Giacomo Puccini stierf op 29 november 1924 in Brussel. Hij is een van de meest geliefde operacomponisten aller tijden. Zijn 100^ste sterfdag is daarom aanleiding voor persoonlijke verhalen over de Italiaanse meester.

Anton de Graaf stuurde ons een heel persoonlijk verhaal, geschreven door zijn vorig jaar overleden vrouw Kommertje Borg die heel veel van Puccini; zij genoot niet alleen van zijn muziek maar was ook “verliefd”  op de man Giacomo Puccini. In haar puberjaren was het Paul McCartney nu was het Puccini; zij heeft diverse boeken gelezen met correspondenties om zo dichter bij hem te komen. Een aantal jaren geleden heeft zij een kerstverhaal geschreven met Puccini in de hoofdrol.

Mijn vrouw is vorig jaar na een kort ziekbed op 70-jarige leeftijd overleden; wij zijn ruim 55 jaar bij elkaar geweest. Ter ere van haar wilde ik u dit verhaal niet onthouden.

Kerstavond in huize Puccini

Nog enkele minuten en dan zou de klok in Huize Puccini in het Toscaanse Torre del Lago middernacht slaan.

Het tijdstip waarop Puccini de vers gezette koffie uit de keuken haalt, gezet door het dienstmeisje Doria. Vaak neemt hij haar mee naar de salon, tevens zijn werkkamer en speelt dan zijn laatste composities voor haar. Maar deze nacht zal anders zijn.

Hij heeft gezegd dat ze naar bed kon gaan. Hij kijkt naar de partituur van Madama Butterfly, die op zijn bureau naast de piano ligt. Bijna voltooid denkt hij. Nee deze nacht zal hij niet componeren, maar gebruiken om nog enige nieuwjaarskaarten met een foto te schrijven. Hij schenkt een kop koffie in, steekt een sigaret op en gaat achter z’n bureau zitten en zucht. Ook moet hij nog enige uitnodigingen schrijven voor zijn huwelijk met Elvira op 3 januari 1904, met wie hij reeds 20 jaar samenwoont. Hij strijkt met zijn hand door zijn haar en ziet in het glas van één van de fotolijsten boven de piano een vermoeid gezicht.

Eergisteren is hij 45 jaar geworden en hij staart naar de kerstversiering die gisteren de versiering voor z’n verjaardag heeft vervangen. Het is een bewogen jaar geweest. Op 25 februari het auto-ongeluk , waarbij hij z’n been brak. Maandenlang was hij aan z’n bed gekluisterd geweest, constant bewaakt en in de gaten gehouden door zijn zus Nitteti, door Elvira en de zus van Elvira. Het was een hel geweest. Hij dacht dat niemand hem begreep en dat z’n leven was verwoest. Daar kwam nog bij dat op 26 februari de wettige man van Elvira overleed en niets hem meer in de weg stond om te trouwen met Elvira.

Terwijl hij voor het ongeluk ervan overtuigd was om met Corinna uit Turijn te trouwen. Het meisje dat hij had ontmoet in de trein op weg naar een repetitie van Tosca in Turijn.  Corinna was zijn coupé binnengestapt en had gezegd: “mag ik naast u komen zitten, ik vind uw muziek zo mooi”. Hij was opslag verliefd op haar en ze was met haar 17 jaar zijn muze geworden en diende als voorbeeld voor Cio-Cio-San uit Madama Butterfly. Tussen 1900 – 1903 ontmoetten ze elkaar veelvuldig. Door het auto-ongeluk kwam deze affaire aan het licht en werd het een familiedrama.

In het begin probeerde Puccini nog brieven naar buiten en naar binnen te smokkelen maar dit liep verkeerd af. Zelfs zijn uitgever Giulio Ricordi en librettist Illica raakten erbij betrokken. Zijn zus Iginia, die in het klooster zat, maakte zich na het ongeluk ernstig zorgen over zijn zieleheil. Zij zag zelfs een verband tussen het ongeluk en zijn zondige relatie met Corinna. De bemoeienissen van zijn andere zussen ging nog verder. Ze drongen erop aan om spoedig met Elvira te trouwen nu zij weduwe was geworden. Er was nog wel een ander obstakel. De Italiaanse wet verbood dat een weduwe binnen 10 maanden hertrouwde. Zijn zus Ramelde, die nog steeds niet z’n huis wilde betreden zolang hij niet met Elvira was getrouwd, ondernam zelfs stappen om dispensatie te krijgen zodat Elvira en Puccini onmiddellijk konden trouwen.

Hij fantaseerde nu over Kerstmis volgend jaar. Misschien zat deze voor hem zo belangrijke zus dan aan zijn eettafel. Zijn ogen gleden naar zijn pink waar zich de trouwring bevond van zijn moeder, die hij op haar sterfbed van haar had gekregen en glimlachte. Zijn moeder had met weinig middelen altijd iets bijzonders van Kerstmis gemaakt. En wat zou hij haar graag in zijn luxe willen laten delen, haar eens goed verwennen met Kerstmis. Hij rilde en warmde zijn koude handen aan het vuur van de open haard.

Puccini was heel erg boos op Gulio Ricordi geweest, dit naar aanleiding van een brief waarin Ricordi hem wees op z’n nationale plicht van geniaalste Italiaanse kunstenaar van dit moment. Dat Puccini zijn loopbaan op het spel zette voor een vrouwmens als Corinna. Puccini was blij dat Ricordi zich met hem had verzoend. Hij besefte maar al te goed dat Ricordi als een vader voor hem was.

De zomer had hij doorgebracht in zijn nieuwe villa in Abetone. In de villa werkte hij aan de 2e akte van Madama Butterfly en aan de instrumentatie van de 1e akte. In september was hij vier weken met Elvira in Parijs geweest. Ze hadden genoten van het leven in de stad en het succes van de opvoeringen in de Opéra Comique van Tosca en La Bohème. Op de terugreis (Elvira was al eerder teruggegaan naar Italië) bezocht hij Corinna in Turijn om voor eens en altijd een punt achter hun relatie te zetten. Corinna was ontroostbaar geweest. In oktober was hij teruggekeerd naar Torre del Lago om Madama Butterfly te voltooien.

Na zijn terugkeer kocht hij een motorboot en gaf deze boot de naam Cio-Cio-San. Regelmatig voer hij over het meer Massacucoli, dat  grensde aan zijn villa, om inspiratie op te doen. Hij miste wel de stilte van z’n roeiboot, die in onbruik was geraakt doordat hij sinds het auto-ongeluk zijn knie niet meer goed kon buigen.

Hij had inmiddels enige foto’s gesigneerd en de laatste uitnodigingen geschreven. Hij stond op en streek met z’n rechterhand over de partituur van Madama Butterfly en droeg het dienblad naar de keuken. Hij snoof de heerlijke geur op van het gebraden wild en vers gebakken panettone (kerstcake). Hij verheugde zich op de Kerst, op de mis in de dorpskerk gelegen naast de villa en op het nieuwe jaar.

Maar het meest verheugde hij zich op feit dat hij morgen tijdens het kerstdiner voor de allereerste keer de gehele familie zou uitnodigen voor een première en wel voor de première van Madama Butterfly. Het beste kerstcadeau dat hij voor zijn familie tot nu toe had kunnen bedenken. Moeizaam liep hij de trap op naar de slaapverdieping waar iedereen in deze kerstnacht reeds diep in slaap was.

De première van Madama Butterfly op 17 februari 1904 in Milaan, in aanwezigheid van de gehele familie van Puccini, werd een flop, mede door aanhangers van de verschillende anti-Puccini groeperingen. Puccini was verbijsterd door deze reacties en besloot onmiddellijk de opera terug te trekken en liet alle volgende voorstellingen afgelasten. Drie maanden later ging een gewijzigde en ingekorte versie in première in Brescia en werd nu wel een groot succes.

Hij bleef tot aan zijn dood getrouwd met Elvira, maar bleef buitenechtelijke relaties (zijn muzen) onderhouden.

Dit verhaal heb ik geschreven na de Puccini-reis van Ton en mij in 2011, waar wij o.a. Lucca, Pisa en Torre del Lago hebben bezocht. Na thuiskomst heb ik bijna 1 jaar alleen maar naar muziek van Puccini geluisterd en vele biografieën en boeken met brieven van Puccini gelezen. Het jaar 1903 was een roerig jaar voor Puccini en dus uitermate geschikt om er een kerstverhaal van te maken.

Kommertje

Heeft u een eigen verhaal over Puccini, deel het met ons. Stuur uw verhaal naar: redactie@operamagazine.nl onder vermelding van Ik hou van Puccini.

Verder lezen, luisteren en kijken

Fragment uit Madama Butterfly tijdens het Puccini Festival in Torre del Lago in 2014

Monique ten Boske over Madama Butterfly in Aix-en Provence .