Igor Stravinsky’s enige avondvullende opera The Rake’s Progress beleefde donderdagavond bij De Nationale Opera een luid toegejuichte première. Zowel de zangers en de musici als – welhaast zeldzaam bij DNO – de regisseur en zijn ontwerpers deelden in het gejuich.

Met muziek waaruit uiterste tederheid spreekt, vulde Igor Stravinsky de slotscène van The Rake’s Progress. De losbollige jongeman die denkt met zijn bravoure de hele wereld te kunnen veroveren ligt verslagen op de vloer van een instituut voor krankzinnigen. Naast hem het meisje dat hem bemint, vervuld van echte liefde, true love, zoals haar naam aangeeft. Zij zingt ontroerend over een klein bootje dat over de oceaan glijdt, over boomgaarden waar de vermoeide ziel kan sluimeren en dromen.

Het was intens stil in de zaal terwijl tenor Paul Appleby als Tom en Julia Bullock als Anne Truelove de poëtische teksten van librettisten Wysten Hugh Auden en Chester Kalman in een zoet pianissimo zongen. Vanuit de orkestbak rees een sprookjesachtig klankweefsel op (met een prachtig geblazen solo voor althobo), gerealiseerd door het Nederlands Kamerorkest onder leiding van Ivor Bolton. Een scène zo aangrijpend uitgevoerd dat zij altijd in het geheugen gegrift zal blijven.

Het contrast met de voorgaande scènes had niet groter kunnen zijn. Componist en tekstschrijvers bouwden een daverende klucht, tevens een moraliteit in middeleeuwse zin. De duivel in de persoon van Nick Shadow heeft dezelfde doelstellingen als zijn collega’s in Mariken van Nimwegen, Elckerlyc en Faust: zielen meeslepen naar de hel.

Nick Shadow maakt gebruik van zijn charme om kandidaten in hun zwakke moment te treffen. Tom Rakewell is duidelijk een stuurloos type. “Ik wou dat ik geld had”, verzucht hij en meteen staat de duivel achter hem.

Bas-bariton Kyle Ketelsen zingt en speelt hem als een echte gladde jongen. Hij vlindert in de regie van Simon McBurney door het spel heen en arrangeert listig de valkuilen waarin hij zijn slachtoffer wil hebben. Spannend is de scène, deels in de zaal gespeeld, waarin Shadow zijn prooi uitdaagt om zijn ziel te redden door middel van een kaartspel.

De doldrieste Rakewell, door tenor Appleby met kolossale uitbundigheid gezongen, vindt alles in zijn nieuwe leven geweldig, ook al wordt hij gewaarschuwd door de bezorgde Anne Truelove. Haar aria ‘No word from Tom. Has Love no voice’ werd door Julia Bullock voorbeeldig uitgewerkt. Tom zweert haar zelfs af en ruilt haar in voor Baba the Turk. In de voorstelling is zij een dragqueen, een schitterende rol van countertenor Andrew Watts, uitgevoerd met een dijk van een stem.

Het verrast hoe Stravinsky aan elke doldwaze situatie in het Londense uitgaansleven een eigen instrumentale kleur en eigen ritmiek wist te geven. Het is puur toveren binnen de beperking van een kamerorkest. Razendsnelle, virtuoos gezongen koren zorgen voor de opwindende sfeer die Tom als het ware benevelt. In de uitdossing van kostuumontwerpster Christina Cunningham wordt dat effect versterkt. De decorontwerpen van Michael Levine zijn een lust voor het oog. Begrijpelijk dat zij in het gejuich van het publiek deelden.

Behalve dat componist en librettisten met een vrolijke epiloog het publiek waarschuwen voor het kortstondige geluk van geld en goed, heeft de regie er een memento mori aan toegevoegd. Anne Truelove legt, in het zwart gekleed, tijdens het voorspel een boeketje bloemen op het voortoneel. Zij herhaalt dat aan het einde van de opera, vlak voor de epiloog. True love, la vera costanza, kan als ondertitel luiden van deze weinig gespeelde opera uit 1951 met een hoog amusementsgehalte en een inkervende waarheid.

The Rake’s Progress is tot en met 21 februari te zien in Nationale Opera & Ballet in Amsterdam. Zie voor meer informatie de website van De Nationale Opera.