Tenor Jonas Kaufmann debuteerde in juli 2009 in de rol van Lohengrin, in een productie van de Bayerische Staatsoper in zijn geboorteplaats München. De productie is nu op dvd verschenen. Het is een cliché tot en met, ook al mag Kaufmanns debuut er zijn.

Sorry voor de harde woorden, maar het is zo langzamerhand een afgekloven cliché geworden. Is er in het libretto sprake van een regime, dictatuur, vervolging en/of een gebrek aan democratie? Hup, dan verplaatsen we de actie naar de jaren dertig van de vorige eeuw. Zo banaal en zo getuigend van gebrek aan inspiratie!

Dat laatste neem ik Richard Jones (één van mijn geliefde regisseurs nota bene!) het meeste kwalijk. Zijn Lohengrin is in zijn banaliteit niet alleen raar (ik zie hem al zitten: brilletje op, glaasje bij de hand, blik op oneindig en wanhopig op zoek naar ‘wat zal ik nog kunnen bedenken wat nog niet eerder werd bedacht’), maar ook voorspelbaar en ongeïnspireerd.

Althans voor mij, want er waren genoeg collega’s die het allemaal prachtig en innoverend vonden. Zo gaf het blad Luister hem vijf van de vijf mogelijke sterren. Wees daarom gewaarschuwd: de onderstaande recensie is zeer persoonlijk en zeer subjectief, want wellicht heb ik er gewoon niets van begrepen?

Meteen bij het begin is het al raak: de prachtige ouverture (zeer subliem en zeer gevoelig gespeeld door het Bayerischer Staatsorchester onder Kent Nagano) wordt totaal vernield door het beeld. Want wat zien we? Een meisje met donkere vlechten, gekleed in een groene tuinbroek. Met een tekentafel en een meetlint probeert zij ons (?) iets duidelijk te maken, want zij tekent een huis. Wie is zij? Een architecte? Een aanneemster? Een kleuter die in opdracht van haar juf een tekeningetje maakt? Mis! Het is Elsa! Oef…

En aangezien we in de opera verder doorgaan met het huisje bouwen, nu letterlijk, is er maar één conclusie mogelijk: Elsa droomt van ‘huisje, boompje, beestje’. Origineel, nietwaar? Dat het allemaal niet strookt met de gezongen tekst? Ach, daar kijken we toch niet van op?

Eén vraag dringt zich wel op: neemt Richard Jones de opera überhaupt serieus? Neem alleen maar de komst van Lohengrin, een in spijkerbroek gestoken hippie. Onder zijn arm een grote, witte plastic zwaan, die niet alleen zeer realistisch is, maar ook nog eens mechanisch gestuurd wordt: hij pikt in de rondte en in zijn veren. Ik vind het smakeloos. Goed, ik vertel verder niets, je moet het gezien hebben. Of niet, maar dan heeft u ook niets aan mijn beschrijvingen.

De productie (München, juli 2009) markeerde Kaufmanns debuut in de rol van Lohengrin. Is hij er in geslaagd? Ja en nee. Zijn stem is van nature krachtvol en lyrisch tegelijk en zijn volume is groot. Hij hoeft nergens te forceren en zijn hoge en lage tonen zijn prachtig in balans. Zijn timbre is zeer Italiaans, maar zijn kracht en uiteraard de beheersing van de taal (voor wie het niet mocht weten: Kaufmann is een Duitser) maken hem bijzonder geschikt voor de wat meer lyrische rollen uit het Duitse ‘Fach’.

Zelf zou ik meer in de richting van Siegmund denken, maar ook Lohengrin is beslist geen verkeerde keuze. Toch mis ik iets in zijn optreden, dat kleine ‘etwas’… Het kan natuurlijk met de ‘eerste keer’ te maken hebben, maar op mij maakt hij een niet al te happy indruk. Ik kan dan ook niet wachten om hem nog een keer in de rol te kunnen zien.

Anja Harteros is een hartroerende Elsa. Zij zet der rol zeer imponerend neer en weet het meisjesachtige met de ontluikende vrouwelijkheid goed te combineren. Ongelofelijk eigenlijk hoe snel ze de weg van Violetta naar Wagner heeft gevonden.

Michaela Schuster is, wat mij betreft, behoorlijk miscast als Ortrud. Als u ooit Waltraud Meier, Eva Marton of Elisabeth Connell in die rol hebt gezien, om maar een paar grote namen te noemen, dan weet u wat ik bedoel. Christof Fischesser (Heinrich) en Evgeny Nikitin (Heerrufer) daarentegen zijn in hun kleine rollen bijzonder overtuigend.

Maar de grootste verrassing is, voor mij althans, Wolfgang Koch als Telramund. Wat een prachtige stem! Diep, groots, soepel, lenig, majestueus en autoritair. En ook als acteur weet hij bijzonder te imponeren.

Voor mij was het: ogen dicht en genieten, maar wellicht weet Richard Jones zijn weg naar uw hart te vinden? Het is aan u.