Drie Nederlandse opera-artiesten verzorgen iedere maand een column op Place de l’Opera. In januari: dirigent Antony Hermus over de hectiek van de eerste en enige toneelrepetitie met orkest voor een herneming van Lohengrin in Dessau, waar hij Generalmusikdirektor is.

Woensdagmiddag… ,,Gibst Du mir im Brautgemach bitte alle Einsätze?” Elsa loopt kort voor de enige (!) toneelrepetitie met orkest voor de herneming van Lohengrin ietwat zenuwachtig over het toneel. Met man en macht wordt gewerkt om het toneel pasklaar te krijgen voor de mammoetopera van Richard Wagner, die sinds half mei niet meer op het speelplan stond.

Belichters roepen om het hardst, technici repareren nog snel de kapotte deur van de kerk, de toon-technici testen voor de gevoelde 87e keer de opgenomen Bühnemuziek van het begin van de tweede akte, het orkest speelt onrustig de vele duivelsloopjes uit deze opera en in de verte repeteren de koperblazers (al VOOR de repetitie, jaja!) de beroemde aria’s van koning Heinrich.

En dan plotseling is het zover. van ver klinkt een a – het orkest stemt. ,,Hoe was het ook alweer: begin ík met de ouverture of moet ik wachten tot het doek open is? En wacht nog 10 minuten met het inroepen van soli en koor, ik moet sowieso eerst dat ongelooflijk moeilijke voorspel weer op de rails krijgen met het orkest.”

De voorstellingsleider kijkt me met een paar vragende en niet-begrijpende ogen aan. Subtekst: we hebben hier nog een slordige vier uur muziek voor ons, die acht (!) maanden geleden voor het laatst op deze bühne heeft geklonken, met toneeltechnisch gezien een hoop gecompliceerde uitdagingen – en de dirigent gaat eerst eens op zijn gemak aan het ‘voorspel’ werken…?

Het orkest zit bereid – klaar voor de mammoetakt. ,,Dat wordt een latertje”, voorspelt de solofluit al. Vrolijk geef ik de concertmeester van de Anhaltische Philharmonie een hand. ,,Om acht uur is voetballen op de tv”, grapt hij – anticiperend op mijn beruchte en gevreesde repeteerwoede. ,,Het Duitse voetbal is volkomen oninteressant”, counter ik, ,,en daarbij: wie is er eigenlijk tweede geworden op het WK?” Een speels kat- en muisspel, tekenend voor de open en goede relatie die de musici en ik in het afgelopen jaar hebben kunnen opbouwen. En al gauw is er grote concentratie in de orkestbak.

De eerste akte begint. Na het werkelijk magische voorspel stormen de Sachsen en Brabanter op het toneel, de fantastische Nederlandse zanger Wiard Witholt, die in deze productie de Heerrufer zingt, voorop. De Bühnentrompetten kijken me met een groot vraagteken aan – het woord HELP is van hun voorhoofd af te lezen. Waar moeten we ook alweer precies staan en wanneer moeten we dan spelen? En… de triolen snel à la Mahler 5 of gewoon?

En dan begint het. ,,STOP… Lieber Chor, zu tief, und Sie schleppen!!! STOP… Orchester, wir brauchen richtige fortepiani, wie ein Karateschlag… STOP… VIEL ZU LAUT, beim Schwanenchor steht doch die ganze Zeit piano… STOP… Sie singen über die Engel-Leiche, das kann Richie nicht wirklich gemeint haben… Versuchen Sie es mal mit Engel-*G*leiche… STOP… Bühnetrompeten ein Takt zu früh… STOOOOOOOPPPPPPP!!!!!!!… Bühnetrompeten schon wieder ein Takt zu früh, was ist da los????!!!!!! Mein lieber Schwan!!!”

In de pauze loopt een ontredderde regisseuse door het operahuis. “Ik herken mijn eigen regie niet meer!” klinkt het luid en op emotionele wijze vanuit het trappenhuis van het theater. Koorleden kijken nog snel in de partituur en krijgen van de koordirigent de laatste aanwijzingen voor het beroemde Brautchor uit de derde akte. Zangers buigen zich over de orkestbak en vragen of de intonatie in orde was, en verontschuldigen zich voor een aantal kleine foutjes. Als ijverige bijen in een korf zwermen de technici over de bühne om de volgende ombouw voor te bereiden. En de koperblazers waren niet tevreden over de eerste Heinrich-Aria en stemmen de akkoorden zelfstandig nogmaals een voor een door.

Aan het einde van de derde akte (“Mein lieber Schwan…” “Leb wohl, leb wohl…”) verdwijnt Lohengrin met behulp van een klein liftje naar het ondertoneel en Gottfried komt met een beplakt gezicht aan een koord naar beneden. Plotseling klinkt de laatste regel van Lohengrin over een microfoon, met een volledig vervormd geluid: “Sieht da, der Herzog von Brabant”. Het orkest kan een gniffel niet onderdrukken, en ik roep enigszins geïrriteerd na bijna zes uur repeteren dat “das bei uns in Brabant besser klingt!”. De chef van de toonafdeling snelt naar de orkestbak om te zeggen dat iemand aan de microfoon heeft gedraaid, en dat dat zaterdag alles in orde komt. Hm. Laten we het hopen.

En dan… zaterdagmiddag om 16.00 uur. Het publiek zit verwachtingsvol in de zaal. Lohengrin was de openingsproductie van het vorige seizoen, voor zowel chefregisseuse Andrea Moses als mij ons debuut aan het Anhaltische Theater in Dessau – en deze productie was genomineerd voor de FAUST-Prijs in Duitsland, als één van de drie beste operaproducties van het afgelopen seizoen.

Met groot en warm applaus worden orkest en ik begroet door het publiek. Het voorspel klinkt magisch. Sachsen en Brabanter stormen samen met Wiard op het toneel. Het Zwanenkoor klinkt ongelooflijk zacht en verwachtingsvol. De koorklank is er een met een gouden randje en de microfoon van Lohengrin doet ditmaal zijn plicht!

Het orkest speelt met grote passie, volledig geconcentreerd en ongelooflijk snel reagerend op alle kleine oneffenheden van de zangers op het toneel. Wat een sfeer! Na afloop grote jubel en staande ovaties voor alle soli, koor en orkest! Een man overhandigt een grote bos bloemen aan Elsa.

Woensdagmiddag… “Gibst Du mir im Brautgemach bitte alle Einsatze?” Elsa loopt kort voor de enige toneelrepetitie met orkest voor de herneming van Lohengrin ietwat zenuwachtig over het toneel…
Nun ja: “Ein Wunder, Ein Wunder ist gekommen… Ein unerhörtes Wunder…” En: “Nun sei bedankt!!!”

Antony Hermus is sinds vorig seizoen Generalmusikdirektor van het Anhaltisches Theater in Dessau, een functie die hij eerder bekleedde in Hagen. Hermus is daarnaast als gastdirigent bij tal van orkesten en gezelschappen te bewonderen. Zo leidde hij in Nederland producties bij Opera Zuid en de Nationale Reisopera. Zie voor meer informatie www.antonyhermus.com.