De première afgelopen zaterdag van Richard Strauss’ Ariadne auf Naxos, een nieuwe productie van De Nederlandse Reisopera, was een doorslaand succes. Eens te meer laat het gezelschap blijken ook met bescheiden middelen op een hoog niveau te kunnen acteren. De bezuiniging zit duidelijk in de kwantiteit, de kwaliteit blijft hoog.

Ariadne auf Naxos gaat over een feestje ten huize van ‘de rijkste man van Wenen’, waarvoor een stukje muziek is besteld om de gasten te vermaken tussen het diner en een afsluitende vuurwerkshow. Dat stukje muziek is een opera seria getiteld Ariadne auf Naxos en de componist in kwestie kan van het uit te keren honorarium wel weer een halfjaar rondkomen. Wat hij onvoldoende beseft, is dat hij samen met de geleverde muzieknoten zijn artistieke vrijheid heeft verkocht. Dat wordt pijnlijk duidelijk als blijkt dat hij het toneel moet delen met een ‘vaudeville troupe’, omdat het anders te saai wordt.

Een kleine vergelijking is hier wellicht op zijn plaats. Een goede kok werkt niet met een kookboek, maar creëert zijn eigen gerechten, hij is een artiest. Toch vindt men het heel gewoon dat zo iemand in loondienst is en op commando presteert. Zeker als je het relateert aan de achttiende eeuw met de adel als werkgever. In die context moet ook de status van een huiscomponist worden gezien. Hij creëert op bestelling, net als zijn collega in de keuken.

Voor een burger die het tot edelman heeft geschopt, is het van belang dat hij doet zoals zijn ‘collega’s’ doen. Afgezien daarvan zal hij sowieso weinig belangstelling hebben voor serieuze muziek, laat staan een opera met een klassiek thema. Zijn leermeester in adellijke gebruiken, die in De bourgeois als edelman te zien is, zal wel geadviseerd hebben om een variétégezelschap in te huren, opdat zijn meester en diens gasten zich niet al te zeer zullen vervelen.

Schitterende theateravond

Regisseur Laurence Dale, vorig seizoen bij de Reisopera verantwoordelijk voor een succesvolle Madama Butterfly, laat Strauss’ meesterwerk voor zichzelf spreken en dat is een verstandige keuze. Het werk biedt voldoende aanknopingspunten om zonder ‘concept’ een schitterende theateravond te kunnen realiseren.

Gary McCann was verantwoordelijk voor zowel het decor als de kostuums. Hij ontwierp een strak vormgeven kiosk met stilistische accenten van een Griekse tempel. Daarin staat een aantal fraai vormgegeven grote beelden in Griekse stijl.

Na de pauze hebben de beelden plaatsgemaakt voor een lage rots die Ariadnes eiland symboliseert. Videobeelden op de achtergrond zorgen voor bijpassende impressies: een baai met kabbelend water, storm, vuur en aan het einde natuurlijk vuurwerk. Tekst en videobeeld liepen voorbeeldig met elkaar in de pas, compliment!

De kostumering bleek goed afgestemd op de verschillende personages. Ariadne en haar drie nimfen – Najade, Dryade en Echo – zijn in stemmige Victoriaanse jurken gehuld, Zerbinetta in een frivool jurkje dat in eerste aanleg bedoeld is om haar benen te laten zien, Bacchus in een rood kostuum met overdreven krullerige pruik, de componist in een stemmig donker pak. Over elk detail was nagedacht.

Behalve een paar figurerende feestgangers was verder een viertal dansers aan de cast toegevoegd. Wat je daarvan kunt vinden, is een kwestie van smaak. Persoonlijk ben ik er geen voorstander van, zeker als er geen grote gaten in de reguliere handeling vallen, maar in dit geval pakte het goed uit.

Excellente Karin Strobos

Karin Strobos excelleerde als de gefrustreerde componist die zich laat lijmen door een koketterende Zerbinetta in een mooi gezongen ‘Ein Augenblick ist wenig, ein Blick ist viel’. Na Octavian in Der Rosenkavalier is dit de tweede Hosenrolle in een Strauss-opera die Strobos op haar repertoire zet en ze weet er heel goed raad mee. De lange lijnen die de componist zijn alter ego in de opera voorschotelt zijn een kolfje naar haar hand. Als vanzelf haalde ze het gehele voorspel naar zich toe.

Na de pauze is er de strijd tussen twee prima donna’s. Ariadne is natuurlijk de echte, maar Strauss heeft haar een concurrente van formaat gegeven in de persoon van ‘streetsmart’ Zerbinetta.

De Koreaanse sopraan Soojin Moon had een aantal jaren geleden veel succes met haar vertolking van Cio Cio San in de Butterfly van Opera Zuid. Het publiek wist dus wat men kon verwachten en werd bepaald niet teleurgesteld. Met de monoloog ‘Ein schönes war: hieß Theseus-Ariadne’ liet Moon horen wat ze in huis had om vervolgens met het topstuk ‘Es gibt ein Reich’ nog eens even flink uit te pakken. Hier stond een geweldige Ariadne. Wat een gouden greep om haar voor deze rol te contracteren.

Daarbij kon Jennifer France als Zerbinetta natuurlijk niet achterblijven. Haar coloratuuraria ‘Großmächtige Prinzessin’ bleek een absolute showstopper. France kon hiermee wedijveren met Gruberova in haar beste jaren. Haar act werd vindingrijk begeleid door de aanwezige dansers, wat ook nog eens een Las Vegas-tintje aan het geheel gaf: heerlijk theater. Dat de opera bij het publiek minder bekend is, bleek uit het applaus dat te vroeg losbarstte. Maar ach, zoiets overkwam de Zerbinetta in Essen een paar jaar geleden ook. Gewoon even wachten en dan doorzingen.

Strauss en tenoren

Het valt mij altijd zwaar om oprecht enthousiast te worden door het optreden van Bacchus. De muziek die Strauss voor de rol heeft geschreven klinkt nogal geforceerd en je moet als toehoorder je er voortdurend van bewust zijn dat de arme man gewoon zingt wat hij moet zingen. Martin Homrich kweet zich uitstekend van deze toch wat ondankbare taak. Strauss en tenoren, dat is nooit echt iets geworden. Sopranen en baritons, daar kon hij wat mee.

De overige rollen waren voldoende tot goed bezet, met dien verstande dat de Tanzmeister duidelijk niet bij stem was. De Haushofmeister van Stefan Kurt Reiter klonk wat vlak, iets meer volume en nadrukkelijke arrogantie was in deze spreekrol op zijn plaats geweest.

De begeleiding was in handen van het Noord Nederlands Orkest onder leiding van Antonino Fogliani. Hij liet het orkest klinken zoals ik dat in deze toch wel merkwaardige bezetting gewend ben, met een piano als belangrijk extra instrument. Mooi werk ook van de klarinetten en hoornisten.

Alles overwegend een buitengewoon sterke productie van deze bij het grote publiek minder bekende opera. Het is te hopen dat operaminnend Nederland in groten getale zal toestromen, wat de waardering voor dit werk zeker zal doen toenemen.