De opera Halka van Moniuszko is zo ongeveer dé nationale opera van Polen. Op verschillende roerige momenten in de geschiedenis inspireerde het stuk de Poolse bevolking. Zaterdag 6 februari ging een nieuwe productie van het werk in première bij de Baltische Opera.

De Poolse componist Stanislaw Moniuszko (wel de Poolse Smetana genoemd) schreef de eerste versie van Halka in 1847 in Vilnius, de hoofdstad van Litouwen. Polen was sinds 1772 verdeeld tussen Rusland, Pruisen en Oostenrijk, waardoor het nationale karakter van de opera grote betekenis had voor het publiek.

De librettist Wlodzimierz Wolski was een jonge dichter met patriottistische en linkse inslag. Zijn tekst was sterk stigmatiserend over de sociale verhoudingen tussen de boeren en de aristocraten.

Halka, het hoofdfiguur, is een dorpsmeisje dat verliefd is op Janusz, een edelman. Het verhaal begint als de rijke Stolnik de verloving van zijn dochter Zofia en Janusz viert. Halka wordt dus bedrogen door Janusz en die tragedie maakt haar waanzinnig en leidt uiteindelijk tot haar zelfmoord in de finale.

Het drama van gebroken liefde is geplaatst in de geïsoleerde landschappen van de boeren en de aristocraten. Beide landschappen en Halka’s drama zijn geweldig beschreven door de componist.

De opera werd de eerste Poolse opera die aan de Europese standaard voldeed. Daarnaast was het stuk een belangrijke stap in het gebruik van Poolse volksmuziek in de klassieke vorm van opera.

Voor Moniuszko zelf betekende Halka een grote stimulans van zijn carrière. Hij werd de directeur van de opera van Warschau.

Na de Tweede Wereldoorlog, toen Polen communistisch was, werd Halka het meest populaire muzikale drama. Dat vanwege de politieke betekenis; de kritiek op de aristocratie.

De Baltische Opera uit Gdansk zette de opera weer op het programma, aanhakend op de zestigste verjaardag van het operahuis, die in 2010 wordt gevierd. Omdat de maatschappelijke omstandigheden nu heel anders zijn, was Halka aangekleed door de nieuwe generatie, vertegenwoordigd door de jonge regisseur Ewelina Pietrowiak.

Zij plaatste het originele verhaal in de jaren ’30 van de vorige eeuw. De sociale context was daarmee hetzelfde, maar de positie van de aristocratie veel lager. Het belangrijkste accent in haar enscenering lag daarom op het drama van de driehoeksliefde. De Poolse volksmuziek en dansen waren behouden.

Het ballet en koor waren fabuleus

Het meeste indruk op mij maakte de sopraan Katarzyna Holysz in de titelrol. Een paar maanden geleden had ze veel succes met eenzelfde soort rol in Ariadne auf Naxos. Die ervaring verrijkte nu haar vertolking van de Halka-partij. Het kan betwist worden of ze nu echt een boerenmeisje was, maar de artistieke indruk die ze maakte, was uitstekend.

De mannelijke hoofdrol in de opera is weggelegd voor de boer Jontek, de liefhebbende vriend van Halka. In Gdansk werd die rol perfect neergezet door tenor Pawel Skaluba. De overige rollen ondersteunden het drama goed.

Speciale aandacht mag er zijn voor het fabuleuze ballet en koor. Choreograaf Roman Komassa was in staat zich perfect te bewegen tussen de volksdansen en een ongebruikelijke versie van de mazurka, uitgevoerd in jaren ’30-stijl. Koordirigent Dariusz Tabisz zorgde voor een perfect afgestemde uitvoering van de vele boerenliederen.

De decors van Ewelina Pietrowiak en Katarzyna Zawistowska en het licht van Piotr Miszkiewicz pasten erg goed bij het stuk, wat een pittoreske achtergrond opleverde.

Andrzej Orlowski doet regelmatig verslag van interessante operaproducties in Gdansk. Orlowski woont in Sopot, Polen, en is ‘Professor of Acoustics’ aan de technische universiteit van Gdansk.