De première van de nieuwe Salome bij het Aalto-Musiktheater in Essen afgelopen zaterdag was vooral een muzikale triomf voor de Essener Philharmoniker onder leiding van Tomáš Netopil en voor Annemarie Kremer in de titelrol. Mariame Clément leunde in haar enscenering helaas te veel op #metoo om van een compleet succes te kunnen spreken.

In twee korte filmpjes wordt Salome getoond die op haar verjaardag een wit balletrokje cadeau krijgt. Het kind Salome is er blij mee, de tot recalcitrante tiener uitgegroeide Salome gooit het van zich af. Later wordt in een derde filmpje uitgebreid in beeld gebracht hoe iemand zich met een schaar aan het verwonden is. De boodschap is duidelijk: Salome is het slachtoffer van seksueel misbruik door haar stiefvader.

Aangezien de handeling draait om het verwende prinsesje Salome en haar wraak op Jochanaan – omdat hij haar geen blik waardig keurde, haar pogingen tot seksuele toenadering woedend afwees en haar zelfs vervloekte – is de dood van de profeet en Salome’s vrijage met zijn hoofd als vanzelfsprekend het lugubere hoogtepunt van de opera. Clément heeft daar geen boodschap aan. Bij haar eist Salome de dood van de profeet louter en alleen om Herodes een hak te zetten. Het draait om wraak op haar stiefvader.

Om haar punt te maken, offert Clément zonder blikken of blozen de hele sluierdans op. Salome trekt het rokje aan en zet een masker op, zodat ze eruitziet als het kleine meisje uit de film. Vervolgens voert ze een kleine pantomime op, met een paar aarzelende bewegingen die moeten suggereren dat er gedanst wordt. Daarna gaat ze languit op een bed liggen, wachtend op wat onvermijdelijk komen gaat. De aanwezigen applaudisseren, maar de muziek gaat verder.

Eenmaal overeind gekomen pakt Herodes zijn stiefdochter ruw vast en dwingt haar om met hem onder de tafel te gaan liggen, waaraan hij met een groep gasten zijn verjaardag viert. De gasten wenden zich gegeneerd af; ze willen niet zien wat daar beneden gebeurt. Eenmaal terug omhoog neemt Salome snel een slok wijn om haar mond te spoelen. En daarna neemt ze Herodes te grazen met haar absurde eis.

Annemarie Kremer was een fantastische Salome, die op een gegeven moment krijsend een pistool tegen het hoofd van Herodes zette om haar eis kracht bij te zeggen: het hoofd van Jochanaan, niets anders. Daaruit blijkt dat zij in elk geval het libretto goed gelezen had. Salome blijft volgens de regieaanwijzingen niet geduldig smeken of verleidelijk lijmen, zoals in het geval van Narroboth. Kom op met dat hoofd!

In de eerste scènes was haar voordracht wat onevenwichtig. Half gesproken zinnen eindigden in vocale uithalen. Maar daar waar ze langere lijnen te zingen had, kwam Kremer veel beter uit de verf en tegen het einde nam ze vocaal en acterend in volle glorie bezit van het toneel.

Maar niet van de orkestbak; daar heerste Netopil met vaste hand. De bijdrage die hij de geweldige Essener Philharmoniker liet leveren, was fenomenaal. De schitterende muziek van Strauss golfde op glorieuze wijze over de rand van de bak, zonder de zangers op het toneel maar een moment te overspoelen. Hulde.

Jochanaan werd op adequate wijze vertolkt door Almas Svilpa. Hij was uitgemonsterd als een gevangengenomen militair en werd geblinddoekt ten tonele gevoerd. Dat wrong nogal met Salome’s tekst: “Seine Augen sind von allem das Schrecklichste.” Een andere invulling geven aan de handeling als theatrale keuze is één, maar zoiets laten passeren is gewoon knullig.

Na zijn onthoofding verscheen Jochanaan geheel compleet op het toneel, om tegen het einde van Salome’s monoloog afgevoerd te worden. Pas op het laatst werd er een hoofd geserveerd, net op tijd voor Salome’s overweging: “Sie sagen, dass die Liebe bitter schmecke.”

Samenvattend: een modieuze #metoo-enscenering, zonder sluierdans en met een omkering van het kernpunt van de handeling door Herodes, en niet Jochanaan, tot mikpunt van een wraakactie te maken.

Naast Salome en Jochanaan is er een hoofdrol voor Herodes, hier vertolkt door ensemblelid Reiner Maria Röhr. Vocaal was hij niet opgewassen tegen zijn stiefdochter en eigenlijk ook niet tegen de partituur. Het einde werd duidelijk hoorbaar met veel moeite gehaald. “Man töte dieses Weib” kwam eruit als een laatste vocale wanhoopspoging.

De Herodias van Marie-Helen Joël was verrassend goed, beter dan verwacht na eerdere ervaringen in dit theater. Haar vertolking van een wat oudere vrouw met niet meer zo frisse stem paste goed in het geheel. Carlos Cardozo gaf een mooie vertolking van de verliefde Narroboth en Tijl Faveyts deed zijn reputatie volledig eer aan als 1ste Soldat.

Deze nieuwe Salome zal naar verwachting geruime tijd op het repertoire in Essen blijven staan, ook als het publiek weer een voorstelling verwacht die draait om de ontmoeting van Salome met Jochanaan, niet om haar relatie tot Herodes. Zo lang de titelrol echter een zwaargewicht als Annemarie Kremer in handen wordt gegeven, zal niemand daar echt om malen. Deze opera is nauwelijks kapot te krijgen zolang de muziek maar in orde is. Een geruststellende gedachte.

Salome is nog tot en met 1 juli te zien. Zie voor meer informatie de website van het Aalto-Musiktheater Essen.