Drie Nederlandse opera-artiesten verzorgen iedere maand een column op Place de l’Opera. In oktober: regisseur Sybrand van der Werf over de relatie tussen publiek en makers.

Hooggeëerd Publiek!

Als regisseur moet je een beetje een veelvraat zijn. Een tijdje is het stil, dan komen er weer meerdere aanbiedingen tegelijkertijd op je af. Een quote uit een reisgids die ik onlangs nodig had, geeft het beste mijn instelling weer: ‘always say yes’. Op die manier doe je nieuwe ervaringen en dus inspiratie op, ontmoet je veel mensen in je vakgebied en word je met allerlei vormen van theatermaken geconfronteerd.

Die veelzijdige beroepspraktijk kan ertoe leiden dat je ’s ochtends met onder meer een cliniclown, drie tekstacteurs en een poppenspeler in een zaaltje in Münster voor een jeugdproductie repeteert, ‘s-middags middels een video-conferentie het kostuumontwerp voor een Mozart-opera bespreekt en ’s avonds in Enschede een Walküre bekijkt, omdat je toch al in de buurt was…

Hoe divers ze ook zijn, al deze bezigheden hebben eenzelfde doel: het publiek een mooie avond bezorgen. En toch betrap ik mijzelf erop dat ik dat soms even uit het oog verlies. Tijdens het repeteren kan het publiek soms ver weg zijn, om zich dan bij de première weer volop in de schijnwerpers te werken.

Voor de jeugdproductie die ik maak, bezocht ik een klas met 10-jarigen. Mijn publiek stond plotseling voor me, met alle levendigheid en kritische vragen die die leeftijd eigen is. Klaar om (soms voor de allereerste keer) met het theater kennis te maken.

Bij Die Walküre die ik zag, ging ik de eerste pauze in met enkele vaktechnische vraagtekens. Maar om mij heen klonk het niet-aflatend positief, men ‘zat er helemaal in’. Voor de hoeveelste keer hadden deze mensen – net als de 10-jarigen – weer hun verbeeldingsvermogen kunnen en mogen gebruiken? En wie ben ik om daar met een kritische blik mijn vragen bij te stellen?

De relatie tussen publiek en maker is een pracht van een haat-liefdeverhouding. ‘Publieksgerichtheid’ was onder theatermakers een scheldwoord dat in het rijtje commercie, tv en show thuishoorde en niet paste bij verheven begrippen als engagement, inhoud en experiment. Aan de andere kant waren regisseurs natuurlijk in zichzelf gekeerde wereldvreemden die zonder enig gevoel voor schoonheid en sentiment zelfs Roodkapje tot een lelijk postmodern allegaartje wisten te maken, inclusief functioneel naakt.

In tijden dat de theatermakers geen wonderen mogen verwachten van de overheid, is het zaak dat het publiek weer écht tegemoet getreden wordt. En dat is soms lastiger dan je denkt. Het is namelijk eng om verantwoordelijkheid te nemen voor keuzes over esthetiek en inhoud, omdat je je eigen mening daarmee verheft tot die van de massa. Dat is kwetsbaar, want stel je voor dat helemaal niemand dát mooi vindt wat jij nou juist zo prachtig vond.

Door zich bij voorbaat af te keren van de mening van het publiek, beschermt een maker zichzelf. En toch zul je zien, dat juist een maker die de moed heeft om zich kwetsbaar op te stellen juist díe voorstelling maakt, waar het publiek op zit te wachten. Ik kom in ieder geval graag kijken!

De Nederlandse regisseur en acteur Sybrand van der Werf is vooral actief binnen het (klassieke) muziektheater en het jeugdtheater. Hij werkt in binnen- en buitenland, met professionals en amateurs, acteurs en muzikanten, op locatie of in grote schouwburgzalen. Zie www.sybrandvanderwerf.nl.