Oorlog is het uitgangspunt van regisseur Frank-Bernd Gottschalk in Verdi’s Aida bij Internationale Opera Producties. Hij laat echter geen ruimte voor de menselijke relaties die in de opera uitgesponnen worden. De geheel Bulgaarse cast is wisselend van kwaliteit. De opera krijgt hierdoor niet de zeggingskracht die de muziek verdient.

Volgens Frank-Bernd Gottschalk staat de dodelijke driehoeksrelatie tussen Aida, Radames en Amneris symbool voor oorlog en oorlogsvoering. Verwoesting en gevangenschap zijn de centrale thema’s in Aida. Daarom regisseerde Gottschalk de triomfscène tot centrale scène in zijn productie.

Deze interpretatie negeert echter het menselijke element dat zo belangrijk was voor Verdi. De opera gaat over beweegredenen van mensen: relaties. De relatie tussen Amneris en Aida, die gebaseerd is op jaloezie en dienstbaarheid. De relatie tussen Aida en haar vader, waar loyaliteit en liefde in het gedrang komen door tegenovergestelde verlangens. En vooral de relatie tussen Radames en Aida, vol van hartstocht en oprechte liefde, bemoeilijkt door hun beider loyaliteit voor hun eigen koning. Al deze relaties blijven onderbelicht.

Dat uit zich het duidelijkst in de eerste akte. Een plompe Radames zingt onbewogen over zijn wens om legerleider te worden en gaat even ongenuanceerd over in zijn belangrijkste aria, ‘Celeste Aida’, waarin hij zijn verzengende liefde zou moeten bezingen. Dat dit niet alleen aan de regie ligt, mag duidelijk zijn. De tenor Kaludi Kaludov heeft een stralende hoogte – als hij hem eenmaal bereikt – maar geen enkele zeggingskracht. Dit blijft irriteren tot het einde.

Helaas zijn er meer slechte zangers. De bas Zhivko Peychev in de kleine rol van Farao klinkt als een trillend rietje en straalt geen enkele grootsheid uit. Zijn bode, gezongen door Georgi Devedjiev, overtreft hem in klank en acteerprestaties.

Van hoger orde is Plamen Kumpikov, die de rol van hogepriester Ramfis zingt. Hij is soms wat onzuiver, maar overtuigt in zijn onaantastbaarheid door zijn schrijdende tred en een klank die daar perfect bij past. Het mannenkoor van priesters dat hem vaak begeleidt, klinkt heerlijk Bulgaars vol, maar soms ook Bulgaars vals.

Geweldig zijn de zangeressen die Aida en Amneris vertolken. Daniela Dyakova heeft met de laagte van de contra-alt die Verdi voor Amneris voorschreef soms wat moeite, waardoor ze moeilijk te horen is. Ondanks dat: jaloezie en achterbaksheid, vreugde en verdriet, Dyakova zingt het prachtig.

Iordanka Derilova toont een Aida met een heel ander repertoire van emoties. Vooral daar waar ze alleen op de planken staat, is ze sterk. De pianopassages waarin ze nederig om genade smeekt, ontroeren. In de derde akte bezingt ze vol heimwee en warme herinneringen haar vaderland. Het is heerlijk.

Maar dan komt Kaludov de zaal weer verpesten. In het liefdesduet dat volgt, blijf je je afvragen waarom Aida toch verliefd is geworden op deze kwast. Helemaal lachwekkend wordt de slotscène, als het paar hun eeuwige liefde bezingt in het uur van de dood, maar het niet voor elkaar krijgt de in octaven gezongen melodie zuiver te krijgen.

Deze productie van Aida duurt lang. Niet alleen irriteren sommige zangers, maar ook het decor en de kostuums lijken niet doordacht. Mannen met sfinxmaskers, slavinnen in Bulgaarse tafelkleden en een koor gekleed als Britse nijltoeristen uit een roman van Agatha Christie. Het lijk allemaal niet te kloppen. Behalve Aida zelf.

Aida is tot en met 10 mei nog 21 keer te zien in diverse theaters in Nederland en België. Enkele rollen zijn dubbel bezet. Zie voor meer informatie de website van Internationale Opera Producties.