Wie lijdt aan een fobie voor clowns kan maar beter wegblijven uit Essen. In het Aalto-Musiktheater ging onlangs een nieuwe productie van Verdi’s Rigoletto in première en aan clowns is in de enscenering geen gebrek.

Rigoletto is naast La traviata één van de populairste opera’s ter wereld. De hofnar van de hertog van Mantua heeft zijn tragische lot dan ook in een verscheidenheid aan settings doorleefd, waaronder een casino in Las Vegas (Metropolitan Opera) en een Planet of the Apes-achtige omgeving (Bayerische Staatsoper).

In de nieuwe productie van Frank Hilbrich in Essen bevindt Rigoletto zich in een strakzwarte omgeving met spiegelende, donkere wanden. De enige kleur op de bühne is afkomstig van een glimmend, felpaars circusgordijn dat decorwisselingen faciliteert en van de clownachtige gestalten op het podium. Zo vermommen de hovelingen zich bij hun ontvoering van Gilda als clowns en lopen er met enige regelmaat door de hertog afgedankte minnaressen als zombieclowns met uitgelopen make-up over het podium.

De voornaamste clown is de hofnar Rigoletto zelf, die tijdens de ouverture met zichtbare tegenzin zijn clownspak aantrekt, zijn gezicht schminkt en een masker op zet. Hiermee maakt regisseur Hilbrich glashelder dat Rigoletto moeite heeft met het combineren van de twee tegenstrijdige rollen die hij in zijn leven speelt: die van (té) liefhebbende vader en die van een hoveling die zich staande houdt door anderen (té) hard te bespotten.

Sparafucile is in deze productie een soort dubbelganger van Rigoletto. De twee spiegelen tijdens hun eerste ontmoeting elkaars bewegingen en Sparafucile is net als Rigoletto in een clownskostuum gehuld, zij het dat van een horrorclown. Hij laat Rigoletto zien, aldus Hilbrich in het programmaboek, wat hij in de loop van de opera zal worden: een moordenaar.

Als zijn inspanningen om zijn dochter Gilda voor de buitenwereld te behoeden voor niets blijken te zijn geweest en hij steeds wraaklustiger gestemd raakt, verandert het uiterlijk van Rigoletto steeds meer in dat van een horrorclown, die zo uit Batman-films of Stephen Kings It gestapt lijkt te zijn. Bovendien wordt zijn bochel, gevormd door ballonnen, groter en groter: het wordt bijna grotesk.

De clownskostumering contrasteert met de kostuums van Gilda, die gekleed gaat als een onschuldige tiener in jeans en shirt, en van de hertog, die aan het hof strak in het pak gestoken is en tijdens zijn bezoekje aan Gilda gekleurde, jongensachtige kleren draagt.

De enscenering ziet er strak uit, geeft geen aanstoot en biedt veel ruimte voor de zangers om alles uit hun rol te halen. Zo zingt Luca Grassi een uitermate doorleefde en ontroerende Rigoletto, zowel qua zang als qua acteerwerk. Het enige nadeel van zijn stem is dat hij, zeker in vergelijking met zijn collega’s op het podium, relatief weinig volume heeft en daarom soms niet goed hoorbaar is.

Dit probleem heeft de verleidelijke hertog van tenor Carlos Cardoso niet. Zijn stem klinkt honingzoet en zijn hoge noten lijkt hij eindeloos lang aan te houden. Een veelbelovende lyrische tenor, die de hertog meer dimensies geeft dan normaal gesproken het geval is. Zo lijkt hij tijdens zijn verkleedpartij en bezoek aan Gilda écht even op te gaan in zijn rol en oprecht liefde en warmte voor haar te koesteren – totdat ze in zijn bed klaar ligt, dan verandert hij weer in de verwende, oppervlakkige jongeman, voor wie vrouwen niets meer zijn dan een gebruiksobject.

Ster van de avond is Cristina Pasaroiu als Gilda. Haar expressievolle, lyrische sopraan kent verschillende kleuren en gedaantes: kinderlijk en onschuldig in haar scènes met Rigoletto, warm en opgewonden in haar scène met de hertog. Een absoluut hoogtepunt is haar indrukwekkend flexibel en warmbloedig gezongen ‘Caro nome’, waarmee Pasaroiu de zaal in extase brengt.

De Essener Philharmoniker wordt strak en dynamisch gedirigeerd door Matteo Beltrami en verhoogt met zijn bijdrage de spanning van de voorstelling aanzienlijk.

Rigoletto is nog tot en met 28 mei te zien. Zie voor meer informatie de website van het Aalto-Musiktheater Essen.