Gruberova: een halve eeuw coloratuurzang
Exact vijftig jaar na haar debuut in Bratislava gaf Edita Gruberova een jubileumconcert bij het Opernhaus Zürich, haar zelfgekozen thuishaven. Ze liet tijdens het galaconcert haar paraderollen uit de Tudor-trilogie van Donizetti klinken en gaf een voorproefje van haar Wagner-kunsten.
De superlatieven die gebruikt zijn om de ‘nachtegaal uit Bratislava’ te beschrijven, zijn ontelbaar. Net als de fanschare die Edita Gruberova in vijf decennia vergaard heeft, uit alle leeftijdsgroepen en van alle nationaliteiten. De prima donna assoluta en coloraturenkoningin is onderhand een levend monument uit de operageschiedenis. En ze blijft maar zingen, zingen en zingen.
Sinds Gruberova haar eerste Rosina in Bratislava zong – op 18 februari 1968, nog achter het IJzeren Gordijn – zijn vijftig jaar en twee verhuizingen voorbijgegaan. Eerst trok ze als arme vluchteling uit Oost-Europa naar Wenen. In de jaren tachtig verhuisde ze als gevierde operaster naar Zürich. Zwitserland is een geliefde keuze voor internationale artiesten, aangezien men er weinig belasting betaalt en er redelijk veilig en ongestoord een hoge levensstandaard kan genieten.
In een korte toespraak na haar galaconcert in het Opernhaus Zürich sprak Gruberova op haast patriottistische wijze haar dank uit aan Zwitserland, waar ze haar leven met haar familie mag doorbrengen. Het zure einde van haar samenwerking met de voormalige intendant Pereira is dus vergeten. Haar thuis is hier, in Zollikerberg, het Hollywood van Zürich.
Men had het galaconcert eigenlijk live moeten streamen. Velen zouden gekeken hebben. In plaats daarvan viel het evenement zeer familiair uit. De diva zong de drie koninginnen van Donizetti, met om haar heen vier jonge zangers uit de operastudio van Zürich en op de bok de haar vertrouwde dirigent Andriy Yurkevych. Helaas geen superstervrienden van de zangeres; de koningin stond er alleen voor.
Haar fraseggio en dictie zijn van een onvergelijkbare rijpheid en in het ciseleren van de details is ze extreem geperfectioneerd, wat tegelijk de lichtheid van de zanglijnen niet altijd ten goede komt. Haar piani en trilli blijven fascineren. Ondanks de relatief hoge leeftijd van de zangeres heeft ze nog steeds frisse, glanzende momenten, die je bij jongere zangeressen ook graag zou willen horen. Haar dik aangezette, gemaniëreerde expressiviteit is 100 procent Gruberova, onmiskenbaar.
Het publiek in Zürich droeg haar al voor aanvang op handen. Een staande ovatie van vijf minuten kreeg ze bij haar entree, als groet aan een zangeres die in Zürich minstens 200 voorstellingen in 17 rollen zong, verspreid over 40 jaar. En ook al wist ze aan het einde van Anna Bolena slechts een kort en donker “Pietà” in haar middenregister te produceren, het applaus zinderde door de zaal. Ik sloot me er graag bij aan, haar optredens in de jaren negentig niet vergetend.
Gruberova blijft Gruberova, ook na vijftig jaar. Een levende legende. Een fenomeen om te bewonderen. Ter vergelijking: de in Zürich wonende en werkende auteur Silvana Lattman, geboren in 1918, zei een paar jaar geleden bij de presentatie van haar nieuwste boek dat de mensen zich onderwijl meer interesseren voor het biologische wonder van haar leeftijd dan voor wat ze doet en schrijft. Zo is het ook een beetje met Gruberova. Het publiek hoort niet meer precies wat en hoe ze zingt, maar vraagt zich bewonderend af hoe het kan dát ze nog zingt.
Als toegift zong Gruberova een lichtende ‘Dich teure Halle’ uit Tannhäuser. Misschien luidt het een derde fase in haar carrière in? Voor de nabije toekomst staan Norma en Lucrezia Borgia in Praag en München, en concerten in Wenen, Berlijn en Japan op haar agenda, maar vanaf 2019 is alles nog open. Zit er een Wagner-carrière aan te komen?
De auteur
9Reacties
nou,nou,nou, ik vind het allemaal nu wel best pijnlijk hoor.
Er zijn nog glimpjes van weleer, maar ze zou echt moeten stoppen.
Maar applausverslaving is nog erger dan alcohol en cocaine
@Fred, ik drink een wijntje, cocaïne is voor mij onbekend. En in December heb ik het voornemen om naar Berlijn te gaan, en ik zal voor jouw extra applaus geven.
Laat Gruberova zolang ze het met plezier doet en zolang het publiek haar graag hoort zingen nu maar lekker doorgaan. Ik zag haar zelf in de zomer van 2011 in München in Lucrezia Borgia. Ze was toen 64 jaar en volgens de kenners had ze toen ook al moeten stoppen maar ik vond haar geweldig en met mij de uitverkochte zaal van het Nationaltheater.
@Fred: jij was er ook bij in Zurich?
Ik wel en heb intens genoten. Natuurlijk is het niet meer zo als 20 jaar geleden, maar pijnlijk is het zeker niet. In die vergelijking zijn er veel andere en jongere “sterren” die ook aan pensionering zouden moeten gaan denken. Ze heeft overigens de afgelopen jaren een andere techniek aangeleerd die weer een merkbare verbetering heeft opgeleverd (t.o.v. een paar jaar geleden): ze lijkt dus zelfs weer wat robuuster te worden. Al wordt de stem minder groot.
Niemand verplicht je om naar haar concerten/uitvoeringen te gaan als jij het niet meer goed genoeg vindt. De zaal komt toch wel vol.
Zo lang het kan ga ik nog graag naar haar concerten (en zo mogelijk in haar aanwezigheid naborrelen zoals afgelopen zondag back-stage :-).
Voor wie het nog weet: HEINTJE DAVIDS. Alleen zong die beter!!
Een fenomeen. Toen ik haar in 2000 in München in I Puritani hoorde leek haar carrière naar het eind te lopen. Niet omdat ze slecht zong, integendeel, maar omdat op basis van haar leeftijd verwacht mocht worden dat ze over niet al te lange tijd zou stoppen. Maar de afgelopen jaren kon ik haar in Parijs en Duisburg opnieuw horen en zien en constateren dat ze inmiddels in een fase is beland waarin de termen mooi of lelijk niet meer van toepassing zijn. Op haar beste momenten, en die zijn nog talrijk, is zij helemaal één met wat zij vertolkt. Zoals Alessandro schrijft: je hoort niet meer precies wat en hoe zij zingt. Dat doet er ook niet meer toe. Voor mij is het magie.
In haar prime een fenomenale zangeres, niemand zal dat ontkennen maar inmiddels helaas een karikatuur van haarzelf geworden. De vocale middelen zijn nu vervangen door maniertjes (overdreven messa di voce, glissandi naar onbestemde toonhoogtes en een dictie waar zelfs La Stupenda een schoolvoorbeeld van zou kunnen zijn wat
duidelijkheid betreft). Haar Lucrezia Borgia in Wenen een jaar of zes geleden staat in mijn geheugen gegrift als ‘horror evening’!
Quelle élégance royale !
Eigen waarneming is het best, dus 10 december naar Berlijn!