Het Festival van Aix-en-Provence en de Salzburger Festspiele worden deze zomer bezocht door recensenten van Place de l’Opera. Recensies van een aantal voorstellingen komen de komende weken voorbij. Hier het verslag van Pelléas et Mélisande op 9 juli 2024 in het Grand Théâtre de Provence in Aix-en-Provence.

Pelléas et Mélisande van Claude Debussy ging in de productie van Katie Mitchell in 2016 * in première op het festival in Aix-en-Provence. De voorstelling werd destijds zeer goed ontvangen en is in diverse landen uitgevoerd. Ook de komende jaren is de voorstelling weer flink geboekt.

De nog steeds actuele voorstelling heeft een soort tijdloosheid en is nu voor het festival in 2024 met een nagenoeg compleet nieuwe cast ingestudeerd. In de eerste versie vertolkte Barbara Hannigan Mélisande, de internationale pers was juichend en roemde met name ook haar fysieke, bijna dansante kwaliteiten. Deze maal stond Julia Bullock in de aankondiging. Bullock was in 2023 bij De Nationale Opera te zien in Perle Noire een hommage aan Joséphine Baker en afgaande op haar danstalent in die opera, was ze vast een sensationele Mélisande geweest. Zij heeft echter om persoonlijke redenen af moeten zeggen. Voor Mélisande is vervolgens sopraan Chiara Skerath gevraagd, die de rol eerder in Bordeaux zong.

Feministische versie
Aan het begin van de opera komt Mélisande de hotelkamer binnen met een bloedneus van alle spanning. Ze haalt haastig een zwangerschapstest tevoorschijn om die, in de ernaast liggende badkamer te gebruiken. Is ze opgelucht of niet? Als ze terugkomt, groeit er een boom achter het bed, ontbreken er stukken van de vloer en zit Golaud in een hoek met een geweer in de hand. In de productie voor Aix-en-Provence vertelt Katie Mitchell Pelléas en Mélisande als een droom, een surrealistische vertelling. En in tegenstelling tot de droom van Leonora in Fidelio, waarmee De Nationale Opera in Nederland het seizoen mee afsloot, werkt deze droomvertelling WEL.

Het droomthema biedt Katie Mitchell de mogelijkheid om op creatieve wijze de personages van de disfunctionele familie te introduceren in scènes waarin ze oorspronkelijk niet aanwezig zijn. Ze speelt met tijd, kan haar figuren van een dubbelganger voorzien en hen dingen laten uitspelen die alleen in de tekst worden gesuggereerd of die duidelijk in de muziek aanwezig zijn, maar verder niet worden benoemd. Hierdoor kan Mitchell de onderliggende emoties, gedachten en verlangens van de personages op een visueel boeiende en ontroerende manier weergeven.

Mélisande is het object van fantasieën van mannen. Ze wordt begeerd door haar echtgenoot Golaud, haar minnaar Pelléas (de broer van haar man), en ook door grootvader Arkel. Mogelijk vertegenwoordigen deze mannen allemaal verschillende aspecten van dezelfde persoon, aangezien het verhaal zich in een droom afspeelt.

Decor

Dit concept werkt niet in de laatste plaats dankzij het uitstekende decor van Lizzie Clachan. Het familiehuis in de stijl van de jaren vijftig, dat ooit groots moet zijn geweest, is een wonder. Kamers verschuiven en veranderen, muren bewegen fluister stil; wat moet hier een hoop tijd en werk in zijn gaan zitten! Het gebruik van verschillende ruimtes naast en boven elkaar in het toneelbeeld is een beproefd en kenmerkend concept van Katie Mitchell. In Nederland zagen we dat in Written on skin in 2012 en in 2018 bij Jenufa.

Douze points voor de operadirigent

Dirigent Susanna Malkki dirigeert dit werk van Debussy voor het eerst. Natuurlijk heeft ze geluisterd naar de vorige versie van dit werk van haar, eveneens Finse, collega Esa-Pekka Salonen. Ze zegt: ‘Finnen in het algemeen zijn vaak fan van Franse muziek en we zijn erg zuinig met woorden, zoals de tekst van de opera ook is. Die is precies en vaag op hetzelfde moment en vooral heel geconcentreerd. Dezelfde economie is te vinden in de muziek van Debussy, waar nooit een regel teveel staat en dat kleine mysterie wat blijft, is een mix van dramatisch bewijs en onzekerheid, doordrenkt met poëzie en vreemdheid.’

Susanna Malkki laat een mooi uitgebalanceerde uitvoering horen. Ze geeft zelf aan veel verschillen in sfeer te willen scheppen en dat is herkenbaar. Debussy’s partituur, met al de impressionistische kleurschakeringen, orkestrale rijkdom en fijne nuanceringen voert ze sprankelend uit en de rubati (vrije tempi) voelen natuurlijk aan.

De prima zangers in deze bezetting krijgen van haar volop ruimte en per zanger lijkt ze het orkest ook bij te sturen. Een hele- aan opera dienstbare- dirigente die ruim voldoende eigenheid aan de partituur geeft. Het woud komt tot leven, het water twinkelt en de duistere krochten van de prachtige decors donderen in deze prima uitvoering door het Orkest van de Opera van Lyon.

Mélisande

Chiara Skerath is in de versie van Katie Mitchell geen naïef, wereldvreemd wezen, maar een vrouw die de wereld naar haar hand probeer te zetten; uit onvermogen, maar misschien wel berekenend of in ieder geval strategisch. Ze zingt de partij voortreffelijk met haar lyrische, soms wat slanke, heldere sopraan en heeft een sterke vocale aanwezigheid.

Omdat de rol van Mélisande wordt gezongen door Chiara Skerath die een andere huidskleur heeft dan de oorspronkelijk geplande Julia Bullock, ontstond er een onbedoelde discrepantie met de dubbelrol actrice (Olivia N’Ganga), die wel een donkere huidskleur heeft. Dit viel me steeds op, waardoor ik vaker dan normaal nadacht over de invloed van huidskleur op het toneel. Een mooie bijvangst zal Katie Mitchell mogelijk gedacht hebben, het stoorde niet en ik was zeer content met Chiara Skerath.

De overige zangers

Huw Montague Rendall zing Pelléas heel mooi met zijn lyrische flexibele stem. Hij is zowel vocaal als fysiek een zeer goed meebewegende zanger. Laurent Naouri’s, is de enige zanger die in de vorige productie zat. Hij zet wederom een formidabel imponerende, gewelddadige en gevaarlijke man neer, kortweg de Golaud van dit moment.  De Franse bariton Vincent Le Texier geeft Arkel menselijkheid met zijn warme stem en de Franse mezzo Lucile Richardot is een uitstekende Geneviève. Thomas Dear is prima in de partijen van dokter en herder.

Bijzonder is de rol van Emma Fekete die Yniold speelt, oorspronkelijke het zoontje van Golaud en diens eerste vrouw. Hier is Yniold een puberende dochter die zich in een soort gothic stijl kleedt. De genderwisseling verandert de dynamiek van het verhaal, waardoor de bekende scène waarin Golaud zijn kind Yniold ondervraagt over de verhouding tussen Pelléas en Mélisande, nog nijpender en dreigender wordt. Daarnaast is op deze wijze duidelijk sprake van een bondje tussen Yniold en Mélisande. Zij gaat papa echt niet verraden wat Pelléas en Mélisande werkelijk uitspoken. De vrouwen hebben de touwtjes in handen.

In de slotscène laat Mitchell de intentie van Mélisande open voor interpretatie. Sopraan Chiaia Skerath ( Mélisande) ligt op bed en wat er dan gebeurt blijft een vraag. Ze zegt daarover; ‘mijn intentie daarover is niet iedere avond dezelfde.’

In april 2025 zal Katie Mitchell bij De Nationale Opera Die Frau ohne Schatten regisseren, iets om naar uit te kijken.

Verder kijken, luisteren en lezen

Katie Mitchel vertelt over haar productie.

Dirigent Susanna Malkki over Pelléas et Mélisande

*De introductie video van de première in 2016.

David Pinedo schreef in 2016 over de première van Pelléas et Mélisande.

Peter Franken schreef over Jenufa in de regie van Katie Mitchell.