Wat is de Dordtse Synode toch een nare happening geweest, vol met hevige discussies en religieuze haarkloverijen. Het is de vraag of je deze gebeurtenis wel zou moeten willen herdenken. Maar als je het doet, hoe dan? Muziektheater Hollands Diep probeert met de nieuwe opera De Synode een breed publiek aan te spreken.

De Synode – polderkoorts in de Lage Landen moet actueel zijn en diep gaan, maar tevens als feestelijke afsluiting van de herdenkingsperiode van 400 jaar Dordtse Synode dienen. Veel hooi op de vork van Muziektheaters Hollands Diep. De makers slagen niet op alle fronten, maar er blijft – zeker voor mensen die nieuwsgierig zijn naar het onderwerp – genoeg te bewonderen aan deze productie.

De Synode is als operaproductie vrij eenvoudig. Er zijn vier zangers, mooie decorstukken, maar geen totaaldecor, enigszins sobere kostuums en een zeskoppig ensemble als orkest. En er loopt een actrice rond, maar zij heeft geen duidelijke rol in het geheel.

Het verhaal gaat over een houtkoopman die zich vanwege de synode genoodzaakt ziet op twee paarden te wedden: hij maakt een financiële afspraak met zowel een contraremonstrant als een remonstrant. Immers, één van de twee partijen zal verliezen, waarna diens aanhangers wellicht moeten vluchten. Dan staat de afspraak met degene die niet gevlucht is.

De insteek vind ik historisch gezien niet helemaal logisch. De synode wordt gebruikt voor een plot waarin het alle kanten op kan gaan. In werkelijkheid liep de synode al snel uit op een rechtszaak, waarbij de remonstranten de gedaagden waren.

De benadering biedt wel ruimte voor zowel komedie als tragedie. Er zijn veel komische elementen, maar de tragiek moet overheersen. Soms is dat te veel gevraagd. De serieuze boodschap waar het om moet gaan, komt niet altijd uit de verf.

Met zijn anderhalf uur voelt de opera lang aan. Het verhaal heeft het ene moment meer richting dan het andere en stevent uiteindelijk af op een escalatie van de plannen van de houtkoopman. Er is veel tekst en de meeste stukken zijn recitatiefachtig.

De muziek van Jan-Peter de Graaff is druk en ingewikkeld. Iedere passage is op zichzelf interessant – de componist verwerkt bijvoorbeeld veelvuldig materiaal uit de voorgewende tijd – maar het geheel voelt soms eentonig aan, vooral door die grote hoeveelheid tekst. De afwisseling zit ‘m vooral in een tweetal terzetten en het kwartet (een uitbreiding van het eerste terzet) waar de opera mee eindigt. En dan is er nog een ouderwets kerkgezang waar hypermoderne begeleiding onder is geplaatst – zonder meer interessant.

Dat kerkgezang komt aan het einde van de proloog. Die proloog is eigenlijk het beste van deze opera, die verder acht scènes kent, ook al wordt er in nietszeggende zwarte kleding geacteerd. In de proloog wordt op een goede, historisch verantwoorde manier een voorbeeld gegeven van waar alle poeha nou eigenlijk om te doen was. Mede daardoor bereikt men in dit gedeelte meer dramatische diepgang en voelt dit actueel aan.

De bariton en de countertenor in de voorstelling zijn goede redenen om naar deze opera te gaan. De beide heren, Jorne van Bergeijk en Joël Vuik, zijn relatief jong en duidelijk op weg naar het grote repertoire. Het wordt hen in De Synode niet makkelijk gemaakt, maar ze houden zich op alle fronten staande.

De opera vormt het tweede deel van de avond; voor de pauze is er een liedprogramma. Men zingt met name politieke pamfletten (ook op muziek gezet door Jan-Peter de Graaff?). Het liedprogramma overtreft op veel fronten de opera. De composities kennen veel contrast. Er is enorm veel afwisseling en verrassing. En de humor in de teksten is veel bijtender en voelt ondeugender aan. De teksten wringen ook enorm.

Ook hier is het niet lastig de link tussen de synode en onze actualiteit te zien. Dat zit ‘m niet zozeer in wat de makers noemen “een uiteenvallend land, waarin mensen […] elkaar alleen nog de maat nemen”, het zit hem vooral in de opzet van de synode: als je in het gelijk wordt gesteld, kijk je dan neer op wie ongelijk heeft gekregen? Als je ongelijk hebt gekregen, betekent dat dan dat er niet meer naar je geluisterd wordt? Moet je je niet aansluiten bij een groep, omdat dit ten koste gaat van je neutraliteit? Dit zijn vragen die bij je opkomen door de pamfletten op muziek te beleven. Deze composities verdienen een cd.

De Synode – polderkoorts in de Lage Landen is nog tot en met 26 mei te zien. Zie voor meer informatie de website van Muziektheater Hollands Diep.