In samenwerking met het Oldenburgisches Staatstheater presenteert de Nederlandse Reisopera een verloren schat uit de barokke achttiende eeuw: Siroe, re di Persia, op muziek van Johann Adolf Hasse. In geluid en beeld een prachtproductie.

Met George Petrou haalde de Reisopera de perfecte muzikaal leider in huis voor de eerste scenische presentatie in Nederland van Siroe, re di Persia van de Duitse componist Hasse (1697-1783). Petrou verzorgde in 2014 de eerste vastlegging op cd. Hij kent het stuk door en door, wat bleek uit zijn dynamische en expressieve aanpak van de barokke muziekcultuur.

Uit een selectie van het Orkest van het Oosten kneedde Petrou een prachtig barokensemble met een open, pittig geluid bij de strijkers, hobo’s die in strakke, heldere kleuren de strijkers belijnden, fraaie fluiten (een opvallende solo in het middelste deel van de ouverture) en soepele hoorns. In het midden van dit auditieve schoons een puik trio van gastmusici in het continuo.

Politieke en erotische intriges

Kleurrijke en meeslepende muziek schreef Hasse bij het verhaal dat Pietro Metastasio bij elkaar verzon over een koninklijk hof in een fantasie-Perzië. Eigenlijk een verhaal van honderd in een dozijn over een machtsstrijd tussen een koning (Cosroe) en zijn twee zoons (Siroe als troonopvolger en Medarse als jaloerse broer), met een op wraak beluste prinses (Emira) uit een overwonnen monarchie, die de geliefde van Siroe is. Om het lekker gecompliceerd te maken, raakt de geliefde van Coscoe, Laodice, verliefd op Siroe, die niets van haar moet hebben. Stof waar het merendeels adellijke publiek in de achttiende eeuw van smulde. Ze herkenden dergelijke situaties goed, want politieke en erotische intriges hoorden bij de hoge standen.

Niet alleen Hasse, maar ook tijdgenoot Händel schreef in 1728 meeslepende noten bij dit libretto. Hasses schepping ging in 1733 in première in Bologna; hij bewerkte Siroe nadien voor opvoeringen in Napels (1747) en Dresden (1763).

Anders dan bij zijn destijds even beroemde tijdgenoten als Bach, Telemann, Händel en Vivaldi kwam de herwaardering van Hasse pas in de afgelopen twee decennia op gang. In 2008 vond de eerste moderne uitvoering van Siroe plaats in Londen, een evenement van vijf uur op basis van de partituur uit 1763.

Sprookjesdieren en vernietigingswapens

De Reisopera brengt een door Petrou ingekorte versie die inclusief één pauze drie uur duurt. In samenwerking met regisseur Jakob Peters-Messer is er een inhoudelijk zinnig verhaal ontstaan, waarin drie door wraak en wantrouwen verscheurde mensen (Coscoe, Siroe en Emira) een uitweg zoeken uit een doolhof aan emoties. “Voor kinderen van twee vijanden is de liefde een misdaad”, zingt Emira in een van tragiek doorweven aria.

In zijn regie plaatst Peters-Messer het verhaal tegen een achtergrond van het achttiende-eeuwse toen en het actuele heden. Afbeeldingen van theaterdecors uit de achttiende eeuw vullen de achterwand en worden afgewisseld met fotomontages van steden die door (burger)oorlogen zoals die in Syrië zijn verwoest. Sprookje versus slagveld, zo omschrijft de regisseur de situatie van dit drama, aangestipt door sprookjesdieren en vernietigingswapens.

In de aankleding is dit changement te zien bij alle figuren, behalve bij Siroe, die pas op het einde in een barok koningskostuum stapt. Hasse breidde een gelukkig slot aan zijn opera, maar zowel dirigent Petrou als regisseur Peters-Messer steken er op slimme wijze een stokje voor.

Hasse zette de rollen van de twee broers voor castraatstemmen. Bij de Reisopera wordt de rol van Siroe gezongen door de Amerikaanse countertenor Nicolas Tamagna, gezegend met een krachtig, in de hoogte stralend altusgeluid. Hij kan met gemak de stemcapriolen in een woedearia aan, evenals de lyrische passages waarin hij zijn liefde voor Emira uitdrukt.

Voor de rol van broer Medarse is geen countertenor geëngageerd, maar de Ierse mezzosopraan Rachel Kelly. Met haar volle, soepele stem in de fraaie zanglijnen van haar rol vormt zij een mooi contrast met Tamagna.

De Israëlische Hagar Sharvit is een mezzosopraan om in de gaten te houden. Zij zingt adembenemend de spectaculair mooie coloraturen die Hasse voor haar rol schreef, alsmede zanglijnen vol tragiek. Zoals in de aria: ‘Waarom, o onrechtvaardige goden, lieten jullie mij niet als herderin geboren zijn’. Typisch trekje van de late baroktijd, waarin het eenvoudige landleven als model van geluk gold.

De opera heet weliswaar Siroe, re di Persia (terwijl de koningstitel hem pas aan het slot gegeven wordt), toch is Coscoe als de echte koning prominent aanwezig met stevige woedearia’s vol vervaarlijke bochten en enorme intervallen. Een spannende rol, want Coscoe zet zelf het conflict op scherp en ontdekt aan het eind de grote verliezer te zijn, wat Hasse in ontroerende muziek (met weer een prachtige fluitsolo) uitwerkt. Coscoe is een tenorrol die de Spanjaard Juan Sancho met bravoure aanpakt. Hij is erin thuis, want hij deed mee aan de cd-opname onder Petrou.

In de kleinere rol van Laodice straalt de Griekse sopraan Myrsini Margariti. De Britse sopraan Nazan Fikret vult met grote stem de rol van ’s konings dienaar Arasse in. Bij elkaar een topbezetting, die zorgt voor verbluffende staaltjes van barokke zangcultuur. Een viertal dansers is niet minder virtuoos in omlijstende bewegingen.

Siroe, re di Persia is nog tot en met 24 februari te zien. Zie voor meer informatie de website van de Nederlandse Reisopera.