Lenneke Ruiten schittert als Giunia
16 jaar was Wolfgang Mozart toen hij zijn zevende muziektheatrale compositie schreef, tevens zijn tweede opera seria: Lucio Silla. Ter plekke gecomponeerd in Milaan, in december 1772, aan het einde van zijn reis door Italië. De Munt in Brussel programmeerde de opera voor de tweede keer (de eerste keer was in 1985), als afsluiting van de reeks opere serie van Mozart.
Brute macht en volhardende liefdestrouw, daar gaat het over in de lyrische tragedie Lucio Silla. Het verhaal werd door Giovanni di Gamerra op een zeer vrije manier gebaseerd op het leven van de Romeinse dictator, die van 81 tot 79 voor Christus aan de macht was.
Silla (de Latijnse naam is Lucius Sulla) wordt voorgesteld als een meedogenloos heerser die zijn voorganger liet vermoorden, diens aanhangers verbande en zijn wellustige zinnen zette op de dochter (Giunia) van zijn voorganger. Dat brengt hem in heftig conflict met de eigenlijke geliefde van Giunia, de verbannen senator Cecilio. Dit liefdespaar weet van geen wijken.
Macht en wellust
In hun verbeelding van dit drama leggen de Duitse regisseur Tobias Kratzer en zijn ontwerper Rainer Sellmaier een verbinding tussen het Romeinse gegeven en de machtigen van onze tijd. Zo flitsten tijdens de ouverture videobeelden van onder meer Kennedy en Poetin, filmsterren en andere beroemdheden over een enorm doek. Dat was gespannen over een blokachtig huis op een hoog voetstuk, gebruikt als paleis van Silla en als vergaderzaal van de senaat. Duidelijk symbool van ‘hier zetelt de macht’.
Dankzij een draaiplateau wijzigde het decor zich naar behoefte. Zo toonde het regelmatig een riante designslaapkamer, waar Silla in overpeinzing naar videobeelden zat te kijken van zijn geliefde Giunia, die hij met een camera had opgenomen. De slaapkamer werd eveneens benut om Giunia flink te pakken, want de wellust van Silla kende geen grenzen. Eén en ander werd uiteraard op video vastgelegd, en vertoond op een moment dat Giunia en Cecilio (die zichzelf uit wanhoop het leven wil benemen) in innige liefdesspraak zijn. Een uitermate irritante inmenging van de regie. Zo waren er meer momenten dat het beeldspel van Kratzer en Sellmaier het muzikale verhaal wegdrukte.
De figuur Silla kreeg in de productie dus méér invulling dan Mozart hem gaf. In eerste opzet had de componist hem vier aria’s toebedacht, maar de oorspronkelijk aangezochte tenor kon wegens ziekte niet naar Milaan komen. De enige beschikbare vervanger was een kerkzanger die over weinig ervaring beschikte met theatrale muziek. Mozart perkte zijn bijdrage in tot een aantal recitatieven en slechts twee – niet al te moeilijke – aria’s. Dat leverde de merkwaardige situatie op dat de titelheld vocaal een bijrol is; ook in de slotscène, waarin hij zijn claim op Giunia opgeeft en opstapt als alleenheerser. Jammer voor Jeremy Ovenden; hij moest zich waarmaken als een goed uitziende lover die zijn prooi besluipt, maar gedesillusioneerd afdruipt.
Vederlichte loopjes
Daarentegen kon Mozart zijn hart ophalen aan de vocale mogelijkheden van zijn Guinia-vertolkster, signora De Amicis. Met de Nederlandse Lenneke Ruiten zou hij net zo in zijn nopjes zijn geweest. Wat zij aan kleur en uitdrukking in haar rol legde, bracht het Brusselse premièrepubliek in verrukking en tot jubel.
Op spectaculaire wijze voerde zij vederlicht en wonderschoon de virtuoze loopjes uit die Mozart haar in de mond legde in twee aria’s in het tweede bedrijf, waarin zij haar angst en verdriet beleeft. Maar ook haar acteren oogstte bewondering. Met een sexy gele jurk en blonde haren presenteerde de regie de frêle Ruiten als een Amerikaans sekssymbool. Stond Marilyn Monroe model? Maar moest de wellust van Silla zo letterlijk – broek omlaag en Giunia bijna bloot – worden getoond?
Vocale hoogstandjes waren ook toebedacht aan de rol van Cecilio, de grote liefde van Giunia. Mozart vulde zijn karakter in met verbetenheid in de recitatieven, de aria’s en in de felle orkestrale begeleiding. Ook hier maakte hij gebruik van de kwaliteiten van de eerste Cecilio, de sopraan-castraat Venanzio Rauzzini. Een beroemdheid in zijn tijd. Rauzzini’s stem reikte zeer hoog en zeer laag, wat onder meer tot uitdrukking komt in zijn twee aria’s in het tweede bedrijf. Dankzij het grote bereik en de krachtige expressie van sopraan Anna Bonitatibus werd de rol van Cecilio, ook wat de fysieke presentatie betreft, geweldig ingevuld. Lenneke Ruiten en Anna Bonitatibus gelden als de vocale helden van deze Silla-productie.
Lichte tinten
Verrassend ingekleurd door Mozart met lichte tinten vormde de partij van Celia, de zus van Lucio Silla, een welkome afwisseling bij de andere drie, veel zwaardere sopraanrollen. De Belgische Ilse Eerens vertolkte met een prachtig, lieflijk geluid en met een speelse acteerstijl het naïeve karakter van Celia. Zij durft haar verliefdheid op een wat oudere man, Cinna, nauwelijks te uiten. De regie laat spelen met een stel poppen om haar fantasie te uiten.
Cinna is een vijand van Silla en bezig een samenzwering op te zetten. Hij heeft totaal geen belangstelling voor de bakvis, maar sluw en berekenend weet hij Celia voor zijn verraad in te zetten. Een rol voor een castraat-sopraan met karakter, overtuigend gezongen door de Slovaakse sopraan Simona Saturová.
In een bijrol zien we Aufidio, de hielenlikkende gedienstige van Silla. De nogal ruig zingende Italiaanse tenor Carlo Allemano kreeg van Mozart wel één aria met stevige coloraturen, die Silla eigenlijk had moeten zingen.
Dynamische Manacorda
Mozart hield zich in de vocale opzet duidelijk aan de regels van de opera seria, met lange reeksen recitatieven, onderbroken door aria’s, en alleen duet of terzet als afsluiting van een bedrijf. Maar hij rekte de regels lekker op met een groot aantal, rijk geïnstrumenteerde begeleide recitatieven, en voor- en tussenspelen. Bovendien wist hij als 16-jarige de aria’s verrassend knap te karakteriseren in oorstrelende melodische lijnen en kleurrijke orkestbegeleiding.
Dirigent Antonello Manacorda (in Nederland bekend als chef van Het Gelders Orkest) voelde de dynamiek van Mozarts noten en van de kleuren en accenten fantastisch aan en inspireerde het Symfonieorkest van de Munt tot puntgaaf en meeslepend spel.
Het feit dat er twee pauzes tussen de drie bedrijven zijn geplaatst, geeft steun aan de lange duur van bijna vier uur opera. En wat een sensatie, die Lenneke Ruiten!
Lucio Silla is tot en met 15 november te zien. Zie voor meer informatie de website van de Munt. Lenneke Ruiten is binnenkort ook in Nederland te bewonderen. Ze geeft op 18 november samen met Thom Janssen een liedrecital in de Edesche Concertzaal.
De auteur
36Reacties
Arme Lenneke, halfbloot in Lucia di Lammermoor recentelijk in Lausanne en nu dit weer! Wanneer komen zangers eindelijk in opstand tegen dit goedkoop voyeurisme??
En dan te bedenken dat deze ‘ regisseur’ volgend jaar Contes d’ Hoffmann wellicht ook gaat verbeteren bij DNO: wij zijn gewaarschuwd.
@Mauricio: zo lang elke rol i.v.m. de grote concurrentie ‘bevochten’ moet worden zal die opstand er wel nooit komen. Minder preutse collega’s staan immers voor de deur om het meteen over te nemen.
@Maarten-Jan: het gaat niet om preuts zijn of niet maar wel om de neerwaartse spiraal van ‘regievondsten’ van totale analfabeten die weer het publiek denken te moeten shokeren onder het goedkeurend oog/oor van intendanten en soms dirigenten.
Oké, maar je begint zelf over halfbloot en goedkoop voyeurisme. Is het dan gek dat ik het woordje preuts laat vallen?
http://operagazet.be/recensies/recensies-2017-2018/be/brussel-lucio-silla/ De regie van een prutser
Jammer,ik ga niet naar deze productie. Als ik geweten had dat er ZOVEEL te zien was … (grapje! hoewel…). Ik heb destijds wel in Munt de productie van Chereau gezien (met schitterende Anthony Rolfe Johnson in de titelrol) en vond het (heel) mooi…
@Stefan: dat was destijds inderdaad van een totaal andere orde, zoiets als rotte peren met gouden appels willen vergelijken!
Nou ja, rotte peren… maar ik was er nu niet bij, dus mag ik niets zeggen…
Deze regisseur is inderdaad een waardelose prutser zoals Opera Gazet vermeldt. Schandalig zoals hij met de zangers omgaat. Mevrouw Reuten moest haar moeilijkste aria deels op een wankel matras zingen en allerlei fratsen uithalen. En terwijl de zangers hun werk deden werden er de aandacht afleidende filmpjes geprojecteerd. Respektloos.
Amice Caprasse, LS wordt op 9 november live uitgezonden op ARTE Concert.
Zo’n “prutser”, zoals de heer Keegel hem noemt, wordt natuurlijk wel geëngageerd door of onder de eindverantwoordelijkheid van een intendant en dat is bij De Munt in Brussel Peter de Caluwe, die zijn eerst stappen in het vak heeft gezet onder leiding van Gerard Mortier, een van zijn voorgangers aan De Munt, maar die daarna ook nog in diverse functies, waaronder “hoofd artistieke zaken”, werkzaam is geweest bij DNO onder het artistieke directeurschap van Pierre Audi en daar neem je natuurlijk altijd wat van mee.
Plus ça change plus c’est la même chose!
Ik ben heel benieuwd. Een opera die zulke heftige reacties oproept, is op zijn minst interessant. Heb helaas niet de gelegenheid om naar Brussel te gaan, maar zal naar Arte kijken.
Jammer dat dit muzikale meesterwerk van de jonge Mozart zo weinig wordt uitgevoerd in Nederland. Zou het Orkest van de XVIIIe eeuw deze niet kunnen doen?
De NRC geeft trouwens vier ballen.
https://www.nrc.nl/nieuws/2017/10/31/een-martiale-lucio-silla-bij-de-munt-13750234-a1579218
@compar Keegel: Ik denk niet dat ik ArteConcert kan ontvangen (wel ‘gewoon’
Arte) maar toch (werkelijk !) bedankt!
@Pieter K. De Haan: Over de periode van Mortier in de Munt geen kwaad woord! (Over de rest van zijn loopbaan spreek ik me niet uit bij gebrek aan gezien hebben). In de Munt wist hij bijna altijd de beste regisseurs uit te kiezen – globaal veel beter dan de Caluwe, dus invloed, Tja?
Van het Mortier-tijdperk heb ik dus een hoop onvergetelijke producties in herinnering…
@Jan de Jong: dat zou inderdaad iets voor het Orkest van de Achttiende Eeuw zijn. Maar ik denk dat ze daar na alle emoties van La clemenza eerst aan een opera buffa, Singspiel of pastorale toe zijn (La finta giardiniera, Zaide of Il re pastore?).
@Mauricio: Het ‘regie-theater’ begint inderdaad stilaan zijn eigen -vaak herhaalde- clichés te vertonen (van kalasjnikovs tot geprojecteerde filmbeelden), die ZELFS ik begin moe te worden. Als het gaat om ‘moderne’ ensceneringen verkies ik er daarom met een originelere aanpak, liefst met een ‘mooi’ scenebeeld en dat me dan ook nog toevallig aanstaat ook!
@M.J. Dongelmans: La Finta Gardiniera! O, mooie herinnering aan de legendarische Hermann-productie onder Mortier!
Inderdaad iets voor het Orkest van de Achttiende Eeuw maar waarom niet andere nooit of zelden in Nederland uitgevoerde opera’s van bv Myslivecek, Benda, Jommelli, Gluck, Salieri, J.C. Bach? Van deze laatste komponist heeft Kenneth Montgomery jaren geleden een voorbeeldige concertante uitvoering gedirigeerd in Utrecht van Amadis de Gaule. Kortom, er is nog zoveel te ontdekken!
@Mauricio: dat laatste is zeker waar. Je zou denken dat het avontuur lokt. Toch?
Helaas, de realiteit is vele malen saaier …
@Maarten-Jan: ik verlies nooit de hoop dat ooit hierin verandering komt.
@Maarten-Jan Dongelmans
Ja, La finta giardiniera, geweldig, die zou ik graag eens beleven. Nooit live kunnen horen.
Het zal wel een hele kluif worden om publiek te trekken. De zaakbezetting bij La Clemenza was bij veel concerten bedroevend laag.
@Mauricio
Inderdaad, waarom geen Myslivecek, Benda, Jommelli, Gluck, Salieri of J.C. Bach. Dat is dan wel iets voor een eenmalige uitvoering in Amsterdam (zaterdagmatinee?). Het zal voor het Orkest niet haalbaar zijn om daarmee op tournee te gaan.
@Mauricio & M.J.D.: Er worden tegenwoordig wel meer’zeldzame’opera’s opgevoerd, maar minder in het barokgenre…
@Jan: het is inderdaad een hele klus om ‘onbekend’ repertoire te verkopen maar wie niet durft verliest veel.
@Stefan: ik vrees dat juist veel barokoperas afgestoft worden die beter op de planken hadden kunnen blijven liggen. Wij hebben zowaar alle Händels inmiddels gehad en lang niet alles is goud wat daar blinkt. Juist de periode voor en na Mozart verbergt echte juwelen die wachten op talentvolle musici om weer aan het publiek te worden voorgesteld. Zoals ik zei, Händel en Vivaldi o.m. hebben allang hun kans gehad!!
@Jan de Jong: Lucio Silla is nog niet zo heel lang geleden (december 2004) door DNO gebracht. Ik bewaar heel goede herinneringen aan deze in de DDR gesitueerde productie van (jawel!)het duo Wieler-Morabito.
@Mauricio (19:52): helemaal mee eens. Wie waagt zich eens aan Cimarosa, Galuppi, Salieri, en niet te vergeten: good old Haydn?
@Maarten-Jan: de Matinee heeft in het verleden een lans gebroken voor Haydn met diens Armida (2x!) en Orlando paladino maar sindsdien heeft helaas niemand meer in Nederland deze weg willen/kunnen volgen.
Zonde Mauricio, je hoeft maar in die prachtige cd-box van Antal Dorati te duiken om te weten wat ons allemaal onthouden wordt! Nog zo’n juweel: die Pilger von Mekka van Gluck. Trouwens, in Belgie hebben ze wel aandacht voor Grétry.
Als het dan toch om verlanglijstjes gaat hier, wanneer komt er eens een complete ongecoupeerde Meyerbeer op de planken in NL 😉
@ Caprasse Stefan, wat ik eigenlijk wilde zeggen hier is dat je na de live uitzending van de Lucio Silla even de website in de gaten moet houden.
https://www.arte.tv/fr/videos/076004-000-A/wozzeck-d-alban-berg-au-dutch-national-opera/
(heb voor de lol maar even gelijk doorgeklikt naar deze oude bekende)
Of gewoon concert.arte.tv
@Pieter: Bedankt voor de tip om de website van Arte in de gaten te houden! (Wozzeck)
Als het gaat om ‘Good old Haydn’ kun je naar Hagen of Bielefeld, ja, daar wel! Zie Operabase.com
En Lenneke Ruiten gaat op tournee met het Noord Nederlands Orkest met een Nieuwjaarsconcert https://www.nno.nu/concert/nieuwjaarsconcert-operaster-lenneke-ruiten
@Leen Roetman: dank voor de tips.
@Maarten-Jan: die box van Dorati is voor mij nog steeds ongeëvenaard inderdaad!
@Pieter: een Meyerbeer bij DNO is vrees ik vooralsnog wishful thinking terwijl zijn werken allang aan een comeback bezig zijn in de ons omringende operahuizen (Berlijn, Essen, Erfurt o.m). Na La Juive en Guillaume Tell had ik de ijdele hoop dat DNO nu eens eindelijk aandacht zou gaan schenken aan Meyerbeer maar helaas; hopelijk brengt de nieuwe directie hier verandering in want het is hoogtijd dat men hier hoort en ziet waar Wagner o.m. veel van zijn inspiratie heeft gevonden.
Et voila:
https://www.arte.tv/fr/videos/075388-001-A/lucio-silla-au-theatre-de-la-monnaie/
Super! Veel dank. Tot 9 mei 2018 beschikbaar, dus kans om meermaals te kijken.