate vinden. Ook ik vond de enscenering wat bejaard ogen: 38 jaar is ook niet niks! Hoe fraai ik de vertolking van Eva-Maria Westbroek als geheel ook vond, toch heb ik, m.n. bij het begin van “Dich teure Halle…” ëven teruggedacht aan de discussie op o.m. Parterre Box over haar vibrato resp. wobble. Ik maak me daar een beetje zorgen over. Johan Botha heeft zijn fysiek wel erg tegen, maar vocaal vond ik hem schitterend. Peter Mattei was zonder meer fantastisch. Een uitgave op DVD/BD zit er waarschijnlijk niet in, want – net als die van “Francesca da Rimini” – is deze enscenering lang geleden – uiteraard met andere uitvoerenden – al eens uitgebracht.
Het was een prachtige avond in de Amsterdamse Tuschinski. Geen last van de buren, geen probleem met de ondertiteling en prima geluid. Gewoon een klasse bioscoop. En wat is het heerlijk om weer eens een traditionele productie met hele grote zangers te zien. Westbroek evenaart Brouwenstijn met gemak als Elisabeth en Johan Botha is de absolute top als Tannhäuser en heeft nog voldoende reserve om de Romererzählung tot een schitterend einde te brengen. Een mooiere Abenstern als die van Peter Mattei is nauwelijks denkbaar. Als trouwe bezoeker van alle voorstellingen van DNO kom ik er steeds meer achter, dat de producties aldaar langzamerhand een beetje vervelend worden door alle rariteiten die ons door de strot geduwd worden. Een beetje minder kalashnikovs zou best prettig zijn en dan hoeven we heus niet terug naar een bijna 40 jaar oude Tannhäuser!
Ik was afgelopen zaterdag in Salzburg. Gelukkig kun je daar ook goed in de bioscoop terecht. Ik had een prima avond en ben als hele jonge zangeres juist gek op de “oude” producties. Ik vond Botha’s stem zeer onaangenaam, wat me overigens verbaasde want ik heb hem vaker gehoord en vond het altijd prettig. Westbroek vond ik mooi klinken, maar haar vibrato en vooral haar trillende kaak vielen me erg op. DeYoung vond ik en niet mooi klinken en onverstaanbaar, dat lag zeker niet aan het bioscoopgeluid want genoeg zangers waren heel goed te verstaan. En tsja: Mattei en Groissböck zijn gewoon genieten! Al met al gemengde gevoelens na afloop.
@Leen In de regie van Bieito bij de Vlaamse Opera werd heel goed het contrast van de hypocrisie, en de geritualiseerde benauwde en sexueel onderdrukte gemeenschap van de Wartburg tegenover de echtheid, de natuurlijke staat van de Venusberg geplaatst . Ik vond het zeer overtuigend (sterker nog: ik had het me nog nooit zo gerealiseerd) en kan me dus voorstellen dat Tannhäuser voor de Venusberg koos. Elisabeth was in de Vlaamse productie ook geen kuise vrouw, maar een vrouw met sterke sexuele verlangens, die ze in deze ongezonde gemeenschap niet kwijt kon (al stortte de hele Wartburg gemeenschap zich min op meer op haar).
@Leen: volgens de Tannhaeusersage van de romantische schrijver Ludwig Bechstein, het verhaal dat Wagner voor zijn opera gebruikte, was er voor de ridderlijke minstreel geen reden om de Venusberg op te zoeken en Elisabeth te verlaten. Hij raakte tijdens zijn omzwervingen (een minstreel is nu eenmaal vaak on the road) in de buurt van de Hoerselberg (Hoerseelenberg) ondanks de waarschuwingen van de trouwe Ekhardt in Venus’netten verstrikt. Niets meer en niets minder, aldus Bechstein.
Dat de Wartburg een seksueel onderdrukte gemeenschap geweest zou zijn, is een eigentijdse draai van regisseur Bieito om een in zijn ogen gedateerd verhaal een beetje extra sensatie/perspectief mee te geven.
Liefde kent verschillende aspecten. Een niet ongebruikelijke indeling is die in Eros, Philia en Agape. Voor Eros moet je niet aan het Thüringer hof zijn. Dat blijkt duidelijk uit de wijze waarop zowel Wolfram als Walther de liefde bezingen en de wijze waarop zowel de gemeenschap als de paus reageren als duidelijk wordt dat Heinrich zich met niet slechts met Philia en Agape wenste te behelpen. Dat Schenk dit niet belicht heeft van doen met zijn manier van werken. En hoezeer Bieito soms ver gaat in zijn hang naar extremen, in de Vlaamse productie was daarvan geen sprake.
@Loesje: dank voor de uiteenzetting. Schenks manier van werken heeft zeker ook met respect voor het tekstboek te maken. Overigens, zoals Peter Franken in zijn recensie opmerkte: Walther hebben we zaterdag niet gehoord of gezien, dus ook zijn reflectie op (verheven) liefde is me ontgaan. Wolfram bezingt tijdens de wedstrijd in aanbidding de vrouwelijke schoonheid en deugdzaamheid.
Frankens constatering ‘Wagner laat het orkest te lang spelen etc.’ zou iedere choreograaf trouwens als een regelrechte uitdaging moeten zien. Dat het later voor Parijs ingevoegde Venusberg Bacchanaal de aandacht moeilijk vasthoudt zal zeker ook te maken hebben met het gegeven dat Wagner zijn operabezoekers, voordat er ook maar een noot gezongen is, eerst op twintig minuten ballet trakteert.
een vibrato is GEEN wobble. EMW heeft nu dus een wobble…pijnlijk gevolg van teveel fanciullas I guess
@Maarten-Jan: het mag zo zijn regisseur Bieito een in zijn ogen gedateerd verhaal een beetje extra sensatie/perspectief tracht mee te geven, zijn aanpak maakt het einde wel logischer. Want als de Venusberg inderdaad ´alleen´ voor eros staat, dan is de boodschap van Wagner dus dat er in het leven geen plaats is voor eros (de Venusberg. Dat kan toch niet de bedoeling zijn… Zelf vind ik het einde trouwens nog het best te begrijpen vanuit de tegenstelling trouw (Elisabeth)/de verleiding van de ontrouw (Venus).
Ik vind het niet leuk zoals hier over Eva geoordeeld wordt.
Zangers zoals zij reizen van hot naar her en zingen veel zware partijen achter elkaar. Dat is vaak niet hun keuze maar de planning van het management.
Als een stem en/of een lijf te vermoeid raakt kan een wat groter vibrato dan normaal ontstaan.
Het is vast weer over als ze even rust heeft gehad.
Mevrouw Göetjes, ik help het u hopen. U kunt het wel niet leuk vinden, maar feiten zijn feiten. Ik heb trouwens geschreven, dat ik mij over haar vibrato “een beetje zorgen” maakte. Zangers doen er, denk ik, verstandig aan zich niet te zeer door managers te laten leiden. Die hebben zo hun eigen belangen en die lopen, zoals u ongetwijfeld weet, niet altijd parallel met die van zangers.
Meneer de Haan, ik wil U niet beledigen, maar zo gaat het gewoon niet in de operawereld.
Of je gaat mee met wat de manager regelt of je ligt er uit….
Misschien dat de zanger vroeger meer te zeggen had in het geheel, maar die tijden zijn veranderd.
Of je hebt gewoon de verkeerde manager en moet eens beginnen je verstand te gebruiken.
Ik lach mij altijd een kriek als er nog mensen blijken te bestaan die Bieito serieus nemen, en er ook nog enkele quasi-diepzinnige overpeinzingen bij serveren. De schellen zullen een keer vrolijk klaterend van de ogen vallen. Aan de andere kant maak ik mij wel dagelijks ernstige zorgen over de seksueel onderdrukte gemeenschap van de Wartburg. Ik krijg er een wobble van in mijn keel!
Mevrouw Göetjes, ik refereerde slechts aan wat ik daar zo nu en dan over heb gelezen.
@Olivier: keine Sorgen, sagt Frau Venus, bei mir im Venusberg gibt es die geniessvolle Heilung;)
Het lijkt mij dat Eva juist veel rust heeft gehad deze zomer door het uitvallen van haar Isolde in Bayreuth. Dat scheelt al gauw twee maanden zwaar werk.
Mevrouw Julia en mevrouw Loesje zijn insiders?
Wat is de definitie van `wobble` eigenlijk?
`Vibrato` heb ik altijd als een `verticale` (toon)fluctuatie opgevat en `tremolo` als een `lineaire` (ademproductie)fluctuatie. Een zangdocent aan een conservatorium zei me eens dat er geen verschil bestaat tussen beide begrippen. `Wobble` heb ik voor mezelf altijd als tremolo beschouwd. Ik ben maar een geïnteresseerde leek, kan iemand me wijzer maken in dezen?
@heer Kersten: op dit forum is het begrip wobble op 25 juni jl. door mij omschreven. Daarop volgde nog een uitleg door Pieter K. de Haan. Kwestie van even terugzoeken.
Ik dek mij vast in. Denk vooral niet, dat ik mij als een deskundige beschouw. Misschien kan mevrouw Göetjes hier wat verstandigs over zeggen.
Dank voor reactie.
En waar valt `wapperen` onder te rangschikken?
B.v.d.!
@heer Kersten: waar haalt u het woord wapperen vandaan? Volgens mij wordt het in deze discussie niet gebruikt.
Dat heb ik me ook afgevraagd, maar ja, er worden op deze site wel vaker dingen geciteerd, die nooit geschreven zijn: moet allemaal kunnen blijkbaar.
Los van de vraag of ‘wapperen’ eerder is genoemd is het een term die wel eens gehoord wordt, zo hier en daar. In mijn beleving wordt er ongecontroleerd vibrato mee bedoeld, eigenlijk dus vergelijkbaar met wobble.
Of Eva’s vermeende stemproblemen het gevolg zijn van overbelasting of gebrek aan rust is moeilijk te beoordelen voor een buitenstaander. Dat kan zij natuurlijk alleen maar zelf. Feit is dat blijkens haar website er 4 losse concerten zijn afgewerkt in de periode tussen 8 mei en 8 oktober. Drie daarvan in Amsterdam. De vierde op 1 augustus in Italië. Het lijkt mij toe dat een dergelijk werkschema niet op overbelasting duidt.
Voor de taalpuristen onder ons: wobble is geen bestaand Nederlands woord. Het wordt bijvoorbeeld niet genoemd in de spellingwijzer Onze Taal of in de DvD. EMW heeft dus mogelijk last van een stemaandoening die in het Nederlands niet bestaat. Er is (althans voor zover mij bekend) ook geen Nederlands synoniem voor. Dat Wobble een illegaal Engels leenwoord is ligt voor de hand, hoewel in het Nederlands wobbelen (onbalans in een fiets of motorfiets) wel voorkomt.
Jammer dat de DvD en de Spellingwijzer net zijn vernieuwd, anders had wobble wellicht toegevoegd kunnen worden.
Wobble komt (voort?) uit het boek dat Elisabeth Schwarzkopf over haar man Walter Legge heeft geschreven. Daarin beschrijft ze hoe haar man in zijn jonge jaren soms klaagde over de wobble van zangers.
Heb het boek 25 jaar geleden geleden gelEn, dus vraag me niet naar het precieze citaat 😉
Net als iedere andere serieuze zanger komt Eva-Maria Westbroek ingezongen het toneel op, maar Wagner zadelt Elisabeth in Tannhäuser met een groot probleem op, door van haar te verlangen in “Dich teure Halle” meteen voluit te gaan. Geen recitatief om even de zenuwen tot bedaren te brengen, maar gewoon zingen die overbekende aria voor een volle Metropolitan en duizenden in de wereld in de bioscopen. Iedereen die de voorstelling gezien en gehoord heeft zal moeten beamen, dat de lichte onzekerheid, want meer was het niet, verder in die hele lange zware 2e akte helemaal verdwenen was. Haar gebed in 3 was van een ongekende schoonheid zonder tremolo’s, wobbels en vibrato’s. Zo ontroerend hoor je het zelden. Grote klasse hoor onze Eva-Maria.
Helemaal gelijk Hans!
En voor de goede orde of het nou een vibrato is of een wobble, het is géén stemprobleem!
Voor mij bestaan er 2 foute vibrato’s:
1. door een overdruk op de stembanden
2. door een onderdruk op de stembanden
E.e.a. kan ontstaan door teveel drukken op de ademsteunspieren of juist te weinig ademsteun geven.
Verder kun je nog niet goed op je stembandsluiting zingen waardoor ahw. een stukje free-space ontstaat wat zijn eigen leven gaat leiden.
Een wobble ontstaat meestal als zangers/essen wat ouder zijn en veel zwaar vak gezongen hebben. De spieren die deze grote stemmen moeten ondersteunen raken – net als de rest van het lijf – wat ouder en minder flexibel waardoor ze de stem niet meer optimaal kunnen ondersteunen.
Als spieren gewoon te vermoeid zijn door teveel te doen en te weinig rust kunnen ze ook tijdelijk ’t even niet voldoende ondersteunen.
Mevrouw Loesje:
EMW heeft naast de concerten in Nederland dit nieuwe seizoen ook alweer een repetitie periode (=6 weken, 6 dagen per week van 10-13 en 18-22 uur) Otello + een aantal voorstellingen en een repetitie periode Tannhäuser + voorstellingen achter de kiezen…..
We zijn nu begin november, het seizoen begint eind augustus, in totaal dus een kleine 12 weken waarin zij 2 repetitie periodes (á 6 weken) en een x aantal voorstellingen heeft gezongen…..
Hoezo uitgerust?
O ja, en om misschien in de oren van andere mensen iets heel raars te zeggen.
Als een vrouw net ongesteld is geworden is haar lichaam ook tijdelijk even ‘verzwakt’ en kan het ook een oorzaak zijn van een tijdelijke wobble of vibrato.
Vroeger werden in de operahuizen van de zangeressen bijgehouden wie er wanneer ongesteld was, en die vrouwen mochten dan die week even niet zingen. Tegenwoordig draait ’t bedrijf gewoon door en moet je er maar mee dealen.
Net zoals veel vrouwen heel veel stemlast hebben van de overgang wanneer de hormonen op tilt gaan en de vrouwelijke hormonen er mee ophouden en de stem dus ook wat lager wordt, maar vooral alle kanten op schiet. Gelukkig komen veel zangeressen daarna ook wel weer terug, maar dat geldt niet voor iedereen.
Dank U wel ! En ik maar denken dat ik een tweede keer de baard in de keel kreeg.
Inderdaad, helemaal gelijk, Hans! Ik maakte me serieuze zorgen over Westbroeck na het lezen van een recentie in ‘Opéra Magazine’ over haar Desdemona in Peralada waar men het had over “…dans un état vocal réellement préoccupant…” Maar hier stond ze er vanaf haar entreearia helemaal en zong de hele rol werkelijk hemels mooi (tenminste gehoord vanuit mijn beperkte stemmenkennis-ik heb niets van wobbels of dergelijke gehoord). En daarbij was haar vertolking van de evolutie van het onbezorgde meisje tot de intens lijdende vrouw immens gevoelig en dramatisch weergegeven. Haar intense acteren was ook een verademing na het eerste bedrijf waar de personenregie (of het gebrek eraan!) toch begon te vervelen doordat noch Botha (ietwat onaangenaam geluid hoewel hij de rol tot het einde toe vrij impressionant kan uitzingen) noch Young (zowel vocaal als qua verschijning (!) toch ook wel indrukwekkend) echt kunnen acteren. Maar vanaf het tweede bedrijf stoorde de ‘conventionele’ enscenering me veel minder, grotendeels dus dankzij Westbroeck. De kostuums waren zelfs heel mooi en het geheel leek plots op zijn plaats te vallen. En in het derde bedrijf (toch ook een heel sfeervol decor) kwam de emotie tot een hoogtepunt. Westbroeck natuurlijk, wat een intensiteit in haar gebed – ze leek wel te huilen!. En de extatische stilte in de paar seconden daarachter!
En zelfs Botha leek warempel plots -naar zijn maatstaven- gemotiveerd en bracht een werkelijk dramatische Romerzählung (uiterst sarcastische veroordeling door de paus!).
Voeg daar dan de vocaal werkelijk prachtige en uiterst menselijke Wolfram van Peter Mattei (zijn liederen op de wedstrijd! zijn Abendster!) en het werd een onvergetelijke voorstelling, weliswaar in stijgende lijn.
En Groissböck zingt natuurlijk ook prachtig in een rol die bijna alleen een mooie stem behoeft.
Nog enkele punten ter afsluiting: Ik heb niets tegen die lange orchestrale inleiding waarin mooi de evolutie van Wagner tussen de twee versies te horen is: van de ouverture in nog ‘Dresdense’ stijl naar de Bachanale waarvan sommige passages helemaal aan Tristan en Götterdämmerung doen denken. Het ballet vond ik overigens best mooi om zien en goed passend in de rest van de ‘klassieke’ enscenering.
En jammer dat in het tweede bedrijf de ‘Parijse’ versie te consequent werd gevolgd. Zo werd het lied van Walther en één reactie van Tannhäuser weggelaten. Ten onrechte overigens want in de latere ‘Weense’ versie werden dezen in ere hersteld. Maar daardoor verloopt de dramatische progressie, die in de volledige versie zo mooi geleidelijk verloopt, te abrupt (men gaat dadelijk van Wolfram tot de reeds strijdvaardige BItterolf). Noteert dat men in de Vlaamse Opera ondanks het ‘Parijse’ eerste bedrijf WEL de volledige wedstrijd bracht.
Maar dus toch een prachtige voorstelling en zelfs ik vind het soms een verademing van een opera nog eens in zijn ‘klassieke’ kader te zien. Desondanks later meer over de toch wel boeiende produktie in de Vlaamse Opera…
Mooie recensie Stefan! Ik ben blij dat je weer terug bent!!
Dank U! Ik hoop dat ik het me niet zal beklagen…
Goed dat je weer present bent Stefan!
@Stefan, volgens mij kun je je ook goed vinden in hetgeen op blog.cinemec. nl te lezen valt.
Heb ik al eens gelezen; inderdaad mooi geschreven!
Sorry Basia, ik weet dat dit weer onderonsjes zijn… 😉
Er ist es! Er ist es!
Stefan! Stefan! Seh ich recht?
Bist du es wirklich? Kehrest in den Kreis zurück?
Oui! C’est moi! Je reviens!
Sur le seuil de la porte, je résistais encore…
Qu’importe d’ailleurs tout cela!
Me voici…
Schon wieder ein tête à tête. O namenlose Freude!
Met dank aan EMW`s verleidingskunst!
Wat een reacties allemaal! Deze voorstelling heeft nogal wat losgemaakt. Wij hadden een heerlijke avond. Af en toe een knal (of wat het ook was) uit de belendende zaal van Pathé Haarlem waar James Bond de wereld weer eens aan het redden was. Wanneer is die man daar nou nou eens een keer mee klaar? Maar dat terzijde. Ik heb genoten, wobbles of niet (ik had er geen erg in, eerlijk gezegd), en ik heb ook erg genoten van twee piepjonge bezoekers die ik in de pauze sprak en nog nooit bij een opera waren geweest, maar gewoon op zoek waren geweest naar een gezellig uitje voor de zaterdagavond en zo in Tannhäuser terecht gekomen waren. Ze vonden het geweldig.
Minpuntjes? Ach, dat gepluk aan de snaren van die harpen. Dat had wel iets komisch. Beter van niet.
@Kersten: euh… Wie is EMW?
Om nog even op de MET retransmissie terug te komen moet ik nog zeggen dat Susan Graham de gebruikelijke stijlvolle gastvrouw was en dat haar gesprekken met de zangers, waarbij oa een aantal vergelijkingen gemaakt werden met (hun) andere Wagnerrollen, een stuk minder banaal waren dan deze gesprekken inderdaad vaak zijn.
Sympathieke vrouw trouwens, ik heb vorig seizoen even met haar gesproken in de Singel in Antwerpen.
En ik ben toch wel benieuwd naar haar vertolking van gravin Geschwitz in de komende Lulu waarover ze ook uitvoerig sprak met de tittelrolvertolkster.
Bon, en dan nu over de Tannhäuser-produktie in de Vlaamse Opera.
Ter inleiding toch even zeggen dat ik een beetje mijn hart vasthield, omdat het enfant-terrible gehalte van Calixto Beito niet echt mijn ding is. Maar, deels opluchting, de schellen zijn nog niet helemaal van mijn ogen gevallen en het resultaat valt nog grotendeels mee, het theatrale behaalde het van het provocatieve.
Het enige wat ik zou kunnen verwijten is dat ik het misschien niet helemaal eens ben met zijn persoonlijke visie (hoewel…) en dat die visie er soms wel nogal overnadrukkelijk werd ingeramd.
Maar na de Parsifal in de Vlaamse Opera die me eigenlijk niet beviel en de Tristan die ik helemaal een ramp vond, was dit dus een hele verbetering.
Subiet meer details…
@Stefan: EMW is voor een aantal ‘intimi’ van Place de l’Opera de blijkbaar trendy benaming voor Eva-Maria Westbroek. Het bekt wat beter, zoals ze hier in Nederland wel zeggen. Vergelijk het maar met Edwin Rutten die op de nieuwe uitgave van Aangenaam Klassiek for Kids de jeugd met JSB (Johann Sebastian Bach) over de streep probeert te trekken in zijn enthousiaste presentatie van het Weihnachtsoratorium.
Ik ben het met je eens dat Susan Graham stijlvol bezig was. Tot het moment dat ze die belachelijke vraag aan Eva-Maria stelde om overeenkomsten te schetsen tussen Santuzza en Elisabeth. Verbouwereerd wist EMW niets anders te melden: ’tsja, het zijn allebei vrouwenrollen’. En toen waren we weer terug bij het prietpraat niveau van eerdere interviews tijdens Metvoorstellingen. In CineMec Ede zorgde het moment overigens voor een schaterlach in de zaal, wat op zich toch ook wel weer welkom was tijdens deze ‘gewichtige’ Wagneravond met zijn grote emoties.
Ben benieuwd wie Graham op 21 november (bijvoorbeeld over het lesbisch gehalte van haar rol) in Lulu gaat interviewen. Knuffelbeer Eric Owens misschien? Of Debby Voigt, met Renee Fleming ex aequo ’the Met’s sweetheart’?
In het eerste bedrijf viel dadelijk het plantaardige decor op. Een vriend die naast me zat maakte bezwaren tegen de boomstammen die naar beneden hingen. Ik dacht eerder aan de hangende tuinen van Babylon…
Het ‘ballet’ werd wel heel sober gehouden. Tannhäuser ligt te slapen en Venus dartelt heen en weer tussen de stammen en ‘knuffelt’ als een nieuwe Daphné de bladeren.
In de daaropvolgende scene tussen Venus en Tannhäuser waren de gestes soms nogal heu… explciet. Diezelfde vriend had het over een ‘verenging’ van het begrip ‘Venusgrot’ (Ikzelf zou zoiets natuurlijk nooit durven denken… 😉 )
Ausrine Stundyte (vorig seizoen nog geweldig als Chrysothemis) vond ik ietwat schreeuwerig van stem maar had wel een… présence als liefdesgodin.
Burkhard Fritz vond ik een imposante, dramatische Tannhäuser en zou ook goed tot het einde volhouden (toch altijd een prestatie).
De herder zag eruit als Roodkapje maar dan zonder het kapje en zong opvallend mooi.
De ontmoeting tussen Tannhäuser en de ridders gebeurt op een opvallende ‘macho’ manier. Er wordt veel getrokken en geduwd en gelachen. Ze zien hem duidelijk nog meer als een rivaal dan als een vriend. Dat ze zich op het einde van het bedrijf allemaal insmeren met bloed (?) vond ik het eerste ietwat ’te’…
Wordt vervolgd…
OPERA GAZET zag het zo: “Als geregelde bezoeker van de Staatsoper Stuttgart, weten we al lang dat Bieito stapelgek is en slechts sporadisch een visie heeft. Met het eerste tafereel van deze “Tannhäuser” weten we nu ook dat hij vervelend kan zijn. Venus moet de balletmuziek volledig voor haar rekening nemen door wat te kronkelen en hangende bomen te strelen. Daarna is het nog slechts een opeenvolging van choquerende en incoherente taferelen die de preutse inhoud van “Tannhäuser” moeten belachelijk maken.”
En weer komt de wijsheid uit België…
@Dongelmans:Eerst: Zo belachelijk vond ik die vergelijking tussen Elisabeth en Santuzza niet; het kan namelijk ook wijzen op een vergelijking tussen de vocale eisen van beide partijen en daar valt toch over te praten.
Vervolgens: ‘Debbie’ en Renée Fleming zijn niet alleen ‘sweethearts’ maar ook stijlvolle en sympathiek ogende dames en daardoor uiterst geschikt voor deze (ondankbare) taak…
En tenslotte (en vooral): Het is niet zozeer (hoezeer ook) de verleidingskunst van EMW die me er toe gebracht heeft de draad weer op te nemen maar die van Basia Jaworski (op facebook) (en deels ook van Leen Roetmans). Ze kan nogal overtuigend zijn…
Al vraag ik me af of ik er NU al geen spijt over heb.
Blijkbaar kan de Heer Olivier Keegel namelijk zelfs niet wachten tot het einde van mijn recentie over de Vlaamse Opera-Tannhäuser om op zijn gebruikelijk doch voorspelbaar schampere manier te reageren (op twee plaatsen zelfs!). Net als bij La Juive natuurlijk net nadat ik erover gerept heb.
En wat moet ik verstaan onder “En weer komt de wijsheid uit België”???
Desondanks zal ik in de boosheid volharden en voor de WEL geïnteresseerden mijn recentie afmaken. Ik vind het namelijk niet fraai halverwege met iets te stoppen. M’ispirerà il Signor!
En om dus, tegen beter weten in, door te gaan met mijn recentie:
In het tweede bedrijf zien we dus een klinisch wit decor. Het is duidelijk: de natuur heeft plaats gemaakt voor de cultuur. De natuurlijke gevoelens voor de ‘beschaving’. Hoewel dus…
Want het is duidelijk dat, waar het in een ‘normale’ enscenering gaat om een strenge veroordeling van de ‘losbandigheid’ van Tannhäuser door de maatschappij, hier vooral de hypocrisie van die maatschappij wordt benadrukt. Verbaal veroordelen ze dan wel het gedrag van Tannhäuser, maar het lijkt er (in deze enscenering) wel op dat ze zich door zijn provocatie eerder laten ophitsen dan verontwaardigen. Dit wordt dan wel nogal overnadrukkelijk voorgesteld. Elisabeth, die hem wil verdedigen wordt de rest van het bedrijf met veel geweld in bedwang gehouden (wordt hier zelfs een verkrachting gesuggereerd?). De Landgraf gaat ook (natuurlijk 🙂 ) al heel intiem met zijn nicht om. En op het einde wordt er (met veel lawaai) met takken geslagen. Duidelijk een uit de bol geslagen, oversexte maatschappij. En zelfs voor mij een beetje ’te’.
Elisabeth wordt trouwens van in begin niet als een halve heilige voorgesteld, maar evenals Venus als een een vrouw met de nodige sexuele verlangens. Waardoor het contrast tussen beide wel deels wegvalt, maar waardoor het personnage wel menselijker wordt…
Vocaal werd ik wel (heel) aangenaam verrast. Ik had eigenlijk liever Annette Dasch gehad vanwege haar uitstraling en omdat ik het nadien nog graag eens met haar over onze ontmoeting in Bayreuth gehad had. Ik had echter de ‘andere’ Elisabeth, Liene Kinca en dat was voor mij een ware revelatie! Wat een prachtige stem, wat een présence, meteen vanaf haar entreearia! Dit was even goed zo niet, puur vocaal, NOG beter dan Westbroeck (wat niet weinig zeggen is!)
Ook de andere Minnesänger, Daniel Schmtzhard (Wolfram) en Adam Smith (Walther) deden het meer dan behoorlijk. En Ante Jerkunica was na zijn prachtige Sarastro (deels in bad, remember…)de sonore Landgraf die iedereen verwachtte.
Wordt dusn -toch- nog vervolgd…
@ Stefan: op EMW kwam de vraag blijkbaar wel als belachelijk – in ieder geval overrompelend – over want zij gaf een misschien komisch bedoeld, niets zeggend antwoord. Ik vraag me trouwens ook af of het handig is direct na de enerverende momenten op het podium de artiesten meteen een microfoon onder de neus te duwen en ze met allerlei diepte-vragen te bestoken. Ik sprak drie maanden geleden in New York met de heer Principe die de interviews voorbereidt. Die gaf echter geen uitsluitsel op de vraag of de sterren weten welke vragen er in de pauze afgevuurd zullen worden.
Ik heb me trouwens niet over die (vermeende) verleidingskunsten van EMW uitgelaten, dat was mevrouw Kersten.
Ben ondertussen zeer benieuwd naar het vervolg van je Tannhaeuser reflecties.
@Dongelmans: Juist, sorry, dat onderdeel is dan niet tegen U maar tegen mevr Kestens. En bedankt voor de belangstelling!
In het derde bedrijf is de wanhoop van Elisabeth intussen zo groot geworden dat ze zich tweemaal (!) bijna door wolfram laat wurgen (!), waarbij de eerste keer veel weg heeft van wurgsex (!).
Dat was er voor toch ook weer over! Verder bracht Kinca een heel ontroerend gebed en Schmutzhard een hele mooie Abendster. En Burkhard Fritz een heel dramatische Romerzâhlung (nog een stuk dramatischer dan Botha).
En verder leek Wolfram even (zo al niet meer) gefascineerd door Venus dan Tannhäuser. En de enscenering eindigt met het Danteske beeld van het koor dat als dieren op handen en voeten aangekropen komt, in aanbidding voor de tot het einde aanwezige Venus, Wolfram strekt zelfs zijn armen naar haar uit, terwijl Tannhâuser (ook nog levend) er wanhopig bijzit. Het is duidelijk, niet het goed fatsoen heeft gezegevierd maar de macht van Venus! Misschien kan net alleen Tannhäuser er zich aan ontrekken, zo is het offer van Elisabeth toch nog voor iets goed geweest. Hypocrisie alom dus waarbij de realiteit op de scene voortdurend de moraliteiten in de tekst tegenspreken. Dat is op zich wel een interessant uitgangspunt (natuurlijk op voorhand al te veroordelen door alle tegenstanders van regietheater) maar had er misschien iets mee gewonnen als het soms iets minder nadrukkelijk gegeven was.
Wagner zou waarschijnlijk tevreden geweest zijn met de produktie in de MET (in zijn tijd werd er gemiddeld vast niet beter geacteerd door de zangers!). Bij de produktie van de Vlaamse Opera zou hij vast of en toe met de ogen geknipperd hebben maar misschien toch wel deels met het standpunt eens geweest zijn en geïmponeerd zijn geweest door de toch wel dramatische kwaliteiten. Wie weet? Laten we duidelijk zijn: ik vind dat beide soorten ensceneringen moeten blijven kunnen. Godzijdank de wereld waarin we beide (zo kort na mekaar) kunnen krijgen!
En met deze wijsheid uit Belgie sluit ik af. En om met Heliane (ge weet wel, die van das Wunder) “Und jetzt, töte mich!”
Ik kan me heel goed voorstellen dat Eva even met een mond vol tanden stond bij de vraag over de vergelijking van Elisabeth met Santuzza…
Nog los van de ietwat bijzondere vraag, Elisabeth en Santuzza zijn helemaal niet te vergelijken, noch als personage noch vocaal, is het voor mensen die net van de bühne komen (of bv. voor hun optreden) heel erg storend voor de concentratie om nog even een “zo leuk voor het publiek” intervieuwtje te doen. Het brengt je uit je concentratie en focus en het rooft je van je wel verdiende kop koffie in de pauze….(de pauze is al om als jij pas in de kleedkamer aankomt…) en het brengt, zo beschouwd, eigenlijk de kwaliteit van de voorstelling in gevaar….
Alles om het voor het publiek “zo leuk” te maken….
Ja Wiebke, dat risico is inderdaad aanwezig. Gelukkig is het incasseringsvermogen van de Metvedetten van dien aard dat tot op heden iedere ondervraagde solist ook na pauzes heeft kunnen tekenen voor top-uitvoeringen.
Zeker Maarten-Jan….maar de vraag is of we ze niet beter die kop koffie of dat banaantje in de pauze moeten gunnen…
@Wiebke Goetjes: Ik weet het, wie ben ik om U in die materie tegen te spreken maar volgens mijn uiterst bscheiden mening kan men altijd 2 rollen voor min of meer dezelfde stemsoort met elkaar vergelijken. En kan ik me toch moeilijk voorstellen dat het beslissend de zangers (en de voorstelling) zal storen van hen bij EEN voortelling even 5 minuten te storen… Maar nogmaals, dat zult U wel best weten, zeker…