Zeven blinde en zeer slecht ziende liefhebbers van opera bezochten op 7 mei in het Koninklijk Theater Carré te Amsterdam de voorstelling ‘Bruid te Koop!’ van de Nederlandse Reisopera.

Dankzij de Stichting Komt het Zien! gingen zij voor het eerst naar een operavoorstelling met audiodescriptie. Onze redacteur Franz Straatman deelde die ervaring door een oogmasker op te zetten.

Behalve vergezeld door een partner of bevriende kennis, namen vier blinde bezoekers ook hun blindengeleide hond mee. Flinke beesten voor wie dit uitje heel bijzonder was, blijkens de uitbundige besnuffeling van elkaars koppen, lijven en achterkanten tijdens de voorinformatie in een foyer. Maar alles zonder geluid; er klonk geen geblaf. De dieren mochten zelfs mee de zaal in. ‘Het is nogal krap tussen de stoelen, maar hij blijft rustig liggen’, zo reageerde een blinde mevrouw op mijn vraag over het welzijn van haar mooie zwarte labrador die toch zonder een kik te geven bijna drie uur rustig moest blijven. ‘Hij is het gewend’, zei een andere blinde die vaak naar de opera gaat, nu voor het eerst met uitleg via een koptelefoon. Oftewel audiodescriptie.

350.000 blinden

Deze service wordt verzorgd door een stichting met de voor de blinde doelgroep opvallende naam ‘Komt het Zien!’ Enthousiast vertelt Angelique van Lieshout over de evenementen die de stichting aanbiedt, van musical tot circus, van ballet tot bloemencorso, waarbij zij en drie andere collega’s vertellen wat er te zien is. Gelet op het feit dat Nederland zo’n 350.000 slechtzienden en blinden telt, is er behoefte aan zo’n voorziening. Daar is nu ook opera bijgekomen. ‘Omdat de Reisopera een voorstelling biedt met Nederlands gezongen teksten, zagen wij een mogelijkheid om ook opera in het pakket op te nemen’, aldus Angelique van Lieshout. ‘Na een eerdere voorstelling van ‘Bruid te Koop’ in Utrecht met zestien blinde liefhebbers, is dit voor mij de tweede keer dat ik via een audio verbinding in een opera vertel wat er op het podium te zien is. Ik beschrijf het decor, de kostuums en ik geef opkomsten aan van de personages. Ik praat zo min mogelijk, want de muziek moet niet gestoord worden.’

Vanuit de nok

Hoog in de nok van Carré, in een regisseursloge, sprak de blindentolk Angelique van Lieshout haar commentaar. Helemaal beneden, op de tweede rij in de zaal, bijna tegen de rand van de orkestbak volgde een blinde operaliefhebber de uitleg. ‘Met de aanwijzingen van de tolk heb ik alles goed kunnen volgen en een beeld gekregen van wat er op het toneel gebeurde. Het stoorde mij niet in de muzikale beleving.’ 

Voor hem was het de eerste keer om op deze wijze opera te mee te maken. ‘Ik ga vaak naar opera. Ik heb destijds de hele ‘Ring des Nibelungen’ van de Nederlandse Opera bijgewoond, en ook ‘Parsifal’. Ik houd van de muziek van Wagner,’ aldus de blinde bezoeker (‘ik zie alleen lichte en donkere vlekken’) die zijn muzikaliteit ook beleeft in het pianospelen. ‘Vooral Bach en Beethoven. De hond houdt van Bach, vooral als ik de toccata en fuga speel. Dan reageert hij.’ In Carré lag de roodbruin getinte labrador er slapend bij.

‘Meet & feel’

Behalve een gesproken beschrijving, verzorgde de stichting ook een uitgebreide inleiding in een van de foyers. Niet alleen vertelde Angelique van Lieshout de inhoud (‘dan kunt u vast aan mijn stem wennen’), zij beschreef ook de kleuren van kostuums en decors, terwijl medewerkers van de stichting de bezoekers  lieten voelen aan een set kostuums, waarbij een lange rode, met pailletten bestikte jurk. ‘Ik heb vroeger zeven procent zicht gehad’, reageert de nu blinde vrouw met de zwarte labrador, als ik vraag of zij begrip heeft van kleuren. ‘Ik weet wat rood is, en ook van andere basiskleuren kan ik mij een voorstelling maken.’ 

Het meest verrukt was zij van de komst van enkele zangers, onder wie Francis van Broekhuijzen, die met haar bekende flu de bouche  aan het gezelschap haar rol uitlegde. ‘Het is een prachtige ervaring’, zei de blinde vrouw. ‘Het is de eerste keer dat ik naar een opera ga. Ik dacht altijd dat het niks voor mij was. Ik ga wel naar concerten. Als ik naar muziek luister, maak ik beelden in mijn hoofd. Nu met de beschrijving er bij, kan ik alles goed volgen. Ik ga zeker nog een keer naar een operavoorstelling’, zo luidde tijdens de pauze haar reactie op het experiment. 

Stevig masker

Maar hoe is het om niks te zien, en via een koptelefoon te moeten ervaren wat de circa duizend toeschouwers wel zagen. De Nederlandse Reisopera had een stevig masker voor mij gereed gelegd, dat ik opzette toen ik plaats had genomen. Met het simpele hoorapparaat op het hoofd en een regelkastje in de hand, beleefde ik de voorstelling. Alhoewel ik de première destijds in  Enschede had bijgewoond en er een recensie over schreef voor Place de l’Opera, en dus de kostuums en decors al kende, kon ik uit de mooi gesproken begeleiding niet de beelden terug roepen. 

Ook omdat in het veel grotere Carré de akoestiek minder direct is dan in het intieme Wilmink Theater in Enschede, kon ik de Nederlands gezongen teksten niet goed volgen. Ik moest me bedwingen om niet af en toe stiekem de boventiteling te bekijken. Dat deed ik pas tijdens het gedeelte na de pauze, toen ik het masker niet meer opzette. Toen merkte ik pas wat je als niet-ziende mist in zo’n productie.  De beide blinde bezoekers hadden de gezongen teksten redelijk tot goed kunnen volgen. De Nederlandse Reisopera reageerde positief op de samenwerking met ‘Komt het Zien! en hoopt die voort te zetten.