In 1967 ging de Osterfestspiele in Salzburg van start. Initiator was Herbert von Karajan en het festival werd geopend met een voorstelling van Die Walküre. Vijftig jaar na dato werd Karajans enscenering zo getrouw mogelijk gereconstrueerd. Het resultaat was verbluffend, zo is te zien op de recent uitgekomen blu-ray van de productie.

Herbert von Karajan vervulde in zijn operaproducties bij voorkeur een dubbelrol: dirigent en regisseur. Om zijn ideeën voor het decor van Die Walküre gestalte te geven, deed hij een beroep op Günther Schneider-Siemssen. Die bouwde een monumentale set, geheel toegesneden op de toneelafmetingen van het Große Festspielhaus in Salzburg.

Jens Kilian reconstrueerde dit decor in al zijn glorie en ontwierp tevens de kostuums. Hier koos hij voor nieuwe ontwerpen, redelijk eigentijds, zonder in overdreven moderniteit te vervallen. Vera Nemirova werd aangetrokken als regisseur. Haar vrijheid was beperkt, aangezien ze binnen Karajans opzet moest werken, maar door zich geheel te richten op de personenregie, kon ze toch haar stempel op het uiteindelijk resultaat drukken.

Nemirova heeft uitstekend werk afgeleverd. Alle bewegingen, gelaatsuitdrukkingen, getoonde en stille emoties zijn tot in detail bijna vanzelfsprekend. Zeker in de intieme eerste akte is er geen enkel moment sprake van theatraliteit. Het is alsof de handeling zich in de realiteit afspeelt, met personen die toevallig zingen in plaats van spreken.

De belichting van Olaf Freese is werkelijk fantastisch. Hij licht het decor uit in een onwerkelijk groot aantal variaties, die elk perfect aansluiten bij de sfeer van het moment. In de derde akte wordt ook de achterwand zeer suggestief belicht, wat fraaie effecten oplevert. Het is een totaaltheaterproductie waarin Wagners werk geheel centraal staat, op een wijze die de meester van harte zal hebben toegejuicht.

Vileine Fricka

Het toneelbeeld van de eerste akte wordt gevormd door een reusachtige boom met wijduitstaande wortels, waaronder Hundings huis is gesitueerd. In akte twee is dit vervangen door een uit meerdere delen opgebouwde, ellipsvormige catwalk, met een iets verlaagde binnenruimte. De delen kunnen ten opzichte van elkaar verplaatst worden, waardoor andere vormen ontstaan of de binnenruimte zichtbaar wordt. Vermoedelijk heeft dit voorbeeld George Tsypin geïnspireerd voor zijn Walküre-ontwerp in Amsterdam.

Fricka komt op, gevolgd door twee mannen met ramskoppen, die een oude, gevlekte leunstoel dragen. Afwisselend nemen Wotan en Fricka hierop plaats tijdens hun verbale strijd. Christa Mayer is geweldig op dreef als een tamelijk vileine Fricka, die haar gemaal het nakijken geeft. Jammer dat Nemirova het een beetje te zwaar aanzet door haar ook nog eens lachend het lijk van Siegmund in ogenschouw te laten nemen aan het einde van de tweede akte. Het is te hopen dat Mayer, inmiddels een vaste waarde in Bayreuth, deze rol ook zal vertolken in de nieuwe Bayreuther Ring, die in 2020 in première gaat.

Vitalij Kowaljow zingt en speelt een prachtige Wotan. Deze bas was mij onbekend, maar zoals hij hier optreedt, past hij prima tussen de verschillende Wotans die de afgelopen jaren in Bayreuth te zien waren. Kowaljow zet een goed verstaanbare, ingehouden zingende oppergod neer, die al heel gauw verzuipt in zijn frustraties. Zijn woede in de derde akte oogt levensecht; hij gaat op een manier tekeer tegen Brünnhildes zusters die ik niet eerder heb gezien. Ze zijn dan ook tot het laatste moment in woord en daad loyaal aan haar, ook zeer ongebruikelijk. Kowaljow keert in 2019 terug tijdens de Osterfestspiele als Pogner in Die Meistersinger von Nürnberg.

Door een ringetje

Anja Harteros is een uiterst sensuele Sieglinde. Zeer goed bij stem, veel beter dan afgelopen zomer als Elsa in Bayreuth. Hier maakt ze haar reputatie geheel waar. In haar spel met Siegmund wordt op geen enkele wijze de indruk gewekt dat het maar acteren is, alles oogt natuurlijk.

Peter Seiffert (Siegmund) moet het wat meer van zijn vocale kracht hebben, maar die is dan ook ruimschoots toereikend. In mijn beleving zingt hij weleens een beetje te hard, maar dirigent Christian Thielemann houdt hem hier heel goed onder controle.

Georg Zeppenfeld is een heel goede Hunding. Hij maakt zijn personage niet stereotiep grof, maar laat blijken wel degelijk enige toenadering tot zijn vrouw te willen zoeken. Dat hij haar minder prettig behandelt, lijkt hier vooral ingegeven door het vermoeden dat er iets niet klopte toen hij binnenkwam. Dus meer uit achterdocht dan uit gewoonte. Zijn zang is zoals altijd goed verzorgd.

Anja Kampe neemt de titelrol voor haar rekening. Ze klinkt enigszins moeizaam in de ‘hojotoho’s’ als ze opkomt, maar al gauw zit ze in de juiste groef. Constant niveau tot het einde. Duidelijk een rol waar ze wel aan toe was na vele malen Sieglinde te hebben gezongen en inmiddels ook Isolde op haar repertoire te hebben gezet. Minpuntje is dat Kampe als enige vrijwel voortdurend naar de zaal zingt, zelfs tijdens de ‘Todesverkündigung’.

De Staatskapelle Dresden staat onder leiding van Wagnerspecialist Christian Thielemann. Hij maakt weleens flink tempo, maar deze keer neemt hij de tijd, ongeveer drie uur en drie kwartier. Het orkest speelt voortreffelijk en Thielemann houdt het overal goed in toom, waardoor alle zangers ook zachtjes en goed articulerend kunnen zingen.

Het is een voorstelling om door een ringetje te halen. Muzikaal sowieso, maar ook visueel en zonder de conceptuele fratsen die nadien zo bepalend zouden worden voor het Wagnerrepertoire. Er zijn heel wat opnamen van Die Walküre op de markt, waarvan een groot deel volstrekt overbodig. Deze opname hoort daar niet bij. Het is een absolute aanwinst.

Die Walküre is uitgebracht bij C Major.